ANALYSE - Niet de immigratie maar de emigratie is een groot probleem voor landen in Centraal en Oost-Europa. En dat is het ook voor de EU als geheel.

De Friedrich Ebert Stichting, een Duits onderzoeksinstituut ondervroeg jongeren in de Balkanlanden naar hun mening over het lidmaatschap van de Europese Unie. Ze zijn overal in meerderheid vóór. In Servië het minst (56%). Maar driekwart van de jonge Serviërs zeggen ook dat ze van plan zijn hun land te verlaten om elders in Europa een beter bestaan te zoeken. De redenen zijn de economie van hun land en het gebrek aan vertrouwen in de politiek. Andere voormalige communistische landen laten een zelfde beeld zien. Als gevolg van de leegloop zien we krimpende bevolkingscijfers. In de Visegrádlanden (Polen, Hongarije, Slowakije en Tsjechië) wordt op termijn een tekort aan arbeidskrachten voorspeld met een sterk verouderende bevolking, vooral op het platteland.

Die leegloop is niet nieuw. Een van de oorzaken is volgens Leo Wissen, directeur van het NIDI een breuk in de natuurlijke bevolkingsgroei door de schok die de overgang naar de markteconomie eind vorige eeuw teweeg bracht. Het geboortecijfer daalde (terwijl het al laag was) en het sterftecijfer steeg, vooral onder mannen die werk en toekomstperspectief zagen verdwijnen door de ontmanteling van de oude economie. Economische opleving heeft ook na jaren nog niet geleid tot een grotere bevolkingsgroei.

‘Exit uit de geschiedenis’

Volgens de Bulgaarse politicoloog Ivan Krastev is er hier sprake van een zwaar onderschat politiek probleem. Hij noemt zijn eigen land als voorbeeld: het vruchtbaarheidscijfer bedraagt 1,54 en de afgelopen kwart eeuw is tien procent van de inwoners geëmigreerd, doorgaans op zoek naar hogere lonen en betere leefomstandigheden in West-Europa. De leegloop stimuleert volgens Krastev ook de afkeer van vluchtelingen, wier komst de Oost-Europese „exit uit de geschiedenis signaleert”. En het is oorzaak van een backlash „tegen sociale veranderingen zoals het homohuwelijk”. „Het omarmen van de homocultuur”, zo schrijft Krastev, voelt voor een Oost-Europese natie „als het omarmen van haar eigen verdwijning”.

Rationeel gesproken zou je immigratie kunnen zien als een kans om de bevolkingsgroei weer op peil te krijgen. Mede onder invloed van de angst aanjagende retoriek van rechtspopulistische leiders werkt het echter precies andersom. Immigratie wordt gevoeld als een bedreiging van het eigen bestaan.

Jongeren haken af

De populariteit van leiders als Orbán en Kaczynski die hameren op de eigenheid van de nationale cultuur heeft alles met deze existentiële angstgevoelens te maken. Maar we zien we ook de tegenstellingen tussen stad en platteland groeien. Het achterblijvende platteland hecht zich aan de sterke, nationalistische leider die de eigen geschiedenis en tradities respecteert. In de steden houden veel jongeren het voor gezien. Ze zoeken aansluiting bij het westen via studie of werk elders. In alle Oost-Europese hoofdsteden zagen we de afgelopen jaren massale demonstraties en politieke conflicten tussen westers georiënteerde hoogopgeleide jongeren die willen breken met het oude, corrupte en illiberale regime in hun land en een nationalistische meerderheid die des te fanatieker vasthoudt aan het ‘eigen volk eerst’.

Destabilisering

Instabiele binnenlandse verhoudingen vormen niet het enige politieke probleem dat wordt onderschat. De verschillen tussen oost en west leiden ook tot steeds meer spanningen. De Europese Unie zal er in de komende periode nog veel vaker mee geconfronteerd worden. De ongelijkheid in inkomens stimuleert de leegloop van het oosten. De Amerikaans-Servische econoom Branko Milanovic ziet die ongelijkheid, en de migratie die daaruit voortkomt, uiteindelijk ook als de voornaamste oorzaak van de Brexit. Sinds de toetreding van Oost-Europese landen tot de Europese Unie is de Gini-coëfficiënt voor de EU als geheel gestegen van 13 naar 37-39 punten. Volgens Milanovic is een derde van de gestegen inkomensongelijkheid een kwestie van verschillen tussen landen onderling en niet alleen tussen inkomensgroepen binnen die landen. Dat leidt tot zeer onstabiele verhoudingen tussen de lidstaten en het remt de ontwikkeling van de EU als geheel.

De EU kan hierop reageren met overdrachten van rijk naar arm. Maar daar is op dit moment weinig politiek draagvlak voor. Meer variatie in de economische politiek van verschillende landen zou ook een optie zijn, maar dat kan weer botsen met de gemeenschappelijke interne markt. Meest voor de hand ligt de individuele keuze van werknemers in het oosten om hun kansen te beproeven in het westen. We weten welke gevolgen dat inmiddels heeft. Hoe begrijpelijk de uitbreiding van de EU na de val van het communisme ook was voor beide partijen, we zien hier, zegt Brankovic de grenzen van de groei van de EU. Hij is tegen verdere uitbreiding. Een oplossing voor de bestaande onstabiliteit is daarmee nog niet snel gevonden.

Reacties (29)

#1 basszje

De leegloop is niet overal alleen economisch van aard, maar vooral een probleem van toekomstperspectief.

– Het platteland is desolaat, heeft weinig te bieden en weinig bestaandszekerheid ( een boerderijtje kan immers niet op tegen de conglomeraten en is gedoemd tot lokale productie en andere industrie is al 30 jaar dood ) .

– Steden hebben relatief hoge huren en lage lonen. Mensen met weinig opleiding zijn dus gedoemd tot lang en slecht werk waar ze dan net de huren en een fles drank mee kunnen betalen.

– De corruptie en politiek onvermogen die welig tiert doet jongeren wegtrekken omdat er geen hoop is op een betere toekomst. Een handjevol oligarchen verdeelt de poet.

De EU kan investeren wat het wil, maar als je aan deze drie punten niets doet is het dweilen met de kraan open. Jammer genoeg is het oplossen van deze problemen niet in het belang van het Europees deel dat de lakens uitdeelt. Dat is ook de voedingsbodem van al die conservatieve partijen.

  • Volgende discussie
#2 beugwant

D’r is indertijd al gewaarschuwd voor zo’n overhaaste groei van de EU, maar de hoge heren wilden niet luisteren. Wie heeft daar indertijd zo voor gelobbyd? Wentel daar dan ook maar de gevolgen op af.
Dit probleem is slechts één van de gevolgen als je je oren alleen naar de lobbyisten van de grootindustrie -die niet verder keek dan goedkope arbeid- laat hangen en vergeet dat er ook nog gewone mensen wonen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Jos van Dijk

@2:

Wie heeft daar indertijd zo voor gelobbyd? Wentel daar dan ook maar de gevolgen op af.

Niet eenvoudig. De landen wilden zelf graag bij de EU. Ze hebben hard hun best gedaan om aan de criteria te voldoen. Het West-Europese bedrijfsleven zag nieuwe afzetmogelijkheden. En er was een breed draagvlak om ‘die arme voormalige communistische satellietstaten’ uit het slop te halen. Denk ook aan de wijze waarop West-Duitsland de voormalige DDR overnam. Er is inderdaad gewaarschuwd voor een te snelle integratie, maar de dominante stemming was toch: haal ze erbij, dat is in ieders voordeel. Zo zag men dat toen.
Wat ik veel kwalijker vind is dat men nu nog steeds de ogen sluit voor de tweedeling die er uit voortgevloeid is. Er is nog steeds een stemming van: dat loopt wel los, die trekken wel bij. IJdele hoop.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 beugwant

@3: ”Denk ook aan de wijze waarop West-Duitsland de voormalige DDR overnam.”
Die uitverkoop door de Treuhand? Besserwessies die over de bevolking heen walsten? Dat kapitalistentuig mag zijn Mammon op de blote knieën danken dat alleen Rohwedder daarbij het loodje heeft gelegd. En dan was dat nog een stuk Duitsland dat taal, cultuur en geschiedenis met de BRD deelde. Men wacht in Meck-Pomm en Brandenburg nog steeds op die ‘blühende Landschaften’ die Kohl beloofde.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Le Redoutable

“Rationeel gesproken zou je immigratie kunnen zien als een kans om de bevolkingsgroei weer op peil te krijgen.”
Als je eigen bevolking wegtrekt om ergens anders werk te gaan zoeken is er niets rationeels aan die op te vullen met nieuwe werkelozen, die drukken dan alleen maar extra op de sociale zekerheid. Bovendien willen emigranten ook helemaal niet naar de arme Oostbloklanden, de opvangkampen staat daar al jaren leeg, men komt alleen op het rijke westen af.

“De EU kan hierop reageren met overdrachten van rijk naar arm.” Er wordt door de EU ook al jaren flink geïnvesteerd in het Oostblok, bovendien investeren veel Polen in het buitenland ook in hun eigen land. Polen is hierdoor al jaren economische groeikampioen van Europa:

https://emerging-europe.com/voices/poland-has-become-europes-growth-champion-but-can-this-success-continue/

De lonen stijgen vanzelf mee:

https://tradingeconomics.com/poland/wages

Op een gegeven moment heft het verschil zich vanzelf op, de EU kan hier verder beter met zijn bemoeizuchtige klauwen vanaf blijven. Stimuleer liever de Zuidelijke landen het voorbeeld van het Oostblok te volgen i.p.v. daar geld in een bodemloze put te storten.

“Instabiele binnenlandse verhoudingen vormen niet het enige politieke probleem dat wordt onderschat. De verschillen tussen oost en west leiden ook tot steeds meer spanningen.”

De culturele verschillen is op zich geen probleem en maakt Europa als geheel juist sterk. Brussel en Straatsburg moeten alleen stoppen met hun westerse wijsneus visie aan het Oostblok op te dringen.

Na het communisme, waarbij de staat alles uitmaakt is het een hele omslag naar een liberale vrijemarkt. Het Oostblok loopt daarmee democratisch 50 jaar achter op het westen van Europa, dat komt wel goed maar reken daar maar minsten nog 1 generatie voor. Oude communistische gewoontes als corruptie en “sterke leiders” moeten er eerst uit groeien. Estland heeft bijvoorbeeld al een liberale vrouw als presidente, menig westers “voorbeeldland” moet daar nog steeds op wachten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 JANC

@3: En volgens mij de inwoners zelf vaak ook

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 JANC

@5:

Als je eigen bevolking wegtrekt om ergens anders werk te gaan zoeken is er niets rationeels aan die op te vullen met nieuwe werkelozen

ik snap wat je schrijft, maar het klopt niet. Waarom zijn asielzoekers werkloos? Omdat ze niet mogen werken.

arme Oostbloklanden, de opvangkampen staat daar al jaren leeg

heb je daar bewijzen voor? En heeft dat niet met een actief ontmoedigingspolitiek van de Orbans van deze wereld van doen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 JANC

@4:

Nach Darstellung von Hergard Rohwedder ist von einer Planung und Beteiligung der Stasi auszugehen, da die Treuhand und ihr Mann kurz davor standen, das verschwundene Parteivermögen der SED zu finden. “Eigentlich alle Politiker, die mit der früheren DDR etwas zu tun hatten,” würden davon ausgehen, dass die Stasi den Anschlag geplant habe. Die perfekte Planung spreche auch nach Meinung von Sicherheitsexperten für die Stasi

kortom, het lijkt er op dat Rohwedder niet vanwege de “uitverkoop” werd doodgeschoten, maar vanwege iets anders.

Ik snap wel wat je schrijft en in alle “neue Bundesländer” is het een zooitje van troosteloosheid, maar ondanks dat was er ook vaak weinig keuze. Ik bedoel: Wie zou nog een Trabant of Wartburg willen kopen? Ook andere producten waren vaak verouderd in vergelijking met wat er plots op de markt kwam. Bovendien wou men zelf niet meer de oude producten hebben. Pas later kwam die Ostalgie-beweging en pas later kwam het morren over de “landschaften”.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 beugwant

@8: Toen ze erachter kwamen dat dat afgeragde westblik dat voor veel te veel geld was gekocht niet meer door de keuring zou komen en men die moderne auto’s niet zo eenvoudig kon repareren, is men die oude meuk weer gaan waarderen. Het aantal in Duitsland toegelaten Trabanten is in 2018 zelfs met 2,4% gestegen (tab Diagramm).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Bismarck

@5: “de opvangkampen staat daar al jaren leeg, men komt alleen op het rijke westen af.”
Dat wordt door die landen ook helemaal niet in de hand gewerkt. Als je in plaats eens zou zeggen, beste asielzoeker, er ligt voor jou hier in Hongarije een mooi stuk vruchtbare landbouwgrond en een leeg huis in het dorpje ernaast voor je klaar…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 beugwant

@10: En dan komt er een Hollands stel dat er een zweverige nudistencamping wil beginnen.
Wacht even, ik haal iets door elkaar…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 JANC

@9: Geneuzel in de marge. Je moet er met een vergrootglas Trabantjes zoeken, die dan nog voornamelijk voor reclamedoeleinden gebruikt worden. Wartburg zie je nog minder en andere voormalig Oostblokauto’s al helemaal niet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 beugwant

@12: Die reclame-objecten zijn doorgerotte slopers die men voor de zichtbaarheid op het dak takelt. Gekoesterde oldtimers staan uit het zicht in allerlei schuurtjes die men itt NL niet bij het minste of geringste sloopt.
Dat is eigenlijk wel een punt met die volksverhuizingen: Iedereen trekt uitgerekend naar die gebieden waar het al woekeren met de ruimte is. En die liggen soms ook nog onder zeeniveau!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 JANC

@13: In Halle an der Saale staat een funktionerende Trabant voor het chocolademuseum als reclameobject. In diezelfde plaats in de supermarket een Trabant (op kenteken en Tüv) reclame te maken voor een cola-merk. Dat er oldtimers gekoesterd worden geloof ik wel, maar is in weerspraak met jouw “ouwe meuk weer waarderen”, want er zijn er bar weinig overgebleven en nog minder die iets anders als een H-Zulassung hebben. 35000 stuks is helemaal niks, zeker vergeleken met de productie van 3700000…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 beugwant

N=2. In Tilburg maakt er een reclame voor de posterijen
Toen men ze weer ging waarderen waren ze al op. Menigeen die trabant bleef rijden, ruilde zijn oude zesvolter in voor een recent productiejaar. En hoeveel van de 131.621 Dafjes 33 zijn er nog? Alles van sentimentele waarde is weerloos.
Iets anders: Hoe waren die Hallorenkugel?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 JANC

@15: Die waren goed, hoewel ze nog meer verkopen dan enkel die Kugeln. Denk dat ik hier nog een paar heb.
Zeker, n=1, maar ik heb er familie. Niemand die er eentje heeft of er eentje terug wil. Ja, als oldtimer, dus zeker niet als eerste vervoermiddel, want die Trabantjes werden voordat de muur viel met lapmiddelen aan elkaar gehouden en kennelijk werd het DDR-equivelant van Dreft gebruikt om als remvloeistof…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 JANC

@16: blijft n=1, ik weet ’t

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 basszje

Ik ben trouwens wel eens met een Trab. van Den Haag naar Oost-Duitsland gereden. Dat is voor moderne maatschaven weinig comfortabel. Zeker op de autobahn met een max. van krap 80, de Polen komen je voorbij in de vrachtauto. Je weet weer dat je leeft zeg maar als je het redt.

( En maar twee keer afgeslagen motor, en 1 keer oververhit ) .

Dus nee.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 beugwant

@16: Hoewel Fit indertijd de kleur van remolie had, gebruikte men in de auto Globo-blau en na oktober 1976 Karipol-Grün. Maar daarmee poetsen we de migratieproblemen niet weg, noch weten we het ermee te stoppen…

@18: Zo zie je maar weer: men hoeft niet naar verre continenten te vliegen voor wat avontuur. Dat ligt gewoon op straat.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 JANC

@19: Klopt, helemaal off-topic. Sorry

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 Co Stuifbergen

@5: De Oekraïners die in Polen werken, drukken volgens mij niet op de sociale zekerheid daar.
En de Noord-Koreanen ook niet.
(Of het verstandig is dat op deze manier geld naar de regering van Noord-Korea gaat, is natuurlijk een andere vraag).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 Co Stuifbergen

@5: Misschien waren “sterke leiders” een communistische gewoonte, maar de bevolking van diverse oost-europese landen is zelf daartegen in opstand gekomen.

In Rusland is de omwenteling m.i. wel van bovenaf gestart (door Gorbatsjow), en ik meen dat de Hongaarse communisten ook min of meer uit eigen beweging de teugels lieten vieren (door niet meer te schieten bij de grens).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 beugwant

@22: Zonder de glasnost en perestrojka van ‘Gorby’ had het volk in de satellietstaten zich nooit kunnen/durven roeren.
En ik denk dat de Hongaren ook wel praktische overwegingen hadden. Als ze die Oostduitsers naar Oostenrijk lieten doorlopen, waren ze meteen van die verantwoordelijkheid af. In de tuinen van de Westduitse ambassades begon intussen de situatie penibel te worden. De Hongaren hebben zelfs afrasteringen doorgeknipt, als ik het mij wel herinner.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 gbh

@3: Jos, waarom staat ‘die arme voormalige communistische satellietstaten’ tussen haakjes?

Was dat niet zo of vind jij ook dat de NAVO een militaire herbezetting van Europa was en dat Amerikaanse satellieten minder vrij waren dan Sovjet-satellieten?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 AltJohan

Brexit is best aantrekkelijk zijn. Ook al lijkt het economisch niet handig. Een natie is meer dan alleen economie. Fuck die multinationals.

Over demografie: je kan zeggen wat je wil over patriarchale culturen. Ze hadden hogere vruchtbaarheid cijfers en ze hielden zichzelf op die manier beter in stand. Moderne feminiene culturen sterven langzaam uit met vruchtbaarheid cijfers onder de 2.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#26 JANC

@25: Is de Japanse of Koreaanse cultuur zo feminien? Oftewel: Je LULT.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#27 AltJohan

Japan&ZK zijn flink gemoderniseerd. Vergelijk dat met Afghanistan met een vruchtbaarheidscijfer van boven de 5

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#28 beugwant

@27: Geen boeken, geen muziek; wat moet je daar dan doen om de avond door te komen?
Daarbij: als kinderen je enige vorm van oudedagsvoorziening zijn en de kindersterfte alarmerend hoog is…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#29 JANC

@27: Niet qua vrouwbeeld. Geef gewoon toe dat je fout zat.

  • Vorige discussie