Het mysterie van de regiodeal varend ontgassen

ACHTERGROND - In 2014 bracht Sargasso het nieuws dat de gemeente Rotterdam, de provincie Zuid-Holland, de provincie Noord-Brabant en het toenmalige ministerie van Infrastructuur en Milieu een regiodeal varend ontgassen hadden gesloten. Onderdeel van deze regiodeal was een provinciaal ontgasverbod voor benzeen en benzeenhoudende stoffen in Noord-Brabant en Zuid-Holland. Eind vorig jaar maakte het ministerie van Infrastructuur en Water bekend dat de provinciale ontgasverboden niet rechtsgeldig zijn. Begin dit jaar gevolgd door een initiatiefvoorstel van de Rotterdamse VVD fractie om een verbod op varend ontgassen in de regio Groot Rotterdam in te stellen. Voor Sargasso reden om eens na te gaan wat de opbrengst van de regiodeal uit 2014 is.

Wat behelsde de regiodeal varend ontgassen?

Eind 2014 maakte het toenmalig ministerie van I&M bekend een regiodeal varend ontgassen gesloten te hebben met de provincies Zuid-Holland en Noord-Brabant. In het nieuwsbericht gaf het ministerie de volgende opsomming van maatregelen die gezamenlijk genomen zouden worden:

a.   Nationaal convenant (green deal) door ministerie van Infrastructuur en Milieu met branche-organisaties per 1 januari 2015 in te gaan voor benzeen en start onderzoek aanpak benzeenhoudende vluchtige stoffen.

b.   Verbod op ontgassingen te regelen via de provinciale milieuverordening van provincie Noord-Brabant en provincie Zuid-Holland voor benzeen per 1 januari 2015 en benzeenhoudend per 1 januari 2016.

c.   Regionaal convenant (regionaal afsprakenkader Rijnmond) waarin voor het Rijnmondgebied afspraken worden gemaakt tussen onder meer Havenbedrijf Rotterdam, Deltalinqs, en individuele  bedrijven over het terugdringen van ontgassingen en het realiseren van techniek om ontgassingen te kunnen uitvoeren.

d.   Nationaal verbod op benzeen. Inzet ministerie van Infrastructuur en Milieu vooruitlopend op CDNI verdrag. Zodra er in CDNI kader internationaal voldoende overeenstemming is om over te gaan tot een CDNI-verbod is er basis voor een nationaal verbod op het ontgassen van benzeen en van  nog te bepalen andere zeer zorgwekkende vluchtige stoffen.

Stand van zaken regiodeal

Het lijstje hierboven vertoont, zoals we eerder schreven, gelijkenis met het initatiefvoorstel van de VVD voor Groot Rotterdam. Belangrijker voor nu: de regiodeal spreekt van een verbod op ontgassingen via de provinciale milieuverordening. Terwijl het ministerie eind vorig jaar in antwoord op Kamervragen stelde dat de provinciale ontgasverboden niet rechtsgeldig waren. Dat roept de vraag op waarom het in 2014 nog onderdeel was van de regiodeal varend ontgassen. Deze vraag heeft Sargasso ruim een maand geleden voorgelegd aan het ministerie van Infrastructuur en Water. Mocht deze nog beantwoord worden dan publiceren we het antwoord.

Het nieuwsbericht spreekt ook van een regionaal convenant (regionaal afsprakenkader Rijnmond). Dit toont grote gelijkenis met het initiatiefvoorstel van VVD Rotterdam, al is de regio vanuit dat perspectief groter dan in bij het regionaal afsprakenkader Rijnmond in plaats van kleiner dan het provinciaal ontgasverbod. Het roept wel de vraag op wat er van het regionaal afsprakenkader Rijnmond terecht is gekomen, zoals ook Ivo Rodermans zich in februari al op Twitter afvroeg:

Goed dat @diekevgroningen het ontgassen van schepen aankaart! Tegelijk blijft bij mij de vraag hangen wat er sinds de schriftelijke vragen van GroenLinks uit 2011 en 2013 is gedaan – óók door Baljeu zelf – om ontvangstinstallaties te realiseren…. Zie: https://t.co/WcDbcn61iB pic.twitter.com/n2h7KdKnRR

— Ivo Rodermans (@irodermans) February 21, 2019

Bij DCMR, het ministerie van I&W, de provincie Noord-Brabant, de provincie Zuid-Holland en de gemeente Rotterdam hebben we navraag gedaan naar de regiodeal en het regionaal afsprakenkader Rijnmond. Tot nu toe hebben we enkel van DCMR en I&W antwoord. We hebben ook navraag gedaan bij de VVD Rotterdam over hun initatiefvoorstel. Daarop is nog geen antwoord gekomen.

In de antwoorden stelt DCMR dat zij als adviseur voor Rotterdam en de provincie Zuid-Holland betrokken is geweest bij de uitwerking van de regiodeal van 2014. Mede op basis van advies van de DCMR zijn de provinciale ontgassingsverboden ingesteld. Na het instellen van de regiodeal zijn enkele proefnemingen uitgevoerd met mobiele ontgassingsinstallaties. De resultaten hiervan hebben volgens DCMR tot op heden nog niet geleid tot een concrete vergunningaanvraag.

Navraag bij het Vlaardingse bedrijf Mariflex leert dat het klopt dat zij nog geen vergunningsaanvraag hebben gedaan, zij geven aan dat hen mondeling te kennen is gegeven dat een vergunningsaanvraag niet kansrijk is. Of dit klopt is niet te verifiëren. Mariflex is lid van E-VRA (de brancheorganisatie van leveranciers van ontgassingsinstallaties) en zet zich in dat verband in op het beschikbaar komen van landelijke richtlijnen voor omgevingsdiensten om ontgassingsinstallaties te kunnen vergunnen en op het beschikbaar krijgen van locaties. Van verschillende kanten begrijp ik dat er gewerkt wordt aan een verkorte vergunningsprocedure, waarmee een installatie een jaar binnenvaarttankschepen kan ontgassen. Voor zover mij bekend is deze verkorte vergunningsprocedure nog niet gereed. Mogelijk betreft dit wel de specifieke vragen op uitvoeringsniveau die de minister samen met de provincies nader wil uitwerken.

Gedeputeerde Baljeu, die als havenwethouder in 2013 een ontgasverbod in Rotterdam toezegde en betrokken was bij de regiodeal en het regionaal afsprakenkader Rijnmond, stelt op twitter blij te zijn met de nieuwe aandacht voor varend ontgassen. Ook zij gaat niet in op vragen over de oude regiodeal of het regionaal afwegingenkader Rijnmond. Terwijl zij in 2013 wel degene was die in het Algemeen Dagblad een verbod op varend ontgassen van benzeen in de Rotterdamse haven aankondigde.

Hi Krispijn, ik vind het juist top dat er echt aan ontgassingslocaties wordt gewerkt. Nodig om echt te handhaven. Eens dat dat sneller mag maar ik was er heel blij mee dat @diekevgroningen het probleem weer op de agenda heeft gekregen.

— Jeannette Baljeu (@baljeuj) April 6, 2019

Het ministerie van I&W geeft als antwoord op vragen over de regiodeal en de provinciale ontgassingsverboden dat de regiodeal de basis is geweest voor de provinciale ontgassingsverboden. Ook stelt het ministerie dat de rijksoverheid niet kan deelnemen aan provinciale verboden omdat zij voor het instellen van een landelijk verbod op de zogenoemde aktewateren (Rijn, Lek en de Waal) gebonden is aan internationale verdragen en afspraken. De provinciale verboden zijn wel ingebracht in de onderhandelingen in het CDNI en zijn als zodanig ook herkenbaar in de aangepaste CDNI verdragstekst. Oftewel geen antwoord op de vraag waarom de provinciale ontgassingsverboden wel onderdeel uitmaakte van de regiodeal, maar door het ministerie een aantal jaar later als niet rechtsgeldig werden gekwalificeerd. Ook is naar mijn weten binnen Europa altijd de mogelijkheid om nationaal verdergaande milieumaatregelen te treffen dan internationaal afgesproken. Ik ben dan ook benieuwd naar het precieze verdragsartikel dat een nationaal verbod op varend ontgassen regelt.

Het ministerie geeft aan dat de handhaving in het CDNI is gebaseerd op de losverklaring. Dit document beschrijft welke ladingrestanten zijn ontstaan en waar deze zijn of worden afgegeven. Voor het ontgassen is een nieuw deel over dampen aan de losverklaring toegevoegd. Het document moet zowel op het schip als aan de wal een half jaar worden bewaard. De minister heeft aangegeven dat uiteraard wel voldoende adequate voorzieningen beschikbaar moeten zijn om aan de nieuwe regels te kunnen voldoen. Maar als deze zijn gerealiseerd is een effectieve administratieve handhaving via de losverklaring mogelijk Zo te lezen is het ministerie dus niet van plan om een koppeling te maken met het bestaande IVS90 systeem.

Op de vraag waarom het ministerie kiest voor brede handhavingsacties in drukbevolkte regio’s na 1 juli in plaats van het handhaven van de regels met betrekking tot varend ontgassen uit het op 1 januari van kracht geworden ADN (ECE/ADN/45) antwoord het ministerie dat het verbod in het ADN geen algemeen verbod op ontgassen is. Waarmee het ministerie keurig om de hete brei draait. Het ministerie geeft wel aan dat het bestaande ontgassingsverbod uit het ADN bij bruggen, sluizen inclusief voorhavens en in dichtbevolkte gebieden vanaf dit jaar is uitgebreid van alleen toxische stoffen naar alle gevaarlijke stoffen. Hier wordt volgens het ministerie ook op gehandhaafd, alleen bestaat het begrip dichtbevolkte gebieden niet voor de Nederlandse wet…

De vraag blijft dus of het ministerie de regels zoals deze uitgelegd in dit youtube fimpje gaat handhaven, de antwoorden geven daar vooralsnog weinig vertrouwen in.

Openstaande vragen

Ondanks de antwoorden van DCMR en het ministerie van I&W blijven er bij mij toch vragen opkomen en bestaan. Er staan nog vragen uit bij de provincie Zuid-Holland en de provincie Noord-Brabant. De gemeente Rotterdam staat nog op de lijst om te bellen Dus wellicht komen de antwoorden nog. Zo niet, dan kan een Tweede Kamerlid of journalist misschien nog eens een keer doorvragen.

Openstaande vragen aan het ministerie van I&W:

1. Wat is er terecht gekomen van de regiodeal tussen het ministerie, de provincie Noord-Brabant en de provincie Zuid-Holland uit 2014?
2. Waarom is het nog niet gelukt om een kader voor vergunningverlening aan ontgasssingsinstallaties te ontwikkelen?
3. Wat is er gebeurd is met het nationaal convenant, de Green Deal  die per 1 januari 2015 in zou gaan volgens de regiodeal uit 2014?
4. Waarom keerde het ministerie zich vorig jaar in antwoord op Kamervragen tegen de provinciale ontgasverboden, terwijl provinciale ontgasverboden onderdeel uitmaakten van de regiodeal uit 2014?
5. Hoe is de definitie van dichtbevolkt gebied in de Nederlandse regelgeving vastgelegd?
6. Waarom kiest het ministerie voor brede handhavingsacties in drukbevolkte regio’s na 1 juli i.p.v. onverkort de regels m.b.t. ontgassen uit het op 1 januari van kracht geworden ADN te handhaven (ECE/ADN/45)?
   Toelichting:
   Mijn interpretatie van deze regeld, die ik ook heb voorgelegd aan een tweetal experts in de branche die deze onderschrijven, is dat varend ontgassen van geen enkele brandbare of toxische stof nog mogelijk is vanaf 1 juli. Het ADN eist namelijk een lagedrukventiel met vlamwerende roosters. Bestaande scheepsventilatoren die gebruikt worden bij varend ontgassen zijn niet krachtig genoeg om dat aan te kunnen.
   Ook is het volgens mij niet mogelijk om onder de 50% lower explosion level (LEL) te blijven bij varend ontgassen. Zie ook bovenstaand Youtube fimpje waarin VROM (een van de voorgangers van het ministerie van Infrastructuur en Water) als een van de initiatiefnemers van de nieuwe regels wordt opgevoerd.

Openstaande vragen aan de provincies Noord-Brabant en Zuid-Holland:

1. Wat is er terecht gekomen van de regionale samenwerking tussen het ministerie van I&M, provincie Zuid-Holland en provincie Noord-Brabant uit 2014? (zie https://archief06.archiefweb.eu/archives/archiefweb/20180306051903/https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/gevaarlijke-stoffen/nieuws/2014/05/14/halt-aan-ontgassen-van-binnenvaartschepen )
2. Wat is er gebeurd is met het nationaal convenant, de Green Deal  die per 1 januari 2015 in zou gaan volgens de regiodeal uit 2014?
3. Heeft de provincie kennis van de reden dat ministerie zich vorig jaar in antwoord op Kamervragen tegen de provinciale ontgasverboden keerde, terwijl deze provinciale ontgasverboden in 2014 onderdeel uitmaakte van de regiodeal varend ontgassen?
4. Hoe vaak is er binnen de provincie handhavend opgetreden richting binnenvaartschepen sinds het instellen van het provinciaal ontgasverbod in 2015 wegens ontgassen en door welke instantie dit is gedaan?
5. Hoe vaak is er in dezelfde periode handhavend opgetreden binnen de provincie tegen het varend ontgassen van benzine (UN1203 om precies te zijn)?
6. Hoeveel installaties zijn er binnen de provincie waar schepen verantwoord kunnen ontgassen?
7. De Gelderlander concludeerde in februari van dit jaar dat het provinciaal ontgasverbod een wassen neus is, onderschrijft de provincie Noord-Brabant dit? Zo ja, waarom wel en wat betekent dit volgende de provincie voor het initiatiefvoorstel van de VVD? Zo nee, waarom niet?

Tenslotte

Na ruim een maand spitten naar de vraag wat er terecht gekomen is van de regiodeal varend ontgassen en het regionale afwegingskader Rijnmond kan ik niet zeggen dat ik veel wijzer ben. Wat het vooral op heeft geleverd zijn duikende politici, ambtenaren en meer vragen dan antwoorden. Mogelijk dat de antwoorden van de provincies en de gemeente Rotterdam meer helderheid gaan brengen, maar ik vermoed dat de antwoorden net zo ontwijkend gaan zijn als altijd in dit dossier.