ELDERS - Verdeeldheid alom in Europa. Op Cyprus is de kans op hereniging van Turken en Grieken groter dan ooit.
In Zwitserland onderhandelen de Grieks-Cypriotische leider Nicos Anastasiades en zijn Turkse collega Mustafa Akinci onder leiding van VN-ambassadeur Espen Barth Eide over een vredesregeling. Het eiland is sinds 1974 verdeeld in een Grieks en een Turks deel. Het Turkse Noord-Cyprus heeft zich onafhankelijk verklaard, maar het wordt alleen erkend door Turkije dat een legermacht van 35.000 soldaten op het eiland heeft gestationeerd. Het Britse leger heeft er ook nog bases op grondgebied dat nog steeds toebehoort aan het United Kingdom. Sinds 2004 is Cyprus lid van de Europese Unie. Tot nu toe geldt de Europese wet alleen op het Griekse deel, waar inmiddels ook de euro is ingevoerd.
Ondanks de complexe situatie op het eiland is er nu toch een kans dat er een einde gemaakt kan worden aan de verdeeldheid. Anastasiades en Akinci hebben in principe overeenstemming bereikt over een federatief verband van een Griekse en een Turkse zone op het eiland. Onder toezicht van de VN worden nu in Zwitserland de details uitgewerkt. Turkije, Griekenland en het Verenigd Koninkrijk schuiven aan bij het overleg, met name voor het lastigste deel: de noodzakelijke garanties voor veiligheid en defensie.
De besprekingen voor een nieuwe vredesregeling zijn vorig jaar hervat na de verkiezing van Akinci als nieuwe premier van de Turks-Cypriotische republiek. Akinci kwam aan de macht met de belofte weer werk te gaan maken van eerder vastgelopen onderhandelingen. Hij nam ook afstand van ‘moederland’ Turkije. Daar komt bij dat de economie van het eiland hersteld is van de financiële crisis waarin het land door Griekenland werd meegesleurd. Om de nog niet zo lang geleden ontdekte olie- en gasvoorraden te kunnen exploiteren zou Cyprus de verdeeldheid wel moeten oplossen.
De geopolitieke situatie van het eiland is echter precair. Beide delen zijn verbonden met een NAVO-partner. Het bondgenootschap zou graag zien dat de verdeeldheid wordt opgeheven. Datzelfde geldt natuurlijk voor de EU. Maar de Britse claims op Cyprus zullen na de Brexit nieuwe problemen opleveren. Het eiland zal moeten leven met twee UK-zones waarin de EU-regels niet gelden. De Britten die op het eiland wonen zullen het net als hun landgenoten in Frankrijk en Spanje moeilijker krijgen met allerhande praktische zaken zoals hun zorgverzekering.
Turkije is de onzekere factor. Het land ligt op ramkoers met de Europese Unie. De deal over de opvang van vluchtelingen staat onder grote druk vanwege schendingen van de persvrijheid en de vrijheid van parlementariërs door Erdogan. Die spanningen kunnen roet in het eten gooien van de Cypriotische vredesstichters. Erdogan heeft er geen baat bij de EU nu tegemoet te komen door een onvoorwaardelijke terugtrekking van zijn leger uit de Turks-Cypriotische republiek. Bij het begin van de onderhandelingen in Zwitserland dreigde hij Noord-Cyprus te bezetten als er geen oplossing wordt bereikt. De VN-woordvoerder was zo verstandig hier niet op in te gaan. De situatie in het noorden van Cyprus is al moeilijk genoeg vanwege de grote import van Turkse kolonisten van de vasteland, merendeels islamieten, die door de Griekse orthodoxe meerderheid met argusogen worden bekeken.
Op de achtergrond speelt ook Rusland nog steeds een rol. Rijke Russen vestigen zich sinds jaar en dag op Cyprus, voor het merendeel met zwart geld. Rusland is Cyprus tijdens de financiële crisis ook te hulp geschoten met een lening van 2,5 miljard. De vondst van nieuw olie- en gasbronnen maakt Cyprus tot concurrent van de noodlijdende Russische handel. In deze hoek van de Middellandse Zee azen ook Israël en Egypte op lucratieve deals met oliemaatschappijen.
Door de nabijheid van het Midden-Oosten is Cyprus direct of indirect betrokken bij diverse regionale conflicten. Woensdag zijn 123 Syrische vluchtelingen uit zee gered en overgebracht naar een kamp bij Nicosia.In het verleden zijn er berichten geweest over ontduiking van het wapenembargo bij de doorvoer van Russische wapens voor het regime van Assad.
Tel alles bij elkaar op en het zal duidelijk zijn dat de hereniging van het Turkse en Griekse deel van het eiland geen puur binnenlandse aangelegenheid kan zijn. Ook al zou al het oud zeer over bezittingen van Grieken en Turken over en weer worden opgelost. Voor de Cyprioten zelf is het misschien wel een laatste kans op eenheid. In 2017 moet een vredesregeling in een referendum bekrachtigd worden. Met hopelijk een positievere uitspraak dan in 2004 toen de Grieken het plan van toenmalig VN-secretaris Annan verwierpen. Voor de huidige, binnenkort aftredende VN-leider Ban-ki-Moon is een verenigd Cyprus een mooie afsluiting van zijn carrière.
Reacties (5)
Hoe geloofwaardig is dat nu of nooit? Het was ook nu of nooit in 2004 en ook in 2014. Beide keren ging het feest om verschillende reden niet door. En gezien de stakes van niet-Cyprioten (met name Turkije) in Cyprus, zie ik het deze keer ook niet goed komen.
@1: Zou kunnen.
Wat nu allereerst op het spel staat is een onderlinge overeenkomst over grenzen binnen de beoogde federatie en eigendommen over en weer van Grieken en Turken in de respectievelijke delen. Ik mag aannemen dat de twee leiders die vastbesloten zijn er uit te komen met een oplossing die bezwaren van eerder plannen wegneemt. Ze hebben nu zelf onderling al veel bereikt. Het plan van Annan uit 2004 kwam van buiten en beviel alleen de Turken.
We zullen het snel weten wat er uit gekomen is.
@2: Inhoudelijk kan ik erg weinig terugvinden over wat er precies bereikt is. Gezien de moeilijkheden (Het zijn vooral Grieks Cyprioten die met de Turkse invasie hun bezittingen verloren zijn, terwijl de Turks Cyprioten niet het geld hebben om dat te compenseren) is praten over grenzen niet bepaald de zwaarste hobbel. Dat nog los van het grote Zwaard van Damocles dat boven een overeenkomst hangt (Turkije, dat 2014 ook het overleg bijna letterlijk torpedeerde door een oorlogsschip naar Cyprus te sturen en de facto nog steeds Noord-Cyprus militair bezet houdt). Als de Cyprioten er onderling uit zijn is er gewoon nog niets bereikt zonder Turkse instemming en het zou me niets verbazen als Erdogan ook uit is op een debacle voor Akinci, die zich in zijn ogen toch wat te grote schoenen aan het aanmeten is.
Erdogan wil lidmaatschap met de EU forceren. Cyprus is gewoon weer het kind van de rekening als dat [nu] niet doorgaat.
De VN spreekt vandaag van ’significant progress’ in de onderhandelingen. Op 20 november wordt er verder gepraat. Daarna kan er een topconferentie belegd worden met Turkije, Griekenland en het Verenigd Koninkrijk over garanties voor de veiligheid en onafhankelijkheid van het eiland.