Syriza: terug naar de politiek

OPINIE - De keuze van de Grieken voor Syriza moeten we vooral zien als een afwijzing van de technocratie en een keuze voor de politiek, vindt Lucian Loonstra.

Bij de Griekse parlementsverkiezingen van afgelopen zondag kwam Syriza als grootste partij uit de bus. In de aanloop naar deze verkiezingen werd door sommige prominente politici zelfs al over een zogenaamde Grexit en andere mogelijke gevolgen van deze verkiezingen gespeculeerd. Hans-Peter Friedrich stelde bijvoorbeeld dat de Grieken het recht hebben te kiezen wie zij willen, maar vervolgde door te zeggen: ‘Wij hebben het recht de Griekse schulden niet verder te financieren.’

Met de overwinning van Syriza hebben Griekse stemgerechtigden voor een alternatieve benadering van de Griekse problemen gekozen. Deze verkiezingen illustreren een radicale breuk met het technocratische beleid waartoe ze door de EU werden gedwongen. We hoeven deze breuk echter niet zien als een breuk met Europa, ook niet als het aan Syriza zelf ligt, maar kunnen deze interpreteren als een keuze voor het politieke.

Politiek & Management

Met de keuze voor Syriza hebben de Grieken gekozen voor een heronderhandeling van hervormingsbeleid waartoe de vorige regering zich, in ruil voor het ‘redden’ van Griekenland door de EU, gedwongen zag.

Syriza stelt daarmee dat er een alternatief is voor het hervormingsbeleid dat tot diverse problemen heeft geleid. Begin 2014 hadden een miljoen Grieken geen toegang tot de gezondheidszorg en aan het einde van dat jaar was een kwart van de Grieken nog steeds werkloos.

Zoals Willem Schinkel in 2013 al stelde zijn boek De Nieuwe Democratie, verwordt politieke besluitvorming tot een praktijk van probleemmanagement. Dit betekent dat ‘laffe boekhoudpolitici’ geen principiële keuzes voorstaan, maar ‘problemen oplossen’. Hiermee word eigenlijk verondersteld dat er slechts één realistische keuze bestaat, namelijk het alternatief dat economisch gezien het beste zou zijn.

We hebben echter kunnen zien waar dit in Griekenland zoal toe heeft geleid. Ook Chantal Mouffe onderkent in Agonistics (2013) het gebrek aan alternatieven, zij noemt hier als voorbeeld dat de sociaaldemocratische partijen zich zo ver naar het midden hebben bewogen dat deze in de huidige hegemonie niet eens meer in staat zijn een alternatief te bieden.

Dat politiek niet slechts een kwestie is van boekhouden hebben ze ons in Griekenland, de bakermat van de democratie, laten zien: het probleemmanagement lijkt daar, doordat er werkelijk een alternatief is verkozen, weer plaats te maken voor de politiek.

Universe & Pluri-verse

De keuze voor Syriza door een groot deel van de Grieken bevestigt ook dat we met een uniform Europees hervormingsbeleid geen recht doen aan de pluriformiteit die Europa kenmerkt. Naast de economische verschillen – dezelfde hervormingen zouden voor een land als Duitsland, dat voor een groot deel leeft van export, andere gevolgen hebben dan voor bijvoorbeeld Griekenland – zijn er ook culturele verschillen, en pluriformiteit bestaat ook in het maken van verschillende politieke keuzes.

Volgens Mouffe leven we dan ook in een pluri-verse en niet in een universe. Het opleggen van imperatieven – de Grieken moeten bezuinigen, want dat is immers goed voor hen – is een directe ondermijning van deze pluriformiteit en van het democratische proces in Griekenland zelf. Democratie betekent namelijk ook, zo onderschrijft ook Willem Schinkel, dat men kan besluiten maatregelen te nemen die, vanuit een bepaald (economisch) perspectief, niet de beste zijn. Een pluriformiteit aan culturen en meningen impliceert ook de mogelijkheid van radicaal andere visies op de politiek.

Of de verkiezing van Syriza een ontwikkeling ten goede betekent voor Griekenland en Europa moet nog blijken en hangt bovendien af van het perspectief vanwaaruit men de zaak bekijkt.

Maar met het grote aantal stemmen voor Syriza wordt wel tegemoet gekomen aan het gebrek aan alternatieven voor het huidige beleid binnen de grenzen van de EU. Het paternalisme vanuit Brussel wordt door een deel van de Europese bevolking niet meer geaccepteerd: een groot deel van de Grieken heeft zijn stem uitgebracht tegen het beleid dat hen door Europese experts, als voorwaarde voor financiële steun, werd opgelegd.

De discussie over de Griekse – en daarmee ook Europese – problematiek wordt met de verkiezing van Syriza, omdat de boekhoudpolitici zich geconfronteerd zien met een radicaal andere visie, weer in het politieke domein getrokken.