Een Senaat zonder PVV?

ACHTERGROND - Het is niet ondenkbaar dat de PVV straks met nul zetels in de Eerste Kamer is vertegenwoordigd.

Als er nu verkiezingen voor de Tweede Kamer worden gehouden, zou de PVV van Geert Wilders 25 zetels halen (peiling Ipsos 4 december 2014). Bij de verkiezingen voor de Eerste Kamer, die op 26 mei volgend jaar plaatsvinden, zouden dat er wel eens heel wat minder kunnen worden dan de twaalf à dertien die je op basis van de peiling voor de Tweede Kamer zou verwachten. Misschien worden het er wel nul.

Als dit gebeurt, is het voor een groot deel toe te schrijven aan de getrapte verkiezingen voor onze Eerste Kamer. De burger kiest de leden van de staten in zijn provincie, waarop de leden van Provinciale Staten de leden van de Eerste Kamer kiezen. Een partij die landelijk goed scoort in de peilingen is dus gedwongen om ook op provinciaal niveau actief te worden wil zij niet alleen in de Tweede Kamer, maar ook in de Eerste succes oogsten. Juist daar wringt bij de PVV de schoen.

In 2011 slaagde de eenmanspartij van Wilders er weliswaar in om in alle provincies voldoende kandidaten bij elkaar te sprokkelen en een goede uitslag neer te zetten, maar vervolgens ging er van alles mis. De PVV-fractie in Noord-Holland klapte uit elkaar en scheurde in vieren. Ook in andere provincies (Noord-Brabant, Gelderland, Drenthe en Friesland) stapten Statenleden uit de respectieve PVV-fracties. In Limburg mocht de PVV het een jaartje proberen in Gedeputeerde Staten, maar ook dat was geen succes. Voordat het Limburgse college viel, hadden zich overigens ook in die provincie PVV-Statenleden afgesplitst van de moederfractie. Het is allemaal al eens besproken (hier en hier).

De eerste vraag is of PVV-leider Wilders voldoende capabele kandidaten kan vinden om aan de komende Statenverkiezingen deel te nemen. Meindert Fennema legde vier jaar geleden al eens treffend uit waarom het voor de PVV zo moeilijk is om aan goede kandidaten te komen.

Maar de tweede vraag is of Wilders wel tijd en energie gaat steken in het vinden van tientallen kandidaten voor de Statenverkiezingen in alle twaalf provincies. In 2011 verleende de PVV gedoogsteun aan een kabinet dat belangrijke PVV-speerpunten ten aanzien van immigratie en veiligheid moest uitvoeren. Dat kabinet had geen meerderheid in de Eerste Kamer en deelname van de partij van Wilders aan staten- en Senaatsverkiezingen moest die meerderheid alsnog bewerkstelligen (hetgeen overigens, zoals bekend, niet lukte).

Nu is de situatie radicaal anders. Na de breuk in de Catshuis wil niemand meer met de PVV regeren en de partij doet er ook weinig aan om die situatie te keren. De PVV is veroordeeld tot een jarenlange rol in de oppositie. Natuurlijk kan die oppositie ook in de Senaat gevoerd worden, maar de vraag is of de investering daarvoor – namelijk het zoeken van tientallen geschikte kandidaten en deelname aan de verkiezingen in twaalf provincies – wel opwegen tegen het resultaat.

Het risico van weer een reeks afscheidingen en de grote waarschijnlijkheid dat deelname aan colleges van gedeputeerde staten er niet inzit, moeten ook worden meegewogen. Het is in dit verband tekenend dat een partij die het zo goed doet in de peilingen, eerder dit jaar maar in twee gemeenten aan de Raadsverkiezingen deelnam.

Na de ‘Marokkanen-uitspraak’ van Wilders dreigde zo’n beetje heel PVV Flevoland (de Statenfractie en de Raadsfractie in Almere) zich tegen de partij te keren, al kon dat onheil uiteindelijk afgewend worden. De Haagse gemeenteraad werd gevuld met oud-Tweede Kamerleden, voor wie na de verkiezingsnederlaag in 2012 geen plaats meer was. Mogen die straks ook op de lijst voor de Statenverkiezingen? We zullen het 2 februari volgend jaar weten, de dag van de kandidaatstelling. Wellicht dat we voor die tijd al weten of de PVV deelname aan de Eerste Kamerverkiezingen ambieert, en zo ja, wie dan de lijst gaat trekken.

Momenteel hult Wilders zich in stilzwijgen. Terwijl partijen als VVD, CDA, D66 en 50Plus al lang en breed bekend hebben gemaakt wie de lijsttrekker voor de Senaatsverkiezingen wordt, en er bij de PvdA ook maar één kandidaat voor die positie schijnt te zijn, is van de eenmansbeweging van Wilders niet eens bekend óf zij deelneemt.

Het vinden van een geschikte lijsttrekker is natuurlijk geen sinecure. In 2011 ging de PVV de verkiezingen in met Machiel de Graaf, die overigens ook de fractievoorzitter in de Haagse gemeenteraad was en beleidsmedewerker van de Tweede Kamerfractie, en zo als volleerd plucheplakker drie salarissen toucheerde.

In dat licht was het opmerkelijk dat hij zijn collega-senatoren hun vele bijbanen aanwreef en verder vooral opviel door de fractievoorzitter van de PvdA weg te zetten als “Wassenaarse burgemeestersvrouw”. Na goed een jaar in de Senaat stapte De Graaf alweer over naar de Tweede Kamer, waar hij inmiddels betoogt dat de Nederlandse identiteit via de baarmoeder om zeep wordt geholpen.

Zijn opvolger was Marcel de Graaff met dubbel f. Deze theoloog trad aan in een tijd dat er geen gedoogsteun meer geleverd hoefde te worden, dus hij kon vol op het orgel. Met zijn betoog dat “Nederland wordt overstroomd met mensen uit landen met een minderwaardige cultuur” en dat Syrische vluchtelingen maar harder tegen Assad moeten vechten haalde hij het niveau van de Eerste Kamer flink naar beneden.

Na de verkiezingen voor het Europees Parlement, waarvoor hij de PVV-lijsttrekker was, droeg hij het stokje over aan Marjolein Faber. Die scandeerde enthousiast het ‘minder, minder’ mee, maar weigerde een rapportje met voorzichtige aanbevelingen voor meer integriteit in de Senaat te onderschrijven.

Van de overige senatoren van PVV-huize kan niet veel meer worden gezegd dan dat ze niet opvielen, overigens niet heel verrassend voor een groepje politici dat vooral in de Senaat is geplant om een gedoogakkoord uit te voeren. Als ze al in het nieuws kwamen, dan was dat omdat ze de Grote Leider tegen de haren in hadden gestreken, waarop deze hen voor “rat” en “stoker” uitmaakte.

Als de PVV de Statenverkiezingen en daarmee de Eerste Kamer links laat liggen, ontstaat een buitengewoon interessante dynamiek. Een behoorlijk brok zetels – 10 van de 75 – zal dan worden verdeeld onder andere partijen. Het is niet waarschijnlijk dat de coalitie van VVD en PvdA daar erg van gaat profiteren. De partijen die wél profiteren (SP? CDA? D66?), krijgen een belangrijk aandeel in het lot van het kabinet, dat gedurende zijn hele bestaan al tegen het ontbreken van een vaste meerderheid in de Eerste Kamer aanloopt.

Er breken interessante tijden aan. Schrijf 2 februari 2015 maar vast in de agenda’s. Op die dag weten we zeker of de PVV aan de Statenverkiezingen deelneemt en dus kans maakt op terugkeer in de Eerste Kamer.

Via Publiekrecht & Politiek