ANALYSE - CO2-opslag in Nederland faliekant mislukt. Hoe kan dat?
De afvang en opslag van CO2, kortweg CCS (Carbon Capture and Storage) heeft zich nooit in een grote populariteit mogen verheugen. Zonnecellen op het dak zijn knuffelbaar en sexy, maar wie pleit voor CCS is een zonderling. Het CATO-programma ontwikkelde niettemin tegen de stroom in de optie verder, en Rotterdam bombardeerde CCS tot speerpunt van het Rotterdam Climate Initiative. De helft van het Rotterdamse CO2-doel moet via CCS worden gehaald.
De rijksoverheid bereidde een demo-project voor, waarop Shell intekende met een plan om CO2 van zijn raffinaderij af te vangen en in een gasveld onder Barendrecht op te slaan. Door een opeenstapeling van factoren (lokaal verzet, een weifelende rijksoverheid, communicatiefouten en bovenal een flinterdun gevoel voor nut en noodzaak) ging het project niet door.
Eerder startte de voorbereiding en bouw van nieuwe kolencentrales, op de Maasvlakte en in de Eemshaven. Politici en bedrijven werden zwaar aangevallen op de giga-kolenplannen, maar er was een verweer: er zouden flinke stappen worden gezet met de ontwikkeling van CCS. De energiebedrijven beloofden hun stinkende best te doen. In Noord-Nederland zou opslag in oude gasvelden onder land kunnen, voor Maasvlakte/Rotterdam stonden gasvelden onder zee ter beschikking.
Via de stichting CO2ntramine bundelden de Noord-Nederlandse tegenstanders zich, met de creatieve slogan: ‘Er gaat niets onder Groningen.’ Bij het eerste het beste bezoek aan Noord-Nederland, kort voor de provinciale staten-verkiezingen, blies minister van Economische Zaken Verhagen de CCS-plannen af. Dat zat er wel in: waarom zouden dorpen in Noord-Nederland moeten accepteren wat Barendrecht met succes had tegengehouden? Maar op zee, daar zou het nog echt wel mogelijk zijn, verzekerde Verhagen.
Heel Nederland leek zich tegen CCS te keren. Héél Nederland? Nee, een grote havenstad in het westen van het land bleef dapper weerstand bieden aan de weerstand. Het Rotterdam Opslag en Afvang Demonstratieproject (ROAD), initiatief van Eon en GDF/Suez, met steun van Rotterdam, wilde de hele keten van afvang tot opslag demonstreren.
Eind november maakten Eon en GDF/Suez bekend te stoppen met de plannen, tot verdriet van Rotterdam en industrie-organisatie Deltalinqs. Stichting Natuur en Milieu vond dat Eon en GDF/Suez hun license to operate op het spel zetten. De website van ROAD opende (dd 29 november) nog vrolijk met ‘Vanaf 2015 wil ROAD circa 1,1 miljoen ton CO2 per jaar gaan afvangen van een nieuwe elektriciteitscentrale op de Maasvlakte en opslaan in uitgeproduceerde gasreservoirs onder de Noordzee.’
Eon en GDF/Suez hebben natuurlijk gelijk als ze constateren dat bij de huidige bezopen lage CO2-prijzen, luttele euro’s per ton, CCS economisch volstrekt onverantwoord is. De vervolgconclusie ligt voor de hand: dat de huidige bezopen lage CO2-prijzen zélf economisch onverantwoord zijn. Rekensommen met het Energietransitiemodel laten zien dat vanaf een eurootje of 50 per ton CO2de economische voorrang van kolen- en gascentrales op de elektriciteitsmarkt omklapt. Vanaf dat prijsniveau worden gascentrales aantrekkelijker, én krijgen kolencentrales een prijsprikkel om CCS te ontwikkelen.
Aanbevelingen
In 2009 werd een intensieve stakeholder- en expertdialoog CCS afgerond, met een eindrapport dat breed werd onderschreven. Inmiddels is duidelijk geworden dat hoofdconclusies van toen maar amper zijn opgevolgd:
1. Geef CCS een belangrijke positie binnen het Nederlandse klimaatbeleid. Wel in woorden, ja, maar niet in daden.
2. Begin zoveel mogelijk met bestaande zuivere CO2-bronnen zoals van raffinaderijen en kunstmestfabrieken. Tja, Barendrecht voldeed daaraan, en sneefde als eerste.
3. Waarborg dat kolencentrales niet zonder CCS worden neergezet. Nou, dat hebben we nu gezien. Het idee centrales CCS-ready te maken is een wassen neus. Pogingen CCS wettelijk voor te schrijven werden weggelobbyd onder het motto: eerst ontwikkelen en demonstreren, de CO2-prijzen doen later de rest.
4. De overheid moet een actieve, regisserende rol spelen in de ontwikkelfase. Daar kwam niets van terecht. Verschillende departementen kozen verschillende lijnen, zetten zich nooit vol in, nieuwe bewindspersonen haalden een streep door de plannen van hun voorgangers.
5. Naast een actief stimuleringsbeleid (technology push) moet gezorgd worden voor een marktvraag na 2020 (market pull). Dat is het grootste fiasco: het emissiehandelssysteem rammelt nog steeds zo dat prijzen van meer dan 50 euro/ton voorlopig uitgesloten zijn. De Nederlandse overheid heeft pogingen tot verbetering steeds ondermijnd.
6. Eenduidige communicatie over CCS is hard nodig. Ironie: deze laatste aanbeveling is wel opgevolgd, maar anders dan toen bedoeld was. De communicatie was namelijk eenduidig, maar luidde niet ‘CCS is onmisbaar in een maximaal 2-gradenscenario en kan de Nederlandse industrie kansen bieden’, maar ging luiden: ‘CCS is eng, is weggegooid geld, is niet nodig en niet wenselijk’. Die communicatie sorteerde effect: er is geen perspectief voor CCS meer in Nederland.
De stad van ‘geen woorden maar daden’ blijft zitten met het tegendeel: CCS in Nederland is op veel woorden, geen daden uitgelopen.
(Deze column verscheen op 30/11/2012 op Energiepodium)
Reacties (15)
Klimaatverandering Rapport (nov.2012):
http://tinyurl.com/cstma62
Kom op JP, het komt vanzelf goed hoor, alle CCS plannen zijn gemaakt en staan nu even in de ijskast en worden uitgerold zodra de tijd rijp is. En die tijd komt vanzelf als de opwarming zich duidelijker gaat manifesteren (nu nog even niet). Er waren natuurlijk veel woorden, maar toch ook opvallend veel daden, ietsje te veel daden waarschijnlijk (Rotterdam), nooit voor de muziek uitlopen tenslotte…
Is het niet over twee jaar, dan wel over 4, 8 op 10 jaar. Als Nederland zijn doelstellingen wil halen in de toekomst dan kan het niet zonder CCS.
Ik mis iets? Wat gaan ze met die CO2 doen dan, behalve opslaan? Het is toch geen dweilen met de kraan open, hoop ik?
Ik denk dat we niet te rouwig moeten zijn over het mislukken van de opzetjes voor CO2-opslag. Je troep zo dumpen, het doet mij denken aan de Volgermeerpolder of de enorme vuilnisbelten die je zo nu en dan nog wel ergens ziet liggen: archaïsche bewijzen van onmacht met je eigen troep om te gaan. Kan heel gevaarlijk zijn!
Net als de biobrandstof biedt de CO2 opslag voor grote bedrijven dan wel een leuke mogelijkheid veel subsidie van een onbenullige, onzekere en onwetende overheid binnen te halen voor experimenten waar we spijt van zullen krijgen, maar een weldenkend mens ziet toch makkelijk dat energie besparen in alle opzichten beter werkt.
Ja hoor ! Stop alles eerst maar op 200 meter onder de kleilagen -zowel Radioactief afval als CO2 – En als dat dan voor mekaar is dan gaan we op 280 meter diepte naar GAS fraccen om het grondwater definitief teverontreinigen
@ Herman Vruggink : In de ijskast ; http://www.falw.vu/~huik/ijstijd.html#Opwarming_geeft_kou
Nou van Soest, aan de reacties is wel te zien dat de tijd nog niet rijp is… ‘CCS is eng, is weggegooid geld, is niet nodig en niet wenselijk’ Daar zit je dan met je breed onderschreven rapport….
“Aan de CCS-dialoog hebben zo’n 80 experts, opinieleiders en andere betrokkenen meegedaan, in de vorm van interviews, werkbijeenkomsten, commentaren en emaildiscussies.”
Dat krijg je er van als je de mening van een clubje van 80 gelijkgestemden gelijkstelt aan: “breed onderschreven.”
We laten binnenkort alles op schone waterstofmotoren draaien
Zeker CCS kent “een flinterdun gevoel voor nut en noodzaak” en het geeft te denken dat de “helft van het Rotterdamse CO2-doel” van CCS moet komen, zoals eerder bij het milieu/vakbeweging voorstel Green4sure. Als we echte maatregelen met voorop verminderen en dan vervangen niet willen kunnen we nog altijd het afval dumpen; dat doen we al eeuwen.
Energiebesparing, effektief en goedkoop, zorgt voor ongemak als vooral de kleine elite minder mag vliegen en we moeten omzien naar zuiniger auto’s die met een lagere snelheid voortbewegen. Minder (gebruik van) apparaten raakt ons onaantastbaar gemak en krijgt dus geen kans.
Vervangen dan? Niet echt, meer windmolens op land blijken nauwelijks mogelijk, wind op zee verkeert in een proeffase dus hoge kosten en weinig betrouwbaar.
Afvaldump ofwel CCS oogt gemakkelijk, al is de huidige minimale CO2 prijs niet echt een stimulans. Het energieverbruik is aanzienlijk, maar dat telt niet echt in de kop in het zand aanpak.
Besparing lijkt met CCS overbodig; kolenstook kan doorgaan. De mate van nadruk op CCS, zoals in Rotterdam, toont de onverschilligheid voor besparing. Wat dat betreft is de inzet van Van Soest verhelderend.
@8: En die waterstof wordt gegenereerd met stroom uit kolencentrales?
@Bismark Van de 10 manieren om waterstof the maken zoek jij kolen uit ?
http://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/archief/article/detail/3009416/2011/11/02/Kenia-benut-logische-energiebron-de-zon.dhtml
De reacties op deze column – dank daarvoor – hier en elders roepen interessante nieuwe vragen op, die tot nu toe niet zijn beantwoord.
Belangrijkste is hoe reageerders die principieel tegen CCS zijn denken dat een 2 graden-klimaatdoelstelling haalbaar is zonder die optie.
Voor de goede orde: ik ben voor- noch tegenstander van CCS, ik ben voor vermindering van CO2-emissies. Het lijkt me niet dat een overheid CCS via technology push zou moeten bevorderen nu de prijzen voor CO2/ton zo laag zijn. Maar bij behoorlijke prijzen, vanaf 50€/ton CO2, is er een dikke kans dat marktpartijen CCS gaan installeren. Is men dan ook nog tegen of vervalt het bezwaar tegen CCS dan?
De verregaande emissiereducties die nodig zijn om ook maar enigszins in de buurt te komen van max +2C leunen op de mix van (heel veel) energiebesparing, en (heel veel) duurzame bronnen, en dan nog blijkt CCS onvermijdelijk. Zie ook http://www.gemeynt.nl/nl/blog/2011/06/05/32/
Ik heb geen sommen gezien die aannemelijk maken dat het zonder kan. Maar ik krijg graag links waarin wordt becijferd dat dat wel kan. Ik ken ook niet alle analyses.
Maar gezien de analyses die ik wel ken lijkt afwijzing van CCS te betekenen:
– ofwel: men tilt niet zwaar aan klimaatverandering c.q. een 2-graden-doelstelling
– ofwel: men accepteert de conclusie dat max 2 graden niet zonder CCS kan, maar vindt dat we toch geen CCS in NL moeten hebben, om redenen x, y, z
– ofwel: men weet ook geen andere studies, maar gokt erop dat er meer besparing en duurzaam komt dan de studies en scenario’s tot nu becijferen en men neemt zo, tegen alle rekensommen in, het risico op grotere klimaatverandering omdat de nadelen van CCS groter worden geacht dan de klimaatvoordelen.
Hoe zien de reageerders dit?
CCS is eng, kernenergie nog enger, kolen zijn vies, gas raakt op, windmolens zijn lekijk en waterkracht kan niet in Nederland. Blijft alleen nog over: Zonnepanelen.
Misschien is het een idee om eerst vol in te zetten op wat op dit moment de minste weerstand geeft? Leg Nederland eerst maar vol met zonnepanelen. Komen we er vanzelf wel achter dat het niet genoeg is. Sommetjes vooraf maken is aan de meesten niet besteed.
Helaas gaat de schrijver niet op de verschillende genoemde argumenten in en beperkt zich tot “CCS moet”.
“verregaande emissiereducties leunen op de mix van (heel veel) energiebesparing, en (heel veel) duurzame bronnen, en dan nog blijkt CCS onvermijdelijk”
CCS, wind op zee e.d. verkeren in een proeffase. Energiebesparing, wind op land kan meteen volop worden toegepast, dat gebeurt niet. Alles moet werkt remmend en kennelijk heeft verregaande emissiereductie geen haast. Waarom CCS – met de eerder genoemde nadelen – zolang onduidelijk is voor welke bijdrage de goedkope en effektieve energiebesparing zorgt? Hoe ziet de schrijver dat?