De veiligheid van meningsuiting

Eén van de dingen die ik persoonlijk behoorlijk lastig vind in de discussie rondom Wilders en zijn film is het bepalen van mijn eigen positie. Enerzijds heb ik een behoorlijke hekel aan elke vorm van georganiseerde religie en zeker aan religies die andersdenkenden veroordelen of erger. Anderzijds heb ik een even grote hekel aan generaliseren en het op één hoop gooien van grote groepen mensen op basis van uiterlijkheden of (hopelijk slechts enkele) extremisten.

Ik heb absoluut niet de illusie de islam of de bijbehorende cultuur ook maar enigszins te begrijpen. Wat mij wel opvalt en ongerust maakt is het gemak waarmee in mijn ogen geweld als reactie op kritiek wordt neergezet. Wat mij nog ongeruster maakt is het feit dat ik niet zie hoe de meerderheid onder de moslims dat geweld afkeurt. Wanneer deze meerderheid het fundamentalisme met het bijbehorende geweld niet afkeurt, waar staan zij dan? Zijn ze bang zich uit te spreken? Vinden ze geweld acceptabel? Naast bovenstaande gebrekkige omgang met kritiek en het gemakkelijke geweld is daarnaast de manier waarop deze religie met afvalligen en vrouwen omgaat voor mij iets waarvan ik een heel ongemakkelijk gevoel krijg. Wat ook daarbij volgen mij weer het ergste is, is niet het feit dat het ooit zo in een boek is gezet, nee het is het feit dat naar mijn beleving een groot deel van de moslimgemeenschap deze praktijken al dan niet stilzwijgend goedkeurt.

Met bovenstaande verwarring kom ik tot de kern van mijn twijfels. Wat is Wilders? Een onnozele hals die toevallig een onderwerpje heeft gevonden waarmee hij kan scoren? Een gevaarlijke fascist die polariseert en niet zozeer tegenstellingen signaleert maar die juist zelf veroorzaakt? Of is hij de ziener van een kwaad wat wij nog niet kunnen of durven onderkennen? Kortom, is Wilders de moderne Nederlandse Churchill (maar ja was Churchill niet de man die in 1937 schreef dat de joden hun vervolging zelf in de hand hebben gewerkt?), een variant op Mussert of is hij de nieuwe Boer Koekoek?

Ik weet het niet! Wat ik wel weet is dat kritiek een inherent onderdeel van de vrijheid van meningsuiting moet zijn. Wat ik ook weet is dat belediging veelal een niet te objectiveren gevoel is en geen absolute werkelijkheid. Ik voel mij regelmatig beledigd door de opdringerigheid van diverse religieuze types en bewegingen, toch heb ik niet de neiging geweld te gebruiken. Dus ja, ik vind dat elke film of elk boek met elke mening over elk onderwerp gemaakt moet kunnen worden. En als die mening beledigend is voor het gevoel of de mening van een groep mensen dan is dat jammer, maar helaas. Leer er maar mee leven! Kom maar met een eigen boodschap!

Uiteindelijk kom ik tot de conclusie dat ik waarschijnlijk die mensen of groeperingen die oproepen tot geweld of censuur, die geweld of censuur goedpraten, die economische belangen of gemakzucht belangrijker vinden dan elementaire rechten van burgers, die dingen zeggen als “hij had er toch om gevraagd” en die de ogen sluiten voor de negatieve aspecten van religies een stuk enger dan types als Wilders.

Waarschijnlijk heeft Benjamin Franklin één van de belangrijkste universele uitspraken ooit gedaan: “Wie de vrijheid opgeeft ter wille van wat veiligheid, is de vrijheid noch de veiligheid waard”. Deze uitspraak naar het heden vertaald, betekent volgens mij voor onze samenleving dat wij naast het begrip ‘vrijheid van meningsuiting’ ook het begrip ‘veiligheid van meningsuiting’ meer dan nu vorm moeten gaan geven. Het betekent ook dat we weer moeten leren begrijpen dat vrijheid, ook in onze samenleving, geen vanzelfsprekend recht is, maar een gegeven wat het waard is om bevochten en verdedigd te worden.

Daarnaast hoop ik voor de Nederlandse situatie dat onze politieke leiders (als je daar op dit moment überhaupt van mag spreken) weer uit hun holletje komen en stoppen met bijvoorbeeld het gelul over koopzondagen en weer gewoon aan het werk gaan met de echt belangrijke uitdagingen die onze samenleving en de wereld de komende decennia te wachten staan.