Massa en desinformatie

In een van de meer bizarre passages van Massa nemen boze blanke clans de straten van Brussel over. Europarlementariërs verschansen zich in hun kantoren uit vrees voor lynchpartijen. Werklozen moeten fors betalen om het openbaar vervoer te gebruiken – zij die werken mogen gratis mee. Buitenlanders moeten eruit. Het is de opstand van de verongelijkte burgerman en niemand zag het aankomen.

De Vlaamse auteur Joos Vandecasteele heeft met Massa een vermakelijke, wervelende roman geschreven over de post-2008 verwarring die de wereld in zijn greep houdt, de mensen de straat op stuwt en politici bokkesprongen laat maken. Het boek laat zich vaak lezen als Het aanzien van 2011. Alles van vorig jaar komt voorbij: het geweld en de hoop van de Arabische Lente, WikiLeaks en zijn digitale beschermheer Anonymous, de eurocrisis, de populistische opmars in Europa.
Door deze stuk voor stuk tijdsbepalende gebeurtenissen struikelt de Belgische hoofdpersoon Margot zich een weg. Een eind-twintiger die zich in haar nihilisme af probeert te sluiten van de grote gebeurtenissen die haar tijd definiëren. Een onmogelijke opgave.

Na maandenlang getalm dwingt de uitkeringsinstantie Margot – afgestudeerd in iets van communicatie. Ze komt bij Blurred Inc. terecht, een vaag bedrijf dat zetelt op een Brusselse zolderkamer, maar dat machtig, heel machtig belooft te zijn. Haar taak is al even vaag als het bedrijf: het injecteren van fictie in de werkelijkheid, het bijeenrapen van losse feiten die op het web zweven, het verzinnen van een narratief om die desinformatie via internet te verspreiden. Uiteraard in opdracht van naam- en gezichtsloze klanten.

Haar baas legt later openhartig uit waar het Blurred Inc. om te doen is. ,,In een tijdperk waarin niemand nog snapt hoe het systeem echt in elkaar steekt en iedereen zich laat leiden door perceptie en geruchten, zullen deze leugens even echt aanvoelen als alle andere informatie. We behandelen economie als een wetenschap met geloofwaardige experts en bewezen feiten, maar eigenlijk is het eerder een religie. Wij moeten geloven dat het bestaat en dat het goed is, want het atheïstische alternatief is totale vernietiging.’’

Blurred Inc. zendt Margot uit voor een klus in Hong Kong die deels mislukt en dan begint een avontuur die de lezer meevoert langs Singapore, Roemeense stadjes vol skimmers en internetfraudeurs, een Vlaams, Waals, Frans of Nederlands bedrijventerrein met daarop een container met daarin een godheid, Los Angeles en serie anonieme, inwisselbare steden.
Vandecasteele weet de verwarring van 2011 goed te vatten en het boek is ook nog eens met vaart geschreven.

Het deed me vanaf pagina 1 echter denken aan De Schuldigen van Thomas van Aalten – die geregeld voor dit blog schrijft. Ook dat boek gaat over de post-crisistijd waarin het onderscheid tussen kunst en werkelijkheid vervaagt.
Ik vond De Schuldigen echter een stuk origineler. Want hoe prettig Massa ook leest, hij overtuigt niet. De enkele bespiegelingen over de post-crisismens en –samenleving aan het begin van het boek blijven in de navolgende hoofdstukken onaangeroerd liggen. Er is een belofte van diepgang, maar die wordt niet ingelost. En dat is een gemiste kans. De avonturen, de vele pop-culture verwijzingen, de encyclopedie van 2011 blijven hangen op het niveau van Het aanzien van…. Het is juist aan de kunst om een narratief te verzinnen, om naar betekenis te zoeken. Misschien dat Vandecasteele het subtiel heeft proberen te doen en net als zijn hoofdpersoon veel desinformatie in het boek te injecteren, maar als dat zo is, dan heb ik die subtiliteit niet opgepakt.

Foto cc: Agelakis