Arbeidsethos: niet bij werk alleen

GC heeft ruimte voor gastloggers. Vandaag de maandelijkse bijdrage van, P.J. Cokema.

Het is beroerd gesteld met de Nederlandse arbeidsethos. We willen niet werken. Nou vooruit, een klein beetje nog wel, maar het moet niet te gek worden. En waarom willen we niet werken? Omdat we het veel te goed hebben.
Dat is, zo meldt Elsevier, de conclusie van sociologen Ferry Kosten en Rudi Wielers, die twee stellingen over de oorzaken van een veranderend arbeidsethos, toetsten aan het bruto nationaal product en een wereldwijd onderzoek naar opvattingen over werk.

Onder sociologen heerst verdeeldheid over de hedendaagse arbeidsethos in vooral welvarende landen. Eén groep stelt dat de arbeidsethos er niet minder om is, maar dat werk niet langer als zaligmakend wordt ervaren voor portemonnee en behoud van baan. De kwaliteit van het werk is belangrijker geworden. Leuke collega’s en zelfontplooiing zijn de leidende drijfveren.
Een andere groep meent dat vrije tijd, familie en vrienden belangrijker worden gevonden dan werk. Volgens Kosten en Wielers is dat laatste waar.

Nu kan er over de invulling van het begrip arbeidsethos verschillend worden gedacht. Heb je een hoge arbeidsmoraal als je alleen maar hard en veel werkt? Of getuigt het ook van een uitstekende werkhouding, als je in korte tijd de hoogste kwaliteit levert?
Wat je er ook over denkt, de overheid wil dat we harder en langer gaan werken. De vergrijzing wordt er met de haren bijgesleept om mensen te motiveren tot minstens hun 67e levensjaar te blijven werken. En in deze bezuinigingstijden zullen op veel plekken minder mensen dezelfde hoeveelheid werk moeten gaan doen.

Ach, roepen sommigen, het kan allemaal veel efficiënter. Je moest eens weten hoeveel tijd er van de baas gestolen wordt. Roken op het werk is nog het minste. Veel meer tijd gaat op aan het lezen van privémail, het boeken van vakanties via internet of het doen van andere on-line boodschappen. En dat allemaal naast het roddelen, het opzetten van een voetbalpoule, het printen van het clubblaadje van de klaverjasvereniging of naar de dokter gaan in de baas zijn tijd.
Overigens menen Deense onderzoekers dat een beetje internetten de productiviteit kan verhogen. Een opvatting die mijn baas niet deelt, maar in het besef dat deze ontwikkelingen niet tegen te houden zijn, gaat hij en veel van zijn collega’s over tot het opstellen van gedragscodes betreffende internetgebruik en het omgaan met sociale media.

Nederlanders mogen dan minder bereidwillig zijn de baas zijn tijd te vullen, het wil nog niet zeggen dat er geen hard-werken-moraal is. Vergeleken met andere landen, wordt er hier behoorlijk veel vrijwilligerswerk verricht. De crisis lijkt dat arbeidsethos zelfs te stimuleren. Wie even zonder werk zit, prefereert vrijwilligerswerk boven luieren achter de geraniums.
En als het geen vrijwilligerswerk is bij sportclub of buurthuis, zijn er velen die werk combineren met zorg voor de kinderen of zieke familieleden. Ruim 2 miljoen Nederlanders zijn mantelzorgers. Een groep waar in de toekomst meer behoefte is.
Ook het huidige kabinet vindt dat de focus niet op betaald werk alleen moet liggen. In het regeerakkoord (pdf) zegt Rutte I “mensen in staat te willen stellen een goede balans te vinden tussen betaald werk, zorgtaken, vrijwilligerswerk, scholing en vrije tijd”. Alleen zo kan een hogere arbeidsparticipatie worden bereikt, meent het kabinet.

Goed, hard werken willen we wel, maar niet in de baas zijn tijd alleen. We hebben tenslotte ook vrijwilligers nodig om Koninginnedag te redden. Dan kan de Dag van de Arbeid ons wel gestolen worden.
Zal deze hedendaagse arbeidsethos stand houden als de door bezuinigingen gevreesde ontslagen werkelijkheid worden en de arbeidsparticipatie stagneert?