Sinds het uitbreken van de kredietcrisis benadrukken GroenLinks en D66 steeds stelliger dat de Nederlandse economie een schuldeneconomie is geworden. Het is een economie “waarin mensen op jacht naar meer consumptie steeds hogere schulden maken” zo stelt het laatste verkiezingsprogramma van GroenLinks. Zo’n schuldeneconomie is op lange termijn niet houdbaar en brengt zo de financiale veiligheid van mensen in gevaar. Ook D66 pleitte voor een verschuiving van schuld naar bezit.
En vanuit deze visie doet GroenLinks een aantal voorstellen voor hervorming van de economie: een reclameverbod op consumptief krediet, kredietverleners moeten zich financieel inzetten voor de schuldhulpverlening, een scheiding van consumentenbanken en handelsbanken (zodat de risico’s van de laatste, geen gevolg hebben voor de eerste) en het beperken van de schuldenaftrek voor het bedrijfsleven. En als klap op de vuurpijl, het geleidelijk afschaffen c.q. beperken van de hypotheekrenteaftrek. Deze regeling die zeker op dit moment het hebben van een schuld stimuleert boven het aflossen hiervan is voor GroenLinks en D66 een doorn in het oog. En ook de overheid moet minder schulden maken. Er moet flink op de grootte van de overheid bespaard worden omdat grote overheidstekorten financieel niet duurzaam zouden zijn.
Al met al moet de economie minder afhankelijk worden van schulden, zeker als we door een crisis heen zijn gekomen die het gevolg is van het feit dat heel veel mensen grote schulden aangingen (op de Amerikaanse huizenmarkt) zonder dat ze deze konden aflossen. Maar ook in Nederland viel een bank (DSB) die afhankelijk was van het (aggressief aanbieden van) consumptief krediet.
Op punten zijn GroenLinks en D66 echter inconsequent: GroenLinks en D66 spraken zich uit voor het omzetten van studiebeurzen naar een lening (in een sociaal leenstelsel). In het programma spreekt GroenLinks nog over een studieloon en een academicitax. In de campagne werd dit een sociaal leenstelsel. Dit betekent in de praktijk nog steeds dat de investering die mensen in hun onderwijs doen door hen zelf in de toekomst moet worden terugbetaald. De grootste investeringen die mensen maken in hun leven maken zijn hun studie en hun huis. Waarom stimuleren D66 en GroenLinks het maken van schulden bij de eerste investering (studie), maar wil ze niet dat ze schulden maken voor de tweede investering (huis)? Waarom moeten mensen die nog geen werk hebben gestimuleerd worden om schulden te maken, terwijl de schulden die mensen maken als ze wel werk hebben moeten worden beperkt?
Maar in de tweede plaats moet je je afvragen of een schuldeneconomie zo slecht is. Ten minste: of een schuldeneconomie geen tegenhanger is van spaareconomie. Al het geld dat wordt uitgeleend is ook ooit verdiend. Een groot gedeelte van wat in Nederland geleend wordt, komt van pensioenfondsen. Zo lenen pensioenfondsen een deel van het geld dat ze verkrijgen uit premies, uit aan mensen die een hypotheek willen. En ook kopen pensioenfondsen staatsobligaties, leningen aan de overheid. Het is dan de vraag of je wilt stimuleren dat pensioenfondsen hun geld investeren in een risicovolle beleggingen, in plaats van mensen die hun hypotheekrente maandelijks betalen of in de overheid investeert in cultuur, onderwijs en milieu? Een land dat zo veel spaart als Nederland moet dan ook de mogelijkheden instellen om dat geld op een veilige, zekere manier te investeren.
Je hoort mij niet zeggen dat ik een voorstander ben van de hypotheekrenteaftrek in de huidige vorm of van grote overheidstekorten. Maar ik denk dat er nog genoeg ruimte is voor het ontwikkelen van een beter beredeneerde positie op een duurzame economie dan het je dogmatisch verzetten tegen het idee van schulden maken.
Reacties (5)
De maatregelen zoals genoemd in dit postje zijn stuk over het algemeen zinnige, redelijke maatregelen, die het uitvoeren waard zijn. Dit koppelen aan een economievisie die star en dogmatisch zou zijn gaat dan ook veel te ver, aangezien in de concrete voorstellen dit niet aan de orde is. De voorstellen zijn bovendien inconsequent, volgens de poster, dus er is blijkbaar ruimte om van de dogmatiek af te wijken.
Los daarvan is er een groot overschot aan postjes zoals bovenstaande, waar op basis van een ‘gezond-verstand’ model van de economie partijen langs de meetlat worden gelegd. Er is echter een groot tekort aan postjes die met kennis van zaken, cijfers en bronnen kijken wat de effecten zijn van de plannen van partijen.
Als je wat meer afstand neemt, is snel duidelijk dat het economisch denken in Nederland vrij dogmatisch is, met name in de politiek. D66 en GL introduceren hier ideeën die in de VS net uitgebreid bediscussieerd zijn, maar hier kijkt iedereen vreemd op.
Mwoa Simon, kort door de bocht, dat sociaal leenstelsel. GL heeft het wel degelijk over belasting (in de link die je geeft). Daarnaast is het (tenminste nog) niet helemaal waar dat de studie samen met de woning de grootste investering is (los van het feit dat de twee in één adem noemen nogal misleidend is, gezien het enorme verschil in orde van grootte), veel mensen lenen makkelijk meer geld om een dure auto te kopen dan ze aan studieschuld maken.
Verder heb ik wel problemen met een schuldeneconomie, al zeker als hypotheekschulden door pensioensfondsen beleend worden. Daarmee bedreig je bij een economische crisis namelijk de beurs van burgers dubbel: Als ze hun hypotheek niet meer kunnen betalen omdat ze werkloos raken, gaat hun pensioensfonds kopje onder en zijn ze in één klap alle twee hun oudedagsvoorzieningen kwijt (huis en pensioen).
Je kunt geld lenen om te investeren – in een studie of een huis – of om te consumeren – een vakantie of een tv. Daar zit nogal een verschil tussen.
Hoe erg een schuld is, is nogal afhankelijk van, zoals Martijn zegt, a) waar je het voor doen b) wat je kan dragen.
Ik heb zelf bijvoorbeeld vorig jaar een grote lening genomen om een dure opleiding te volgen. Heb nu een flinke schuld, maar heb tegelijkertijd, door de investering, een baan gevonden waardoor ik er stevig in inkomen op vooruit ben gegaan. Door het afbetalen van de schuld merk ik daar nu nog niet zoveel van, maar over een paar jaar wel. Ik kan dat toch moeilijk zien als iets slechts.
Aan de andere kant; als je kijkt naar de onderkant van de samenleving, hebben mensen vaak de grootst mogelijke moeite om het ene gat met het andere te vullen. Elke lening die hen daar wordt aangesmeerd is er een te veel en schuldproblematiek is daar een van de grootste barrieres voor mensen om hun leven op de rit te krijgen.
Daarnaast denk ik dat je ook onderscheid moet maken tussen de rol van schuld in het bedrijfsleven en bij consumenten. Kortom, “de schuldeconomie” is een interessant, maar op zichzelf een te breed begrip om echt te kunnen hanteren.
Schuld op zich is niet slecht, te veel schuld wel.
Globaal gezien is de economie een farce van cijfertjes waar geen sterveling meer het overzicht op heeft en eigenlijk moet geld opgeheven worden zodat ontwikkelingen en veranderingen daardoor niet meer gestremd worden. (Velen denken daar al heel lang over na en meerdere initiatieven zijn nog geen goed wereldwijd bruikbaar alternatief gebleken totdat iedereen electronisch betaald/beloond wordt). Los daarvan, wil je lokaal iets aan een schuldeneconomie doen, zal eerst het belastingstelsel herzien moeten worden wat oppervlakkig schulden beloond. De ene heeft de andere gecreeerd. Wat is het nut om bezit te hebben als dat belast wordt en schuld aftrekbaar is? Wat is het nut om meer bezit te vergaren als er op de globale markt een crisis of oorlog of wat dan ook uitbreekt en het bezit van de simpele Nederlander opeens geen bezit meer is maar een wassen neus en/of ook een schuld.
Voor socialistisch NL is er vervolgens het zgn. nivileren van de algemene bevolking. Een schouderklopje als beloning is erg frustrerend vergeleken met andere westerse landen of simpelweg met buren in bijv. een Vinex wijk waar arm en rijk door elkaar wonen om elkaar aan te moedigen en als vergelijkingsmateriaal te gebruiken. Hoe vreemd is het in een socialistisch land dat er persoonlijk grote schulden gemaakt moeten worden om jezelf op te leiden, een dak boven het hoofd te verschaffen en te verplaatsen om de centen te verdienen waarmee de schulden nooit kunnen worden afbetaald omdat het dak gerepareerd moet worden, het vervoer vervangen moet worden en er constant moet worden bijgeleerd en daarbovenop moet er meer geconsumeerd worden om het kapitalistische systeem te laten draaien. Vervolgens ben je na je 45-ste oud, afgedaan en is het nog maar de vraag of er voldoende opzij gezet is om de broek op te kunnen houden tot je er dood bij neervalt want van de centen voor de verplicht gestelde pensioenopbouw is niets over. Vandaar ook ons gekke belastingstelsel waar de regering iedere keer weer gekke aftrekposten weet te bedenken voor diegene die er iets van snapt en waar tot voor kort nog wel iets meer te bedingen was dan alleen het schouderklopje, maar ook dat is door de Jager dichtgetimmerd en nu bemoeit Europa zich er mee zodat NL straks helemaal geen geld meer kan ophoesten om dat instituut ook nog in stand te houden.