Gereformeerden: wetenschap en God gaan samen!

Aan het eind van het vorige (Darwin)jaar kregen alle predikanten die zich rekenden tot de Gereformeerde Bond, een afdeling van de Protestantse Kerk Nederland, een uitnodiging voor een besloten conferentie over schepping en evolutie. Er was door al het Darwin-tumult namelijk ook onder gereformeerden onrust onstaan over de duur van de schepping. Waren het echt 6 dagen van 24 uur? Het is op zich al vermakelijk dat deze mensen zich zorgen maken over de letterlijke interpreteerbaarheid van de bijbel op dit punt, terwijl er al twee niet met elkaar te verenigen scheppingsverhalen zijn, maar goed.

De conferentie kwam en ging, en nu zijn dan toch de conclusies naar buiten gebracht. Tijd om die als agnostische atheïst eens door te nemen.

Al bijna direct wordt er een cirkelredenering geïntroduceerd: “Welke ontwikkelingsprocessen er door God in de schepping zijn ingeschapen en hoezeer het waar kan zijn, dat God het één uit het andere bereid kan hebben, op elke grens staat de sprekende en scheppende God.”

Hiermee is de discussie eigenlijk direct ten einde. God zou dus de evolutie ‘meegeschapen’ hebben. Een sluitend, maar tegelijkertijd stuitend argument, aangezien het elke dialoog doodslaat en je willekeurig welke wetenschappelijke ontdekking een bijbels plaatsje kan geven. Ik zou zijn opgehouden met lezen als het volgende hoofdstukje zich niet zou aandienen: de rijkdom en het tekort van de wetenschap.

De wetenschap heeft de afgelopen eeuwen grote vooruitgang geboekt, geeft ook de Gereformeerde bond toe. Steeds meer van de geheimen van de natuur geven zich prijs, maar dat is slechts reden om de schepper nog meer te bewonderen. Echter, de bond vindt ook dat wetenschap is gemankeerd door haar keuze alleen maar vast te leggen wat waargenomen kan worden. Het waarom en het waartoe, daar doet de wetenschap geen uitspraak over. En die twee zijn juist de kern van het mens-zijn, aldus de bond. De mens is er niet door toeval of noodlot, maar vanwege het scheppingswerk van de levende God.

Macro-evolutie
Tegelijkertijd heeft de wetenschap ook dingen opgeleverd die conflicteren met het geloof. Macro-evolutie, bijvoorbeeld. Hier laat de Gereformeerde Bond zien dat zij niet snapt wat evolutie precies is. Zinnen als “hoofdgedachte is dat de gehele natuur is ontstaan door ontwikkeling van de ene soort in de andere, van de lager ontwikkelde wezens tot de hogere” en “alleen al omdat het niet gaat over waarneembare feiten of door experiment herhaalbare zaken, is deze theorie zonder meer een hypothese die op langere termijn zou kunnen vervangen worden door een andere, als die de bestaande feiten beter zou verklaren” geven blijk van zeer beperkte kennis over de wetenschappelijke staat van de theorie. Allereerst dat de theorie geen uitspraak doet over ‘lager’ en ‘hoger’ ontwikkelde wezens en dat de complexiteit van het leven (van enkel naar meercelligheid etc.) al honderden miljoenen jaren niet meer toeneemt, maar ook dat macro-evolutie een hypothese zou zijn en dat het “daarom van wijsheid getuigt om je er niet mee te willen verzwageren.”

De rest van de paragraaf komt eigenlijk op het volgende neer en is een herhaling van een eerdere zet: omdat wetenschap niets zegt over het hoe en waartoe wij op aarde zijn kan geen wetenschappelijke theorie hen van hun geloof afhelpen.

Communisme en Fascisme
En dan staat er opeens de volgende paragraaf:

“De evolutietheorie spreekt over de ontwikkeling van soorten waarbij telkens de sterkste en meest aangepaste de overhand behaalt en de zwakste uitsterft (’the survival of the fittest’). In bewegingen als het communisme en het fascisme is deze gedachte toegepast op het menselijk leven: de sterkste bezit de geschiedenis en heeft de toekomst. Als de evolutietheorie uit de natuurwetenschap wordt gehaald om tot levensfilosofie te worden, kan zij tot een ernstige morele bedreiging worden.”

Hoewel ik het met de conclusie (gedeeltelijk) eens ben, laat de bond wederom zien dat ze niet snapt wat evolutie is. Evolutie gaat niet over de ‘sterkste’ en dat zou uit bovenstaande stuk geschrapt moeten worden. Daarnaast vraag ik me af waarom dit stukje zo vanuit het niets in het document moet worden geplaatst, zeker nadat een paar paragrafen eerder de bond zelf al constateerde dat wetenschap niet ideologisch gebruikt wil worden. Je kan toch ook de verbrandingsmotor niet veroordelen omdat hij in een tank geplaatst kan worden? Hier begeven de gereformeerden zich op glad ijs en lijken de deur op de kier te zetten voor de oorzaak-gevolgredenering evolutietheorie leidt tot facisme. Kwalijk.

Daarnaast gaat de bond er voetstoots van uit dat ‘zorgen voor zwakkeren’ niet iets is wat door evolutie kan ontstaan. Ook dat is incorrect (.pdf).

Creationisme
Na dit uitstapje begeeft het document zich weer op bekend terrein en het creationisme wordt van stal gehaald. Kritiekloos wordt hier de overtuiging van creationisten herhaald dat de fossiele vondsten zijn toe te schrijven aan de zondvloed. Dat deze verklaring totaal in strijd is met hoe en waar fossielen worden gevonden blijft wijselijk buiten beschouwing.

Conclusie
Gelukkig blijken alle wereldlijke uitstapjes van hierboven uiteindelijk onnodig. Hoe Genesis 1 gelezen moet worden volgt namelijk uit de bijbel zelf: Vanaf hoofdstuk 12 gaat Genesis over het joodse volk, en die hoofdstukken zijn duidelijk letterlijk bedoeld, ze zijn een historisch bericht en zijn ook zo opgesteld. Zo bezien kan er ook geen twijfel zijn over de eerste hoofdstukken: God bedoelde het letterlijk, de wereld is in zes dagen geschapen.

Maar dan trekt de Gereformeerde Bond alsnog een konijn uit de hoge hoed. Genesis beschrijft dan wel dagen, maar dat is meer het afwisselen van donker en licht. Er is een avond en een morgen, maar: “Discussiëren over ‘al dan niet 6 x 24 uur’ is een versimpelde vraagstelling als niet tevens wordt nagegaan hoe de Schrift verder over ‘dag’ (y-om) spreekt.”

De uiteindelijke conclusie is dan ook dat het Woord van God en de geschapen werkelijkheid zoals die door de wetenschap wordt ontrafeld elkaar niet bijten: “ook een gelovige gaat in zijn wetenschappelijke bestudering van de schepping uit van objectieve gegevens, maar hij weet tegelijk dat de dingen ‘hun geheim’ hebben.”

Kortom: Wetenschap en God gaan samen, zolang je je ogen maar selectief genoeg sluit.