Lange tijd was Nieuw-Zeeland hét voorbeeld voor neoliberale economen van een geslaagd overheidsbeleid. Tot halverwege de jaren tachtig was het land één van de meest afgesloten economieën met de grootste overheidsinvloed in de Westerse wereld. Vanaf dat moment begonnen de achtereenvolgende Nieuw-Zeelandse overheden lustig overheidsdiensten te privatiseren.
Die tendens lijkt inmiddels gekeerd. In 2001 besloot het land al om haar luchtvaartmaatschappij te renationaliseren, nadat zij door twaalf jaar privaat management de grond in was gedreven.
Deze week volgen de Nieuw-Zeelandse spoorwegen en veerboten. Na de privatisering van de spoorwegen gingen het aantal ongelukken én de prijzen omhoog. Ook bleek het noodzakelijk voor de nationale overheid geld te blijven investeren in het spoornetwerk, omdat het bedrijf anders helemaal failliet zou gaan. Zelfs dat bleek uiteindelijk niet genoeg om de spoorwegen in private handen te laten voortbestaan. De regering is tot nationalisatie over gegaan.
Goed, een nationalisering in een klein land aan de rand van de wereld. Wat maakt dat uit, zou je kunnen vragen. Maar het is van belang te bedenken dat Nieuw-Zeeland, net als Groot-Brittannië, behoorde tot de pioniers van de privatiseringsdrang. Nu de Britten ook net weer een bank hebben genationaliseerd, kun je je afvragen: zijn deze landen nu de pioniers van een nieuwe internationale golf van meer overheidsingrijpen en (re)nationalisaties?
Reacties (10)
Grappig dat de aandeelhouders van de exploitant er ook dolblij mee waren dat de NZ regering instapt: koers ging 4% omhoog.
Kijk, nationaliseren van een spoorweg is niet zo gek. Dat is in principe altijd een de facto monopolie (sowieso de sporen), dus als je daar marktelementen in wilt stoppen is dat altijd heel erg lastig.
Ik zie in het gelinkte artikel overigens geen bewijs voor de bewering dat de prijzen omhoog gegaan zijn.
Wat ik alleen niet begrijp is waarom de regering in hemelsnaam de luchtvaartmaatschappij wil renationaliseren. Er zijn toch vast andere maatschappijen die op Nieuw-Zeeland willen vliegen en dat waarschijnlijk al doen? Hop, failliet laten gaan die hap.
@1: Het gaat vooral over de binnenlandse vluchten daar, en volgens mij is dat ook een monopolie.
@2
Dan moet je het monopolie opheffen! Je gaat als overheid toch geen privaat monopolie toestaan? De hele lol van allerlei privatiseringsacties ben je daarmee kwijt.
Maar goed, de Nieuw-Zeelandse overheid kiest dan kennelijk liever voor gesubsidieerd luchtvervoer. Waanzin.
Ook bij de meer geliberaliseerde landen (USA en UK) beschermt de overheid een vermeend groot belang door het oligopolie van haar ‘eigen’ luchtvaartmaatschappijen te beschermen. Het weigeren accijns te heffen op de energieslurpende luchtvaartmaatschappijen is gekoppeld aan landingsrechten wat ondoorzichtiger dan subsidiëren en heeft de aura van werken in een ‘vrije’ markt.
De lol van privatiseren is me sowieso nooit duidelijk geworden.
@4
Dus? Is ook niet goed toch? Uiteindelijk is de consument ook daar de dupe van dit soort concurrentie belemmerende maatregelen. Ook het milieu is er niet bij gebaat dat de externe kosten van vliegverkeer niet geinternaliseerd worden. Dubbel fout dus.
@5
Nee, privatiseren an sich niet, maar het optuigen van een marktstructuur wel. Ik was uitermate verrast toen ik van de winter mn lief aan de andere kant van de wereld voor 2 cent per minuut kon bellen.
Nu ze weer op het zelfde continent zit, ben ik ook blij dat ik voor een prikkie erheen kan vliegen. (Ik besteed mn geld liever aan het compenseren van mn vlucht dan aan de inefficientie van een organisatie).
Toch 2 duidelijke voordelen van het vrij maken van een markt. Privatiseren is daar vaak een onderdeel van, (wel als gevolg en niet als oorzaak).
Maar goed, leg me maar eens uit waarom het renationaliseren van een luchtvaartmaatschappij nou zo’n geweldig idee is.
Dat je goedkoop met je lief kon bellen en er nu weer goedkoop naar kunt vliegen doet me veel plezier, maar ik zal niet zo flauw zijn met twee voorbeeldjes aan te komen om de inferioriteit van de gehele privatiseringmode aan te tonen.
Lees zelf (in het vliegtuig?) maar de volgende essaybundel: F.Ankersmit en L.Klinkers
“De tien plagen van de staat” Een aanprijzing voor dit boek.
@7
Dank voor de tip. Ik vond overigens de column van Tonkens niet zo vreselijk sterk; zit een boel flauwekul in en beperkt zich feitelijk maar tot 1 sector.
Goed dat je niet met twee voorbeeldjes aankomt, want daar komen we voor geen meter verder mee. Wat kan qua privatisering is o.a afhankelijk van verschillende sectoren. Zoals ik in mijn eerste reactie al aangeef; voor hernationalisatie van het spoor is bijvoorbeeld echt wel iets te zeggen.
De pest is alleen dat als je tegenwoordig de woorden marktwerking of privatisering laat vallen allerlei mensen in een kramp schieten en allerlei flauwekul beginnen rond te strooien om maar aan te tonen dat de markt de bron van alle kwaad is. Lijkt me niet nuttig.
Tegen de vermarkting van een schaars goed als het luchtruim valt ook wel iets in te brengen. Welk economisch voordeel behalen we door mensen die van Amsterdam naar Denver (Colorado) vliegen over te laten stappen in Frankfurt? Waarom denk je dat een megalomane gek als Cerfontaine zo graag wilde dat iets waaraan in Nederland een groot tekort is, ruimte voor een luchthaven, geprivatiseerd werd?
@laurens: “Nee, privatiseren an sich niet, maar het optuigen van een marktstructuur wel. Ik was uitermate verrast toen ik van de winter mn lief aan de andere kant van de wereld voor 2 cent per minuut kon bellen”. Eh, maar dat was zonder privatisering en marktwerking in de telecomsector ook wel gelukt, hoor. Sterker nog: zonder privatisering en marktwerking zou dat nu nog veel goedkoper zijn. En als je eens ophoudt met naar de reclamecampagnes van de telecombedrijven (over hoe goedkoop u wel niet via hen kunt bellen) te luisteren, kunt u nu al gratis met uw lief aan de andere kant van de wereld bellen. De telecombedrijven, die u zo goedkoop laten bellen naar uw lief, gebruiken dezelfde methode om u met uw lief te verbinden. En u betaalt hen dus 2 cent per minuut voor een dienst, die hen 0,01 cent per minuut kost. Dat is een winstmarge van 20.000%. uw gelooft toch zeker zelf niet, dat een overheidsbedrijf dergelijke winstmarges zou mogen maken?
Het probleem dat veel mensen met de woorden marktwerking en privatisering hebben, is overigens niet het gebruik van die woorden, maar het feit, dat die woorden veel te vaak onterecht zijn en worden gebruikt. Een vrije markt werkt alleen goed als er veel gelijkwaardige aanbieders en veel gelijkwaardige vragers zijn. Zodra aan de aanbods of de vraagkant een of slechts enkele grote aanbieders zijn, is van een vrije markt geen sprake meer en is er nog wel marktwerking, maar komt die marktwerking vrijwel uitsluitend aan de aanbieders ten goede. Het is dus niet zo, dat allerlei mensen in een kramp schieten als die woorden genoemd worden, maar het probleem is, dat die woorden door het verkeerde gebruik in de laatste decennia in verval zijn geraakt. de marktwerking, waarmee vele privatisaties de laatste decennia zijn verkocht, is steeds gepresenteerd als de werking van de vrije markt, die de consumenten ten goede zou komen, maar in de praktijk was het de marktwerking van oligopolies en monopolistische concurrentie. En die markten zijn voor de consumenten in het algemeen nu eenmaal zelfs nog ongunstiger dan het door die markten vervangen monopolie. Voor de privé eigenaars van die bedrijven is het een goudmijn.