COLUMN - Koning Willem I zou wel raad weten met de negatieve uitslag van een referendum, memoreert Bert van den Braak. Het komt aan op interpreterend rekenen (en een beetje lijmen).
Na het ‘nee’ in het raadgevend referendum staat het kabinet voor de vraag: hoe nu verder? Misschien kan de geschiedenis behulpzaam zijn.
In 1815 paste koning Willem I de zogenoemde Hollandse Rekenkunde toe om alsnog een meerderheid voor zijn nieuwe Grondwet te krijgen. In de Zuidelijke Nederlanden was dat ontwerp afgewezen. Soms wordt gedacht dat de truc die de koning toepaste, ging over het optellen van de thuisblijvers bij de voorstanders, maar zo simpel was het niet. Het ging om meer dan dat.
Willem I richtte zijn pijlen vooral op de tegenstemmers, die dat in zijn ogen op onjuiste gronden hadden gedaan. In de Zuidelijke Nederlanden werd van kerkelijke zijde bezwaar gemaakt tegen het gelijkstellen van het katholieke geloof met ketterijen. De bisschoppen, met Mgr. De Broglie de bisschop van Gent voorop, dreigden voorstemmers met onthouding van de sacramenten als zij vóór zouden stemmen.
Nadat Willem via zijn rekenkunde het ontwerp alsnog voor aanvaard had verklaard, tekende hij in een proclamatie op:
Zoo deze waarheid niet verduisterd ware door eenige menschen van welken de maatschappij integendeel het voorbeeld der evangelische liefde en verdraagzaamheid verwachten mogt, zouden ten minste de gemelde stemmen, zich gevoegd hebben bij die der vijf honderd zeven en twintig notabelen welke het ontwerp hebben goedgekeurd.
De Zuidelijke grondwetsnotabelen waren misleid en hadden om oneigenlijke redenen tegengestemd.
Nu zijn Jan Roos, Thierry Baudet, Geert Wilders, Emile Roemer e.v.a. natuurlijk geen bisschoppen, dus evangelische liefde kun je van hen niet verlangen. Maar zij voerden wel krachtig aan dat het associatieverdrag de opmaat zou zijn naar een Oekraïens lidmaatschap van de EU.
Dat was voor veel kiezers reden voor hun nee-stem. En dat bezwaar is natuurlijk best te ondervangen. Als nog eens nadrukkelijk wordt vastgelegd dat van zo’n lidmaatschap geen sprake zal zijn, lijkt ratificatie alleszins te rechtvaardigen. Zeker omdat het immers om een raadgevend referendum ging.
Het Montesquieu Instituut heeft nog veel meer analyses, achtergronden en columns.
Reacties (23)
En daarmee zou men voorbij gaan aan alle mogelijke andere argumenten voor een ‘Tegen’ stem. Als deze tactiek gevolgd gaat worden is dat het einde van onze democratie. Men legt interpretatie van stemmen en niet stemmen bij de politiek.
Men weet namelijk niet of dat de reden voor de tegenstem was, die reden is namelijk niet uitgevraagd. Alle meningingen over de redenen van de tegenstem is derhalve speculatie. We gaan toch geen democratie runnen o.b.v. speculatie hoop ik.
Kunnen we voortaan wellicht beter gaan regeren o.b.v. opinie pijlingen. Net zo makkelijk.
Roos en consorten moeten niet de status van buitenparlementair medewetgever krijgen. Omdat de motieven van de nee-stemmers onbekend blijven zit er niets anders op dan een onderhandelingsresultaat telkens weer aan de kiezer voor te leggen. Tot er ja wordt gestemd of de opkomst onder de 30% zakt.
@1 De meeste Nee stemmers wisten ook niet wat de reden was, velen dachten dat ze tegen de EU stemden, dat heft elkaar mooi op. Verder zijn er vele voorstanders strategisch thuisgebleven, waardoor de uitslag democratisch toch aan alle kanten rammelt. het waren inderdaad meer een soort veredelde opiniepeilingen.
Het beste voor de democratie is dit referendum helemaal te negeren en de referendumwet af te schaffen of drastisch aan te passen. Misschien kan Maurice de Hond ze voortaan wel organiseren, dat kost vast minder dan 40 miljoen.
@2: Toegeven aan dreinende kinderen? Net zolang zaniken tot je toch een ja hebt. Klinkt verdacht veel als de hedendaagse politiek.
Willem I was een beetje een nare Tiran, ik denk dat het niet verstandig is om hem als voorbeeld te nemen. Het voorbeeld dat je geeft is ook nog eens onzuiver. De reden van tegenstemmen was heel erg valide en eigenlijk had iedereen om dezelfde reden moeten tegenstemmen, ook de opportunistische protestanten, die alleen maar voorstemden omdat de Grondwet hun godsdienst tot staatsgodsdienst verhief (en dat was nog niet het enige dat mis was met de grondwet van 1815, die duidelijk een stap terug was ten opzichte van die van 1798).
Wat je er ook van vindt, het referendum is gewoon volgens de regels verlopen. Als Mark & co de uitslag willen negeren (wat mag, het was een raadgevend referendum) dan moeten ze daar ook verantwoording voor durven nemen. Jezelf verschuilen achter een rekenkundig trucje is wel erg flauw. En dat zeg ik als ja-stemmer.
De vraag is inderdaad welke truc Rutte uit de hoge hoed tovert. Naar verluid wacht hij totdat ‘Mutti’ Merkel hem wat ingefluisterd heeft.
Overigens legde Willem I wel degelijk ook alle niet-stemmers uit als voorstemmers. Dat had hij trouwens afgekeken van het uitvoerend bewind van de Bataafse republiek, die deze methode ook al gebruikte bij het referendum over de grondwet van 1801.
Op basis van een parlementaire meerderheid is besloten tot de mogelijkheid van een referendum. Daar is destijds besloten dat als meer dan 30% van de mensen zich uit spreekt tijdens het referendum, dat dan het referendum geldig is.
Meer dan 30% van de kiesgerechtigde heeft zijn stem laten horen. De rest interesseerde het niet (anders waren ze wel komen stemmen!). Dat betekend concreet dat de 68% die niet is komen opdagen daarmee de uitslag in handen gegeven heeft van de 32% die wel gestemt hebben.
Achteraf de uitslag ter discussie stellen is dus mosterd na de maaltijd. Dan had je maar moeten gaan stemmen. De huidige uitslag is de rechtsgeldige, volledig democratisch bepaalde uitslag van het referendum. Daar zal de politiek naar moeten schikken.
Alle onzin die er nu geblaat wordt over het nut & noodzaak, (drog) redenen, wat de niet stemmer eigenlijk wilde, wat de nee stemmer zei…. allemaal speculatie die niet van toepassing is.
Op een volledig democratische manier is de huidige uitslag tot stand gekomen. Daar moet men dan ook naar leven.
Indien hernieuwd inzicht een ander standpunt over referenda teweeg brengt, kan dat. Het staat partijen vrij om met een wetsvoorstel te komen in de 2e kamer.
Tot die tijd graag de uitslag respecteren en niet gaan speculeren.
Speculatie betekend het einde van de democratie.
De suggestie om te doen wat Koning Willem I deed, is zeer ondemocratisch. Daarmee geven we de politiek een carte blanche te doen wat ze willen. Men kan een referendum en zelfs een verkiezingsuitslag naast zich neer gaan leggen, zolang men maar een leuk verhaal kan ophangen. Laten we dan verkiezingen maar gewoon afschaffen….
@9 Op basis van een parlementaire meerderheid is ook besloten dat het referendum raadgevend is, dat betekend dat alle partijen die raad kunnen opvolgen of niet. Op dezelfde basis van een parlementaire meerderheid is ook besloten voor de associatie overeenkomst.
Of partijen willen afwijken van hun eerder beslissing op basis van het advies van 20% van de kiezers is hun democratische beslissing. Als ze dat doen hebben ze heel veel uit te leggen aan hun eigen kiezers die ze met een opkomst van 75% een mandaat hebben gegeven.
@9:
Volgens mij wordt dat ook gedaan. Als in dat 20% van de stemgerechtigde Nederlanders tegen zus of zo zijn. En dat men die raad zal wegen en er dan iets of niets mee gaan doen.
Klaar.
@10:
Dat valt best mee allemaal hoor. Alle polls en bevolkingsonderzoeken wezen al uit dat er een voor – tegen verhouding was van 40% -60% om en nabij. Ook zonder referendum.
Veel partijen die voorstemmen hebben een achterban die zeer verdeeld is over het partijstandpunt. In dit geval vertegenwoordigde onze representatieve Tweede Kamer dus niet naar behoren. Een referendum is een goed middel om dan de politiek even terug te fluiten. En er breekt geen continentale crisis uit. Het is nu zaak om goed te luisteren waarom de meerderheid tegen is en daar probeer je dan aan tegemoet te komen. Nodig dus de SP, PvdD en forum voor Democratie samen met uit en ga bijvoorbeeld i.c.m. een bevolkingsonderzoek een nieuw standpunt formuleren waarmee je Europa ingaat.
Oekraine kan best even wachten, net als de rest. Rome is ook niet in 1 dag gebouwd. Er is helemaal geen crisis. Gewoon rustig de juiste processen doorlopen met een open vizier (dus zonder verborgen agenda’s en rare strategieën zodoende procesmatig een loophole te vinden) en doen waarvoor je bent aangenomen: representeren.
@9: “Men kan een referendum en zelfs een verkiezingsuitslag naast zich neer gaan leggen, zolang men maar een leuk verhaal kan ophangen.”
Met verkiezingsuitslagen zie ik dat niet gebeuren (een kabinet moet immers het vertrouwen van een meerderheid van de 2e Kamer krijgen en dat is meestal -Rutte I was een uitzondering- namens de meerderheid van de stembusgangers), maar de uitslag van het referendum kan, expliciet volgens de wet, inderdaad terzijde geschoven worden met een leuk verhaal. Het is immers een raadgevend en geen bindend referendum.
@12 Bij het kiezen voor een partij kies je voor een samenhangend pakket aan maatregelen, dit kan je bijna nooit simpelweg met een Ja of Nee beantwoorden. Het zal nooit zo zijn dat de door jouw gekozen partij op elk punt precies doet wat jij wilt. Bovendien wordt dat pakket ook nog eens door onderhandelingen aangepast om een democratische meerderheid in de 2e kamer te krijgen.
Dit soort referenda torpederen dat systeem met de waan van de dag. Beter zou zijn als partijen bij hun eigen achterban de mening gaan peilen op b.v. en partijcongres. Dan kunnen ze met dat advies eventueel nieuwe onderhandelingen starten.
Ik denk dat Oekraïne op een punt staat dat ze nu juist heel hard ondersteuning kunnen gebruiken, voordat Putin de hervormingen weer kan ondermijnen. Het hele verdrag is ook niet op 1 dag opgesteld, daar hebben experts in 28 EU landen zich maanden over gebogen en idem zoveel regeringen hun toestemming voor gegeven. Hier gaf niemand er tot nu toe ook om totdat Geenstijl er zijn “zomerdingetje” van maakte.
Het gaat de regering geen zak aan waarom ik tegenstem, al stem ik tegen omdat mijn onderbroek te strak zat.
@14:
“Bij het kiezen voor een partij”
Je stemt op een persoon. Zo heeft de persoon Rutte bijvoorbeeld gezegd dat er geen geld meer naar de Grieken gaat en geen bevoegdheden meer naar Brussel. Dat vervolgens een groot deel van de VVD achterban dus niet gerepresenteerd wordt is te makkelijk af te schuiven met.
“Het zal nooit zo zijn dat de door jouw gekozen partij op elk punt precies doet wat jij wilt. Bovendien wordt dat pakket ook nog eens door onderhandelingen aangepast om een democratische meerderheid in de 2e kamer te krijgen.”
Een persoon (ik weet het, mensen die op de Rutte’s en Pechtold’s van deze wereld stemmen zijn een beetje dom) is niet gebonden aan een partijlijn of partijdiscipline. Je mag zo’n iemand, die premier is, dus wel af en toe aan z’n woord houden.
“Dit soort referenda torpederen dat systeem met de waan van de dag.”
Neehoor, zo’n referendum kent 3 stages. Eerst moet je binnen 4 weken 10.000 handtekening verzamelen. Dan gaat de Kiesraad binnen 1 week alles controleren. Daarna heb je 6 weken de tijd om 300.000 handtekeningen te verzamelen. Ook dan gaat de Kiesraad weer controleren en bepaalt die een datum. Bij dit referendum zat daar toch een kleine 6 maanden tussen. Niet echt de waan van de dag dus. Daarbij is het maar raadgevend, dus kan de tweede kamer kijken of ze een ander standpunt in gaan nemen. Hoezo waan van de dag?
“Beter zou zijn als partijen bij hun eigen achterban de mening gaan peilen op b.v. en partijcongres.”
Ja, laten we op 1 dag (waan van die dag) wat leden van politieke partijen (nog geen 1% van alle Nederlanders) gaan vragen wat zij vinden, maar de rest niet! Ondanks dat een ieder op een persoon gestemd heeft en de grootste partij virtueel gezien zelfs geen leden heeft! Nu hebben zo’n 2,5 miljoen mensen geparticipeerd. Dat vind ik beter dan een partijcongres. Herinner je nog dat beruchte congres van de CDA met een emotionele Camiel Eurlings en Maxime Verhagen? Dat was nog een een waan van de dag. Klapvee dat achter de leiders aanholde.
“Ik denk dat Oekraïne op een punt staat dat ze nu juist heel hard ondersteuning kunnen gebruiken, voordat Putin de hervormingen weer kan ondermijnen. Het hele verdrag is ook niet op 1 dag opgesteld, daar hebben experts in 28 EU landen zich maanden over gebogen en idem zoveel regeringen hun toestemming voor gegeven. Hier gaf niemand er tot nu toe ook om totdat Geenstijl er zijn “zomerdingetje” van maakte.”
Ik hoop dat er nog vele zullen komen. Wel een klein beetje aangepast, zoals enkel echte handtekeningen in het aanvraagproces. Maar dit soort vernieuwingen hebben we echt keihard nodig.
@16
– Rutte kon helemaal niet beloven dat er geen geld meer naar de Grieken gaat, hij had helemaal geen bevoegdheid om dat te bepalen. Naast de EU zit hij aan de PvdA vast, dus hij kan hooguit beloven dat hij zijn beste ergens voor gaat doen. Als je zijn uitspraak goed leest, doet hij dat overigens ook, bovendien kan je onmogelijk beweren dat de Grieken hiervoor geen tegenprestatie hebben geleverd. Dat geld niet alleen voor Rutte, maar voor elke politicus in een coalitie en al helemaal voor zaken in EU verband. Als landelijke politicus kan je al namelijk helemaal niet garanderen wat die ander 27 landen gaan doen, kijk maar aan Merkel.
– De partijen in de 2e kamer hadden hun standpunt wat betreft dit verdrag al bepaald aan de hand van het overeenkomst document. Het publiek is er daarna maar lukraak op gaan schieten, vele denkende dat het een anti EU referendum was. En ja het gehype van Geenstijl noem ik waan van de dag, ook al is hebben ze dat 6 maanden volgehouden. En dat digitaal verzamelen van handtekeningen daar heb ik ook zo mijn twijfels over, zeker als er een wereldmacht is die grote politieke belangen bij zo’n inzamel actie heeft en voor wie dat technisch een fluitje van een cent is.
– Niet partijleden kunnen hun stem altijd nog laten horen bij de reguliere verkiezingen. Dan moeten ze weer stemmen op een pakket aan maatregelen en niet op 1 gehypet populistisch onderwerp, voor een stabiele representatieve democratie is dat cruciaal. Die andere referenda zijn al aangekondigd over o.a. vluchtelingen en ik kan nu al vertellen wat de uitkomst wordt. We krijgen er 1 over TIPP, iets waar iedereen al een mening over heeft voordat de tekst gepubliceerd is. In Zwitserland hebben ze met zo’n referendum de bouw van Minaretten verboden, wat een feest voor de democratie! Dit soort “vernieuwingen” stuwen ons naar een Amerikaans “Donald Trump” systeem, waarbij de pers met lukrake kreten de politiek bepaald, niet iets waar ik op zit te wachten in ieder geval.
@Redoutable: hou toch eens op met die waar-ik-graag-rook-zou-zien-is-zeker-vuur-insinuaties.
“En dat digitaal verzamelen van handtekeningen daar heb ik ook zo mijn twijfels over, zeker als er een wereldmacht is die grote politieke belangen bij zo’n inzamel actie heeft en voor wie dat technisch een fluitje van een cent is.”
Loop je daar nou echt te beweren dat Rusland de handtekeningenactie gehackt heeft? Zo niet, wat doet dat daar dan?
“Verder zijn er vele voorstanders strategisch thuisgebleven,”
Weet je dat zeker? Hoe weet je dat zeker? Door opiniepeilingen?
“Hier gaf niemand er tot nu toe ook om totdat Geenstijl er zijn “zomerdingetje” van maakte.”
Wat doet dat soort zinnetjes ertoe in een argument? Probeer je met halve waarheden en een denigrerende toon je superioriteit te tonen? Jouw argumentatie komt neer op: ik ben het er niet mee eens en ik ga zeuren tot ik mijn gelijk krijg.
@3: “Verder zijn er vele voorstanders strategisch thuisgebleven, waardoor de uitslag democratisch toch aan alle kanten rammelt.”
Valt wel mee hoor:
http://www.rtlnieuws.nl/nieuws/politiek/ook-als-heel-nederland-had-gestemd-was-uitslag-nee-geweest
@6: Dat mogen ze niet. Artikel 11 Referendumwet is helder : de regering MOET bij een NEE zo spoedig mogelijk een wet indienen die strekt tot het intrekken van de wet die onderwerp van het referendum was.
De Tweede Kamer heeft al in meerderheid gesteld het referendum te accepteren, dus de goedkeuringswet gaat gewoon van tafel.
Het woordje “raadgevend” in het referendum is dus niet zo vrijblijvend. Voor de regering is het referendum gewoon bindend en de Tweede Kamer zou wel heel dom zijn om de ingediende intrekkingswet te verwerpen, zo kort voor de verkiezingen van 2017.
Nog even over Oekraïne : 10 jaar terug werd ook met grote stelligheid beweerd dat corrupte armenhuizen als Roemenië en Bulgarije nooit bij de EU zouden komen, althans de komende decennia niet. Toch zijn ze nu alweer jaren lid en nog steeds net zo corrupt of zelfs corrupter dan 10 jaar geleden.
Iedere kiezer die dus in de belofte, dat Oekraïne geen EU lid zal worden, trapt, is grenzeloos naïef of gewoon dom.
Blijft voor mij het grote raadsel : waarom is juist links zo tegen een referendum ? Ik dacht altijd dat links voor uitbreiding van de democratie was en rechts tegen ? Maar nu het kennelijk gaat om de uitbreiding van de cultureel-marxistische EU liggen de kaarten geheel anders. Idem met de Poetin-haat bij links. Was links in de jaren 70 en 80 nog volop fan van de USSR, nu het communisme daar opgeruimd is, is de liefde kennelijk ernstig bekoeld….
@20:
nee artikel 11 zegt dit.
“Indien onherroepelijk is vastgesteld dat een referendum heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing, wordt zo spoedig mogelijk een voorstel van wet ingediend dat uitsluitend strekt tot intrekking van de wet of tot regeling van de inwerkingtreding van de wet.” (Nadruk toegevoegd)
Artikel 11 zegt mij dus eigenlijk helemaal niks. Je kan er alle kanten mee op. Van MOETEN lees ik niks. Verder zegt 12.2 bij afwijzing dat de minister een afweging mag maken..
Artikel drie is overigens een stuk helderder..
“De uitslag van een referendum geldt als een raadgevende uitspraak tot afwijzing, indien een meerderheid zich in afwijzende zin uitspreekt en de opkomst bij het referendum ten minste dertig procent van het totale aantal kiesgerechtigden bedraagt.”
Oftewel raadgevend betekent gewoon raadgevend. Net als een koe is een koe en een paard is een paard.
Maar juridisch gedoe terzijde, naar mijn weten moet de 2e kamer nog de uitslag bespreken dus het kan nog alle kanten op. Verder, of Oekraïne ooit bij de EU komt is een sociale realiteit en geen natuurwet. Dus dat beslissen we wel als het aan de orde is. Maar daar ging het hele referendum niet over.
Als we niet eens helder hebben waar het referendum over ging of wat raadgevend betekent.. laat dan maar zitten met die referendum.
@21:
Dan schaf je niet af, maar ga je informeren. Bijv op gemeentelijke info avonden, scholen, tv, radio, buurthuizen en verenigingen. Democratie kost nu eenmaal inspanning.
@22: Ja eens, ik zie ook liever dat we aan de ‘als’ gaan werken dan aan het laat maar zitten. Echter lijkt me dat juist een vorm van naïef wensdenken. Zelfs op sargasso wordt steeds meer desinformatie verspreid. Met name in de comments