Wie zullen we de schuld geven voor Hitlers racisme en antisemitisme? In de afgelopen halve eeuw zijn verschillende potentiële daders aangewezen. Hitler zélf suggereerde in Mein Kampf dat hij al vóór de Eerste Wereldoorlog ‘inzag’ dat de joden de bron waren van alle kwaad, met als gevolg dat latere auteurs op zoek gingen in Wenen, bij de beruchte burgemeester Karl Lueger (die de verkiezingen won dankzij een antisemitisch programma maar eenmaal aan de macht geen enkele antisemitische maatregel nam), of bij Weense randfiguren als Jörg Lanz von Liebenfels. Maar het is inmiddels duidelijk dat Hitlers antisemitisme pas ná de Eerste Wereldoorlog ontstond. Mein Kampf geeft (dus) geen inzicht in zijn bronnen, en ook een analyse van de tekst biedt geen helderheid. Hitler las alles wat los en vast zat, of zoals Ewoud Kieft in Het verboden boek schrijft (zie hier mijn eerdere recensie) (p. 139): Met lezen bedoelde Hitler grasduinen, het doorbladeren van een boek totdat je iets vindt wat je wereldbeeld bevestigt. (…) Hij verzamelde wat hem te pas kwam, rukte het uit zijn verband en legde het in het mozaïek van zijn wereldbeeld. (…) Van iemand die welbewust zijn intellectuele bronnen aanpast om zijn eigen standpunten te bevestigen, val moeilijk te zeggen wat nu werkelijk zijn denken heeft beïnvloed.
Na Hans Overduins stukje, eerder vandaag, over mensen naar de andere wereld helpen, inclusief de opmerking dat er wat hindernissen te overwinnen zijn en behandeling van de noordse mythologie, lag voor de hand dat Closing Time vandaag gewijd zou zijn aan de Walküre. De bovenstaande beelden zijn te bekend, te berucht, te smakeloos om nog van commentaar te voorzien.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
Op de top 20 van meest gespeelde opera’s in de Verenigde Staten prijken vier opera’s van Mozart, een niemendalletje van Johan Strauss, een paar Franse opera’s waaronder Carmen, en verder voornamelijk Italiaanse opera’s. De naam Richard Wagner is opvallend afwezig. Het werk van de man geldt klaarblijkelijk nog altijd als besmet. Dit is merkwaardig. Goed, Wagner was anti-semiet, maar dit komt nergens expliciet in zijn opera’s naar voren. Andere culturele figuren wier werk expliciet anti-semitische uitspraken bevat, zoals Shakespeare, Voltaire, en Dostojevski, worden hier nooit op aangesproken. Mozarts Die Zauberflöte haalt de tiende plek op de lijst, hoewel deze opera openlijk racistische elementen bevat. Wagners misdaad kan als ‘being anti-semitic while German’ omschreven worden.
Maar is het erg dat Amerikanen niet van Wagner houden? Het antwoord hierop is ondubbelzinnig ‘ja’. Natuurlijk, Wagner zelf was een onaangename man, en zijn opera’s neigen ertoe bombastisch te zijn, en ook (mag het gezegd worden) wat aan de lange kant. Maar hij brengt een boodschap die met name voor de Verenigde Staten van het hoogste belang zijn.
Het gaat hier om de vierdelige Der Ring des Nibelungen. We leven in een fantasy-achtig universum, waarin er drie grote machten zijn: de dwergen, ook wel de Nibelungen genoemd, die gedreven worden door rancune; de stompzinnige, hersenloos gewelddadige reuzen; en de machtigsten van allen, de goden. Der Ring des Nibelungen is uiteindelijk het verhaal van de val van de goden. Hoe gebeurt dit? De goden hebben de macht, niet omdat ze sterker zijn dan hun concurrenten, maar omdat ze hun macht stoelen op rechtvaardigheid, en ook de belangen van degenen zonder macht proberen te dienen. Maar de goden laten zich meeslepen in de lage machtsspelletjes van hun concurrenten (in het bijzonder, de strijd om de ring), en verliezen hun morele gezag, en daardoor, uiteindelijk, alles. En met hun val gaat de wereld ten onder.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.