WW: Avatar’s Na’vi taal

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Gisteren zag ik dan eindelijk James Cameron’s technisch meesterwerk Avatar, met een gigantische 3D-bril op de neus. Inderdaad, het is ‘Dances with Smurfs’ zoals een belangrijk filmcriticus opmerkte, maar na alles wat ik erover gelezen had viel de film mij 100% mee: we hebben hier inderdaad van doen met een fenomeen van het kaliber Star Wars, Jurassic Park, Titanic of Lord of the Rings. Wat je terugziet is het perfectionistisch oog voor detail waarmee James Cameron zestien jaar lang aan de film werkte. Over alle details is al veel geschreven, ook vanuit een wetenschappelijk oogpunt: de flora en fauna van de verzonnen wereld Pandora, over de astrofysica, ze passeren allemaal de revue. Mij viel ook het werk van die ene Ph.D. op de aftiteling van de film op: de verzonnen taal van de Na’vi, de blauwe reuzen die Pandora bevolken.

Voor de ontwikkeling van deze taal riep James Cameron de hulp in van Paul R. Frommer. Frommer is professor aan de University of Southern California (USC) en schnabbelt bij als linguistic consultant. Hij kreeg van Cameron de opdracht een nieuwe taal te maken die volledig nieuw was, niet teveel op één bestaande taal leek en relatief gemakkeliijk te leren viel.

Dat Frommer deze opdracht serieus nam blijkt uit het uiteindelijke product: het Na’vi. De taal heeft zo’n 1000 woorden (je kan een lijst hier downloaden) en een uitgebreide grammatica. De auteur van de taal geeft zelf een mooi overzicht van de fonologie (hoe woorden gesproken worden) in een post op een taalblog van de University of Pennsylvania. In december verscheen een stuk in de New York times waarin hij het Na’vi bespreekt, bij de digitale versie zit als bonus een stukje gesproken dialoog van een Na’vi-sprekende Frommer.

Na’vi is geenszins de eerste verzonnen taal die zo precies en uitgebreid is. Kunsttalen bestaan grofweg in drie soorten:

Logische talen, die gebruikt worden om logisch-filosofische problemen op te schrijven. Een bekendere categorie is die van internationale hulptalen. Deze zijn vaak uit idealistisch of praktisch oogpunt geconstrueerd om de Babylonische vloek op te heffen of te verlichten. Naast de bekendste –Esperanto– zijn er meerdere vergeefse maar serieuze pogingen gedaan om een dergelijke verzonnen taal succesvol te maken. Zo zijn er Volapük, Ido en Interlingua. Na’vi behoort tot de derde categorie, die van artistieke talen die verzonnen zijn ‘voor de lol’ of om een artistiek doel te dienen. De Elfentalen van Tolkien, met een eigen schrift, grammatica en woordenlijst is een bekend voorbeeld. Maar het bekendst is natuurlijk Klingon, de taal die in het Star Trek-universum gesproken wordt door de aliens met het rare voorhoofd. Klingon is absurd succesvol voor een verzonnen artistieke taal: Het heeft een taalinstituut, meerdere mensen die het vloeiend spreken en een band die alleen maar in die taal zingt. Paul R. Frommer droomt al hardop over de dag dat mensen in zijn taal zingen, schrijven en trouwen. Met de hulp van Cameron, die naar verluid al aan het vervolg op Avatar begonnen is, moet dit lukken.