‘Concentratie trekt de aandacht’, zei Kamagurka (Luc Zeebroek voor de gemeente Oostende) in de vijfde aflevering van Zomergasten 2023. Hij analyseerde waarom het toch zo fijn was naar vier tekenaars te kijken die in het Franse tv-programma Du tac au tac omstebeurt een tekening maken en zo gezamenlijk een strip fabriceren. Niet lang daarna, we hadden net een scène uit Breaking Bad gezien waarin de vrouw van de hoofdpersoon diens leugen doorprikt, vroeg presentator Theo Maassen aan Kamagurka om een tekening te maken over een mannetje dat liegt. Kamagurka pakte zijn tekenpen erbij, tekende een grijnzend mannetje en begon na te denken. Even dacht ik dat het hem niet zou lukken. Dat de druk te groot was. Dat zijn innerlijke criticus zijn creatieve ik voor één keer in de weg zat. Dat hij de twijfel voor het eerst in zijn leven niet voor kon zijn en blokkeerde. Dat hij de rest van de avond zou nadenken over een grap die niet kwam. De halve minuut denktijd die Kamagurka zichzelf toestond, waarin we in real time mochten toezien hoe de radertjes aan het draaien waren (en ik de angst had dat de boel vastliep) was de spannendste halve minuut van de hele avond. Waarmee ik de avond niet wens te diskwalificeren: ik heb bij tijd en wijle genoten. Van de anekdotes die Kamagurka vertelde, van zijn pogingen om zichzelf uit te leggen en van de fragmenten die hij had uitgekozen. Maar ik wil Kamagurka en Theo Maassen toch ook weer niet helemaal vrijuit laten gaan. Want soms kabbelde het gesprek wel erg rustig voort en was het anarchisme wel heel ver weg. Het is niet slecht, maar het is niet gek genoeg De verwachtingen in huize Molovich waren misschien ook iets te hoog gespannen. Kamagurka is toch een van de grootste helden uit de Nederlandstalige cultuur van de laatste honderd jaar. En sowieso een van mijn vroegste helden. Degene die mij, voordat ik Monty Python kende en ver voordat Jiskefet bestond, met absurdistische humor liet kennismaken. Aanvankelijk niet eens met zijn tekeningen, maar vooral met het televisieprogramma Lava, dat hij samen met Herr Seele maakte. Niet veel later las ik ook zijn stripboeken. Vooral degene waarin Bert Vanderslagmulders fungeerde (Bert Maakt het Gezellig bijvoorbeeld), vlogen er bij mij in als een gebraden duif in Mr. Creosote. Ik weet niet zo goed wat ik precies verwachtte van de avond. Toen Kamagurka zeventien was, ging hij met zijn school naar Parijs. In plaats van mee te gaan naar het Louvre, ging hij op zoek naar de redactie van Hara-Kiri. Door heel scherp te kijken en zijn intuïtie te volgen, lukte het hem om het gebouw te vinden. Waarop de hoofdredacteur hem uitnodigde om de volgende dag een tekening te brengen. In plaats van hem te straffen, juichten zijn leraren de ontsnapping van Kamagurka toe en gaven hem de ruimte om de tekening te maken en deze de volgende dag langs te brengen. De hoofdredacteur van Hara-Kiri verwoordde in zijn beoordeling van de tekening zo’n beetje wat ik zo nu en dan dacht tijdens het kijken van deze zomergasten: ‘Het is niet slecht, maar het is niet gek genoeg.’ Als Kamagurka uitlegt waarom Captain Beeftheart in Van Oekel's Discohoek zo goed is, zegt hij: je weet niet precies waarnaar je kijkt. Ik wist deze avond precies waarnaar ik keek: Zomergasten met Theo Maassen en Kamagurka. Ik denk dat ik had gehoopt op iets meer georchestreerde chaos. Aan de andere kant: dat had ook alleen maar kunnen tegenvallen, dus blij dat ze daar niet voor hadden gekozen. Maar wat dan wel? Charlie Hebdo en Charles Crumb ‘Hoe maak je iets gekker?’, vroeg Theo Maassen nadat Kamagurka over zijn allereerste bezoek aan Hara-Kiri had verteld. ‘Het moet persoonlijker worden’, antwoordde Kamagurka. Dat gold ook voor deze avond: hoe persoonlijker de verhalen die Kama vertelde, hoe memorabeler het werd. Wat dat betreft zat het venijn van de avond in de staart, toen Kama’s visie op kunst en zijn levensverhaal samenkwamen in het fragment dat hij liet zien over de aanslag op Charlie Hebdo. Jarenlang had Kamagurka voor Charlie Hebdo gescrheven, maar kort voor de aanslag was hij gestopt. Hij voelde zich niet meer thuis: hij miste de vrijheid die hij vroeger ervoer en vond Charlie Hebdo's constante kritiek op het Islamitische radicalisme te monomaan. In het fragment uit de documentaire Je Suis Charlie vertellen overlevers wat er die dag gebeurde. Een van hen is de medewerker die door de terroristen gedwongen werd om hen naar de redactie te leiden. Hoe zij haar innerlijke strijd en de klank van de geweerschoten beschreef, ging me niet bepaald in de koude kleren zitten. Zonder de aanslag op Charlie Hebdo te bagatelliseren, wist Kamagurka goed te verwoorden waarom hij zich niet meer thuisvoelde bij het blad dat eens zijn tweede thuis was. Zijn kritiek resoneerde met de opmerkingen die hij eerder maakte na het allereerste fragment uit de documentaire Crumb van Terry Zwigoff, over de undergroundtekenaar Robert Crumb en diens minstens zo getalenteerde maar disfunctionele grotere broer Charles. Charles deed altijd al minder zijn best om zich aan te passen aan de omgeving, maar die onaangepastheid werd steeds extremer. Eerst tekende hij steeds meer rimpels, daarna veranderden zijn tekeningen in teksten. En daarna werden de teksten steeds onleesbaarder, totdat het enkel nog streepjes waren. Theo Maassen vroeg naar aanleiding van dat fragment naar de grens tussen genialiteit en gekte. Kamagurka antwoordde dat humor geen humor is als niemand het nog begrijpt. (Zie ook het verschil tussen de onleesbare teksten van Charles Crumb en de doorgestreepte teksten van Roland Topor.) En zo keek hij ook naar Charlie Hebdo: ‘Je maakt humor voor mensen die het kunnen verstaan, maar als het terechtkomt bij mensen die in een volledig andere werkelijkheid zitten, dan sla je de plank mis.’ (Wat natuurlijk niemand het recht geeft om iemand neer te schieten: menen sommige mensen dat er grenzen zitten aan humor, Kamagurka wil graag benadrukken dat er vooral ook grenzen aan de ernst zitten.) Door social media en de globalisering kan een grap snel verkeerd begrepen worden. Daar rekening mee houden, is volgens Kamagurka geen zelfcensuur. Bij alles moet je je verstand gebruiken. Maar aan de andere kant, geeft hij toe: als iemand zegt dat het niet mag, dan doe je het wel. Kamagurka ziet de oplossing in het surrealisme: “Surrealisme geeft de realiteit weer op zo'n manier dat hij onbegrijpelijk wordt voor mensen die er geen boodschap aan hebben, maar heel begrijpelijk voor mensen die er voor open staan.” Je kunt grappen maken over dingen waar je geen grappen over mag maken op zo'n manier dat niet iedereen door heeft dat je er een grap over maakt. Terug nu naar de tekening uit de kop van dit verhaal. Nadat het mannetje op papier staat en Kamagurka dertig seconden heeft kunnen nadenken over de grap, laat hij het mannetje zeggen: “Ik ben niet getekend.” Zodra je het ziet staan, kun je je niet voorstellen dat er iets anders had kunnen staan. De twijfel was verdwenen, de innerlijke criticus zat verslagen in een hoekje, de surrealistische logica die sinds de pijp van Magritte door België waart, had z’n werk gedaan, de gekte was bedwongen. Ik haalde opgelucht adem. Of was het toch beter geweest als ik de rest van de avond had moeten kijken naar een Kamagurka die voor het eerst in zijn leven niet in staat was om op een grap te komen?
In 1993 bracht Depeche Mode een duister klinkende gospelplaat uit: Songs of Faith & Devotion. Wat mij betreft nog altijd hun beste album.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Vorige week leek Theo Maassen meer op zijn gemak met zijn gast, omdat ze een bepaald soort humor gemeenschappelijk leken te hebben. Bibi Dumon Tak zat ook wat losser in de uitzending dan de voorgaande gasten.
Humor is nu het bruggetje van de vorige Zomergast naar die van komende avond: cartoonist, theater- en televisiemaker en allround kunstenaar Kamagurka. Sterker nog: zowel Bibi Dumon Tak als Kamagurka hebben ‘iets’ met jagers. Kijk en zoek de overeenkomsten…
U ziet: waar Bibi Dumon Tak het nog bij een vervloeking liet (”Moge deze jager branden in de hel, zoveel jaren gelijk een wild zwijn haren heeft”, uit het schotschrift ‘In een groen knollenland’), gaat Kamagurka, a.k.a. Luc Zeebroek, een stapje verder.
Dat is nou net waar we Kamagurka vanavond over zullen horen:
Ik wil het ook hebben over grenzen. Over de grens van de grap, de mensen die die grens aftasten en er soms overheen gaan.
Zijn er grenzen aan grappenmakerij? Nee, stelt Kamagurka, er zijn alleen grenzen aan de ernst (NOS, 2018, n.a.v. de tentoonstelling ‘Kamagurkistan – Voorbij de grenzen van de ernst’, in het Noordbrabants Museum).
Het levensmotto van Kamagurka (Nieuwsblad.be, 2007):
Provocatie is mijn levensmotto. Ze is noodzakelijk om de waarheid aan het licht te brengen. Ik schilder, teken en beschrijf de mensen zoals ik ze zie.
VERSLAG - Deze zomer vindt de vierde editie van de IJsselbiënnale plaats. Dit is een kunstroute door de IJsselvallei in Overijssel en Gelderland. De rivier is de blauwe lijn in dit verhaal. Op een route van 120 kilometer zijn 27 buiteninstallaties te ontdekken van nationale en internationale kunstenaars. Ruim 100 vrijwilligers staan klaar om de vele bezoekers welkom te heten. Wij gingen op de pedalen voor Kunst op Zondag. Het werd een mini-vakantie in onze eigen provincie.
IJsselbiënnale 2023, klaar voor vertrek © foto Wilma Lankhorst.
De ene fietstas is bepakt met onze fiets- en slaapkleding, de andere met goede herinneringen van onze eerste IJsselbiënnale in 2021. Dat was een hele bijzondere editie met veel zon én hoogwater in de zomer. Dat leverde prachtige foto’s op en nog mooiere fietsherinneringen. In verband met het hoge water moesten drie kunstwerken in de uiterwaarden worden verplaatst. Daarvan is nu geen sprake. De weermannen en -vrouwen hebben ander weer voor ons in petto. Een regenpak en extra sokken in plaats van een zomerjurkje met espadrilles. Ook nu is het klimaat HET thema waarmee de kunstenaars aan de slag zijn gegaan.
IJsselbiënnale 2023, locatie Turnhal in Ellecom © foto Wilma L.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Op dit moment ben ik The Righteous Gemstones aan het bekijken, een tv-serie uit 2019 over een familie showpredikanten in een Amerikaanse megakerk.
Het is meer een klucht dan een satire en alle foute stereotypen komen voorbij. Patriarch Eli Gemstone (Dan Goodman) is een keiharde zakenman, en zijn drie volwassen kinderen die eveneens in het vak zitten, zijn voortdurend bezig elkaar vliegen af te vangen. En dan is er nog schoenbroer ‘Baby’ Billy Freeman die vindt dat ‘ie recht heeft op een deel van de poen en voortdurend verdeeldheid tracht te zaaien door de kinderen tegen hun vader uit te spelen.
Tijdens het Hellenisme kregen de Academie van Plato en de Peripatetische school van Aristoteles gezelschap van nieuwe filosofische stromingen, zoals het Cynisme, de Cyreense School en het Epicurisme. De bekendste was de Stoa.
De Stoa wordt soms emotieloosheid verweten, maar er is geen stoïcijn die gevoelens als blijdschap en genot zou veroordelen. Je moet het niet als enige doel hebben, maar er is ook niets mis mee. Met negatieve emoties bonden ze daarentegen wél de strijd aan.
Wat is een negatieve emotie? Volgens Chrysippos berusten negatieve emoties op fouten in onze redeneringen. Iemand ziet iets gebeuren en is daar ontevreden mee. Hij zegt dus eigenlijk dat het anders had moeten zijn dan dat het feitelijk is.
Volgens de Stoa kunnen wij die negatieve emoties tegengaan door te achterhalen hoe de dingen ontstaan zijn. Dan zien we in dat alles wat gebeurt noodzakelijkerwijs zo gebeurt. En over iets dat noodzakelijk zo is, kan men onmogelijk kwaad zijn. Wanneer we kennis hebben van wat er staat te gebeuren, blijven we volgens de stoïcijnen onze negatieve emoties de baas.
Dit klinkt abstract, daarom een voorbeeld. Stel dat ik zit te wachten op een vriendin met wie ik om acht uur heb afgesproken. Het is half negen en ik word ongeduldig. Om negen uur ben ik een beetje narrig. Om half tien ben ik zelfs kwaad.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Samantha Fish is een 34-jarige bluesrockartiest uit Kansas City. Ze timmert sinds haar achttiende aardig aan de weg: inmiddels heeft ze al een dozijn muziekalbums op haar naam staan, en nog veel meer prijzen voor beste artiest.
Het Israëlische leger is door en door verrot en betrokken bij oorlogsmisdaden en handhaving van een systeem van apartheid en onderdrukking dat gelijkenis vertoont met de politiek van nazi-Duitsland.
Levin stond te boek als uitgesproken havik. Nu ziet hij in dat het systeem dat hij steunde zowel de staat als het leger van binnenuit heeft gecorrumpeerd. Premier Netanyahu wordt ‘geëxploiteerd’ door een ‘messianistische groep criminelen’ die geen benul heeft wat democratie is, aldus Levin.
Douce Dame Jolie is een lied van de 14e eeuwse componist en dichter Guillaume de Machaut, een spilfiguur in de ontwikkeling van de Ars Nova-muziekstijl. De Machaut was kannunik en koorheer in verscheidene steden (Verdun, Arras), waaronder voor de kathedraal in Rheims.
De Machaut was echter ook actief in het politieke leven. Zo was hij tussen 1323 en 1346 secretaris van de graaf van Luxemburg en latere vorst van Bohemen. Hij vergezelde Johannes I op diens vele reizen, waaronder menige veldtocht. Nadat Johannes overleed, trad hij in dienst van diverse andere wereldheersers.
In Politico’s Poll of Polls is de PvdA-GL combinatie nu de grootste.
PvdA en GL kwamen in juni opgeteld op 16%, na de aankondiging van de gezamenlijke lijst staan ze nu op 18%. De VVD volgt met 17%, BBB is flink gedaald sinds de Provinciale Statenverkiezingen naar 16%. Sinds die tijd is de PVV weer in populariteit gestegen tot 11%. De rest haalt de 10% niet.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.