Wisseling van de wacht bij “The Supremes”

GeenCommentaar heeft ruimte voor gastloggers. Hieronder een stuk van Simon Otjes, dat eerder verscheen op zijn eigen weblog.

Er komt een plek open bij de Supremes, een zetel vrij in SCOTUS, de Hoge Raad van de Verenigde Staten: The Supreme Court. Een van de opperrechters, David Souter, heeft zijn zetel opgegeven. Dat geeft Obama een van de belangrijkste beslissingen van zijn eerste termijn: het benoemen van een opperrechter. Ik vind de Supreme Court een fascinerend fenomeen.

De Supreme Court is veel machtiger dan de Hoge Raad hier in Nederland. Niet alleen mag het Supreme Court wetten toetsen aan de grondwet, maar ze hebben daar veel meer ruimte in dan Europese rechters. Ze begeven zich vaak op dun ijs, doen regelmatig uitspraken op basis van ongeschreven rechtsprincipes of door een bijzondere interpretatie van de grondwetsartikelen. Uitermate belangrijke veranderingen in Amerika zijn tot stand gekomen door een uitspraak van de Supreme Court: desegregatie (Brown vs. the Board of Education) en abortus (Roe v. Wade) zijn daarvan de belangrijkste voorbeelden. In Amerika is abortus niet gelegaliseerd door een wet in het Congress maar door een uitspraak van een rechter die meende dat een vrouw een abortus mag nemen omdat een verbod hierop het ongeschreven grondrecht van privacy beperkt.

Dit maakt de Supreme Court een politieke instantie, die allerlei controversiele politieke beslissingen maakt over morele aangelegenheden. In politieke analyses hiervan wordt vaak gesproken over liberale vs. conservatieve rechters. Dat blijkt ook uit het stemgedrag van de rechters. Meer linkse rechters stemmen vaak samen en meer rechtse rechters stemmen vaak samen. Aangezien er een oneven aantal zetels in de Supreme Court is ligt dan dus heel veel macht bij de middelste opperrechter, het is zijn keuze die de beslissing links dan wel rechts kan laten doorslaan. Op dit moment is de gematigde conservatief Anthony Kennedy de ‘swing vote’. De stemmingen van de rechters zijn publiek en als ze tegen stemmen leggen ze vaak uitvoerig uit waarom in hun dissent.

Overigens zijn de termen links en rechts niet in het geheel van toepassing. De voornaamste vraag is of je naar de letter van de wet kijkt of naar een levende interpretatie daarvan. Mensen die geloven in een levende constitutie staan vaak aan de linkerkant. Dit zijn activist judges, die eeuwenoude juridische principes in een modern licht proberen te stellen. Zij passen het principe dat de overheid niet zo maar bezit van mensen mag afpakken (het vierde amendement) toe op afluisteren. Immers het achter dat principe ligt het idee dat overheid geen unwarranted searches mag doen. En soms kan afluisteren een unwarranted search zijn. De schrijvers van de grondwet hadden nog niet eens telefoons! Let wel, zelfs de vraag of een opperrechter wetten aan de grondwet mag toetsen is niet in de grondwet opgenomen maar was een beslissing van de opperrechters zelf (Marbury v. Madison) een van de eerste gevallen van juridisch activisme.

Tegenover juridisch activisme staat originalisme. Dat kijkt naar de letter van de wet en de eigenlijke intentie van de Founding Fathers. Ze proberen dus niet de principes in een modern licht te lezen. Dus is er geen grondwettelijk recht op privacy, want dat staat niet letterlijk vastgelegd en daar hebben de Founding Fathers het niet in die woorden over gehad. Aangezien er bar weinig in de grondwet is vastgelegd en Amerikaans rechts graag een overheid heeft die weinig doet behalve ten koste van alles law & order in stand houden, is originalisme rechts.

Opperrechters hebben dus erg veel vrijheid en veel invloed op de Amerikaanse samenleving. En ze worden voor het leven benoemd. Dat maakt de beslissing wie er opperrechter wordt heel belangrijk. Eén van de belangrijkste beslissingen van een president. Als hij de kans krijgt. Eenmaal benoemd kunnen rechters doen wat ze willen. Een conservatieve president kan dus een rechter benoemen die zich progressief gedraagt. Dat was het geval bij Justice David Souter, benoemd door President Bush Sr. Souter is een relatief progressieve rechter terwijl Bush een relatief conservatieve president was. Het gebeurt wel vaker dat presidenten zo’n fout maken. Dwight Eisenhower zei over zijn benoemingen: “I have made two mistakes. And they are both on the Supreme Court.”

Het is al met al eigenlijk allemaal weinig democratisch. Een president die met een nipte meerderheid is verkozen benoemd voor het leven een opperrechter die zijn gang kan gaan en grote invloed heeft op de samenleving. Een ‘kritocratie’, de rechters aan de macht. Scheiding der machten kan je ook zeggen, bescherming van de individuele rechten, kamer van argumenten en niet van meerderheden.

Ik blijf in elk geval in spanning wachten wie Obama zal benoemen als een van de machtigste mensen in de VS. Wil je meer weten over de Supreme Court? Kijk naar deze geniale aflevering van de West Wing over het selectieproces. Alles wat ik hier schrijf is maar een pale reflection van wat daar getoond wordt.