Wel/geen blowverbod

Een bijdrage van GB van Publiekrecht & Politiek.

Het gaat de goede kant op met de dialoog in Nederland. De nieuwste casus speelt in Heerlen. Heerlen heeft in zijn APV een verbod op drugsgebruik in het openbaar opgenomen (artikel 3:2a) terwijl de Raad van State dat zou hebben verworpen. De teksten vanuit Heerlen zijn alvast veelbelovend: ‘We leggen ons niet bij de eerste de beste uitspraak neer.’ En: ‘De Raad van State heeft een andere mening dan wij willen, maar als je het accent legt op overlast, oordelen ze misschien anders’, aldus de Stadspartij.

Hoe zit het precies? De uitspraak van de Raad van State had betrekking op de weigering van Cohen om op een speelplaatsje een blowverbod in te stellen. Daarvoor was het nog te vroeg, oordeelde hij. In bezwaar en beroep hield die beslissing stand, waarna de Raad van State zich afvroeg of de bevoegdheid om een plaatselijk blowverbod in te stellen, zoals die is opgenomen in de APV van Amsterdam, wel toegestaan is. De Opiumwet verbiedt het gebruik van softdrugs immers al, gedogen maakt dat niet anders. De Afdeling is buitengewoon helder: ‘Voor gemeentelijke verbods- en strafbepalingen die deze voorschriften uit de Opiumwet dupliceren bestaat, ongeacht het motief dat daaraan ten grondslag ligt, geen ruimte.’ De Afdeling doet de zaak daarmee waarschijnlijk niet op de meest minimalistische manier af, maar duidelijk is het standpunt wel.

Moet Heerlen zich hier wat aan gelegen laten liggen? Anders dan een besluit van de burgemeester om een plaatselijk blowverbod in te stellen, kunnen algemeen verbindende voorschriften, zoals het Heerlense algemene blowverbod, de Afdeling nooit rechtstreeks bereiken (artikel 8:2 sub a Awb verbiedt dat).  Dat betekent dat de Afdeling nooit in de gelegenheid zal zijn de APV van Heerlen te vernietigen. In die zin heeft Heerlen dus niets van de Afdeling te vrezen. Alleen als de Regering besluit de APV te vernietigen, zou de Raad weer in beeld komen.

Anders ligt dat bij de strafrechter en de civiele rechter. De strafrechter zal ongetwijfeld dezelfde vraag voorgelegd krijgen als de eerste boetes zijn uitgedeeld, en als dat te lang duurt valt te verwachten dat de coffeeshops bij de civiele rechter buiten werking stelling van het Heerlense blowverbod gaan vorderen.  De vraag is dan hoeveel ruimte de straf- en civiele rechter hebben om van het standpunt van de Afdeling af te wijken. Er bestaan zogenaamde volgplichten voor zowel de strafrechter als de civiele rechter ten aanzien van een door de hoogste bestuursrechter uitgesproken onverbindendheidsoordeel. Dat is ook wel logisch, omdat het anders wel erg onoverzichtelijk wordt.

Toch gaan de volgplichten niet zonder meer op. Er ligt namelijk geen oordeel over de verbindendheid van de bepaling uit de APV van Heerlen. Er ligt alleen een motivering van zo’n oordeel ten aanzien van de Amsterdams APV, die zich zonder veel moeite ook uitstrekt naar de bepaling uit Heerlen. Achten de strafrechter en de civiele rechter zich daar ook aan gebonden? Ik vermoed van wel. Voor een standpunt over de regelgevende bevoegdheid van de gemeenteraad geldt ongeveer hetzelfde als voor de verbindendheid van het resultaat.