We beginnen dit stukje met een artikel op de Correspondent. Tim ’s Jongers schreef enkele dagen geleden een artikel over het basisinkomen, met daarin de Wet van ’s Jongers*: naarmate een online discussie over armoede langer duurt, is er altijd wel iemand die begint over het basisinkomen.
Voor wie kan het werken?
Hij heeft een punt. Er is een groep vocale pleitbezorgers voor dit systeem. (Mocht je er meer over willen weten, klik dan vooral hier voor het uitgebreide dossier op Sargasso.) Waar ik ’s Jongers in het verleden wel eens verweten heb wat al te cynisch over het basisinkomen te zijn, is zijn laatste bijdrage erg genuanceerd. Hij beschrijft de stand van de wetenschap en constateert twee dingen: ten eerste dat het voor mensen in diepe armoede niet echt lijkt te werken. Dat blijkt met name uit recent onderzoek uit de VS: het basisinkomen doet vrijwel niets voor de mensen, in die experimenten. Tegelijkertijd beschrijft hij hoe uit een Duits experiment blijkt dat er wel allerlei voordelen zijn van een basisinkomen, wanneer de deelnemers niet vooraf al in armoede leven. Zoals een betere mentale gezondheid en een toename van vrijwilligerswerk.
Er is wel één ding dat me een beetje puzzelt, als u me een lelijk anglicisme toestaat. En dat is de mate waarin onderzoek gegeneraliseerd wordt naar andere contexten, met name door journalisten. Het mooiste voorbeeld daarvan is Rutger Bregman. Toen hij rond 2013 een belangrijke rol vertolkte met het op de (mainstream) agenda zetten van het basisinkomen, deed hij dat met grote stelligheid: het basisinkomen, dat was de toekomst voor de sociale zekerheid, en de oplossing voor o.a. flexibilisering, globalisering en het toegenomen wantrouwen in de verzorgingsstaat.
Stelligheid
De voorbeelden die hij gebruikte om te laten zien dat ‘het werkt’ in zijn stuk waren gestoeld op degelijk onderzoek. Naar onder andere een paar experimenten met direct cash transfers in Kenia en Oeganda, een experiment met 13 daklozen in Londen, het Canadese Mincome experiment. Allen wezen er op dat direct geld geven positief kon uitpakken, veel positiever dan alle projecten met strenge voorwaardelijkheid.
De stap van daar naar ‘dat moeten we in Nederland ook gaan doen’ is echter wel een hele forse. En toen de uitkomsten van die Amerikaanse onderzoeken die ’s Jongers in zijn stuk ook aanhaalt uitkwamen, kwam de volledige draai: “sorry, nee, ik had het mis, het basisinkomen werkt helemaal niet”. Toen ik het zag kon ik me niet beheersen om “NEE NEE NEE NEE NEE” tegen mijn scherm te roepen, “ZO WERKT HET HELEMAAL NIET”. Die Amerikaanse studies zijn, voor zover ik kan beoordelen, heel degelijk, maar het sociale systeem in de VS is echt heel anders dan hier. Denk alleen al aan de zorgkosten: in een land zonder fatsoenlijke zorgverzekering is iedere benodigde medische zorg een enorme financiële aanslag. Ik kan me zomaar voorstellen dat dat een hele extra dimensie van stress meegeeft aan ‘arm zijn’.
Los daarvan zijn vrijwel al deze experimenten van relatief korte duur, enkele jaren lang. Als mensen echt langdurig in armoede hebben geleefd, kost het gewoon tijd om negatieve effecten daarvan te compenseren. Experimenten van vijf tot tien jaar zijn dan helemaal geen gek idee.
Concluderend
Concluderend: als het gaat om hier, in Nederland, heb ik meer vertrouwen in de overdraagbaarheid van zo’n Duits experiment dan in die van de experimenten uit de VS (of direct cash transfers in Oeganda) – simpelweg omdat de sociale zekerheid en de algehele context van de samenleving in Duitsland meer lijken op die van ons.
Maar als we het écht willen weten, wat zo’n basisinkomen gaat doen voor ons, onze armen en niet-armen, dan moeten we toch echt experimenteren in onze context, in eigen land. Grondig en langjarig. Anders blijft het toch een beetje evidence informed gissen.
János is Bregman zijn stelligheid overigens wel dankbaar, wat dat plaveide mede de weg voor de Nederlandse bijstandsexperimenten.
*Ja hij zei wel dat hij zelf te bescheiden is om het zo te noemen, maar dan doe ik het gewoon.
Reacties (10)
Ter aanvulling van je dossier basisinkomen:
https://openjournals.ugent.be/ts/article/id/94047/
Even voor de goede orde: ik heb zeker geen ‘volledige draai’ gemaakt op het thema basisinkomen. Dat maakte NRC ervan in hun framing. Het enige wat ik heb gezegd is dat ik die resultaten uit de grondige Amerikaanse onderzoeken teleurstellend vond. Net als de onderzoekers zelf trouwens. Dit is inderdaad slechts een extra datapunt erbij, en hoeft niet te leiden tot een volledige draai en herroeping van alles wat ik ooit heb gezegd en/of geschreven over het basisinkomen. Maar ja, leg dat NRC maar eens uit.
Dank voor de aanvulling! Had inderdaad het stuk in de NRC gelezen.
Wat ik mij eigenlijk best een tijd afvraag.
Is bij alle onderzoeken over het basisinkomen ook eens gekeken naar het AOW?
Ik ken mensen die zeggen, of hoor heel veel om mij heen dat zodra ze dat krijgen, er een last van de schouders is.
Opeens ruimte om te scharrelen, te doen wat fijn is. Of heel veel vrijwilligers werk. Mensen zonder (veel) pensioen blijven (erbij) werken.
Sowieso opvallend veel mensen blijven werken, mits in goede gezondheid, want werken is gewoon leuk, waardering, mensen zien, invulling van de dag.
Maar tenzij er torenhoge huur, of schulden zijn, is het niet meer _moeten_.
En ja, ik hoor ook wel over schuldenval, of armoede. Maar zie mijn laatste regel hierboven. Ook aow is natuurlijk niet bedoeld voor uitzonderingsgevallen, of iedere dag een flesje wijn of twee keer per jaar op vakantie. Andere ongemakken, zie torenhoge huur bv. Ontkom je toch weer niet aan een of andere compensatie. Niet bij een basisinkomen op dat niveau, wel bij de mensen die het gewoon zelf echt niet kunnen aanvullen.
Goede vraag. Ik ken geen onderzoeken naar de AOW vanuit dit perspectief (maar dat betekent niet dat ze er niet zijn). Je hoort de vergelijking wel vaak vanuit voorstanders van het basisinkomen: ja hallo, we hébben gewoon al een onvoorwaardelijk basisinkomen, alleen voor ouderen, en dat werkt hartstikke goed en dat is een sociale regeling waar iedereen blij mee is, met heel weinig bureaucratie en bijkomende kosten (voor de overheid) en weinig administratieve last (voor de burger).
Ook binnen de USA is flink wat kritiek op de onderzoeken aldaar, waar de NRC aan refereert.
De Amerikaan Scott Santens heeft daar een lang betoog over geschreven, wat inmiddels deels op de website van Basisinkomen Nederland is gepubliceerd (https://basisinkomen.nl/berichten-over-het-einde-van-basisinkomen-zijn-overdreven-er-zijn-veel-positieve-resultaten-tegenover-enkele-negatieve/) met een link naar het origineel.
De uitspraak van Janos dat Duitsland dichter bij ons staat dan de USA klopt natuurlijk wel, maar Scott’s betoog dat tegenstanders van basisinkomen maar wat graag selectief winkelen klopt ook.
Dank voor het delen, interessant!
Als u mij dan toestaat even de taalnazi uit te hangen en een bommetje op deze taalkwestie af te werpen…
Wat drukt het anglicisme ‘puzzelt’ helderder of krachtiger uit dan de Nederlandstalige equivalenten: ‘bevreemdt’, ‘verwondert’, of ook fraai: ‘voor een raadsel plaatst’?
Is het niet gewoon een kwestie van luiheid? Dat wij al zo gewoon zijn in het Engels te denken dat Engelstalige synoniemen ons eerder voor de geest komen dan gangbare Nederlandse uitdrukkingen?
Aan de andere kant: zo zullen ook allerlei Franstalige woorden onze taal zijn binnengedrongen. Wie zegt er nog ‘beurs’ als hij een portemonnee (fr. porte-monnaie) bedoelt? En een cheque was in feite een kredietnota.
Dat drukt niks uit. Tis precies zoals je zegt: luiheid, ik zocht bevreemdt, kon er niet opkomen, en wel op het Engelse alternatief. Ik zal echter niet slechter slapen om mijn luiheid, en laat het aan de lezer in hoeverre die er annoyed over is of niet ;-)
Dat is wel rielekst.