Wat moest Merkel dan zeggen?

COLUMN - Door: Thijs den Otter.

Of je nu fan van haar bent of juist helemaal niet: weinig politici bereiken de status van Angela Merkel, de eindbaas van onze oosterburen. De standvastige conservatief eindigt steevast in de top drie van machtigste vrouwen op Aarde en dat is natuurlijk volkomen terecht als je kijkt naar de kracht van Duitsland. En ofschoon ik dus helemaal geen fan ben, moet ik bekennen dat ik haar stijl doorgaans wel kan waarderen.

Doorgaans, omdat ik er met de pet niet bij kan dat juist een Duitse bondskanselier druk zet op een deal met Griekenland zodat er voor 50 miljard euro aan Grieks publiek bezit wordt geprivatiseerd. Natuurlijk gaat de vergelijking mank en ik wil echt niet Godwinnen, maar als ze ergens weten waar dat soort vernederende deals toe kunnen leiden, dan is het in Duitsland.

Maar ik dwaal af; dit soort uitzonderingen daargelaten kan ik de presentatie van Merkel wel waarderen. Degelijk, tikje ‘geen gelul’, ogenschijnlijk bewust van het feit dat een aanzienlijk smaldeel van het land het niet met haar eens is, wars van de reflex dom te gaan staan gieren van de lach als je over voor sommigen keihard beleid praat. Een tegenstander waar ik respect voor kan hebben.

Soms pakt die zakelijkheid een tikje verkeerd uit. Zo bezocht Merkel deze week een school in Rostock en kreeg daar in gesprek met een schoolklas een vraag over het Duitse asielbeleid. Niet van een journalist, maar van Reema, een schattig Palestijns meiske van een jaar of dertien. In bijna vlekkeloos Duits vroeg ze waarom zij en haar familie al jaren op een verblijfsvergunning wachten en gaf ze de bondskanselier mee dat zij graag van haar toekomst wil dromen. Wat niet mogelijk is omdat zij en haar familie al jaren rondlopen met het
vooruitzicht van uitzetting. Terug naar Palestina.

Merkel reageerde op een manier die ik van haar ken: zakelijk. Ze liet Reema weten dat politiek hard is, wees er op dat er duizenden meisjes als zij in Palestina en Afrika wonen en dat Duitsland niet iedereen kan helpen. Een eerlijk verhaal dus, maar het kind was – logisch – in tranen.

Op het internet regent het kritiek op het aplomb waarmee Merkel haar boodschap verkondigde richting een kind. Vooral het wat onbeholpen vervolg – ze stapt op het meisje af, aait haar wat onhandig, zegt dat ze het fantastisch doet en belooft dat ze haar best gaat doen om de asielprocedures wat te versnellen – is een mikpunt van hoon.

Terecht? Ja. En tegelijkertijd helemaal niet. Want in alle eerlijkheid kun je dus ook de vraag stellen wat ze dan had moeten doen. Dat grietje het bos insturen met een lulverhaal? Dat is pas echt laf. Een keiharde boodschap verpakken in een foute grap en er dan keihard om gaan lachen (in Nederland een beproefd concept onder prominente VVD’ers als Rutte en Zalm)? Volstrekt ongepast. Snel een briefje schrijven met de vraag of het kind met Merkel naar een potje voetbal wil gaan kijken? Ze was nooit meer serieus genomen. Vooraf via de spindoctors laten weten dat je de vraag niet wilt en het kind uit de klas laten verwijderen? Evenmin geen optie als je staat voor je verhaal, al zullen veel beleidsmakers die route bewandelen.

Merkel spaarde zichzelf niet. Bekijk het fragment maar en je ziet de manier waarop de presentator en de regisseur het verhaal van Reema wil afronden om door te gaan naar de volgende vraag. Dat accepteerde ze niet. Ze stapte op het meisje af en probeerde haar te troosten, hoe onbeholpen ook – warmte is niet een van de kernwoorden waarmee Merkels imago wordt omgeschreven.

Natuurlijk stond Merkel voor schut. Ze wist waarschijnlijk dat ze de Sjaak was op het moment dat ze de vraag kreeg. En mensen die zo vaak in de schijnwerpers staan als zij weten ook wat er gebeurt als je dan een keer je hart laat spreken, de escape van de regie negeert en op zo’n grietje af stapt.

Wie even wat afstand neemt, ziet een politicus die staat voor haar verhaal. Natuurlijk: het verhaal van de duizenden kinderen in Afrika en het Midden-Oosten die ook wel deze kant op willen komen is een drogredenatie omdat je die met geen mogelijkheid kunt vergelijken met iemand die al vier jaar in Duitsland woont, de taal vloeiend spreekt en er een leven probeert op te bouwen dat ieder moment kan worden weggenomen.

De meeste bestuurders vluchten weg voor de keerzijde van hun verhaal. Merkel staat daarentegen recht tegenover een kind en legt uit. Dat is confronterend. Ook voor haarzelf. Het is namelijk voor iedereen pijnlijk als je wordt geconfronteerd met de nare consequenties van je werk en het is dus prettiger als je kunt vluchten in de statistiek. Merkel staarde in kinderogen als een konijn in de koplampen van een auto. En stond voor haar verhaal.

Schande? Met de ijzerenheinige opstelling van rechtse politici in Europa ben ik het faliekant oneens. Maar het is hypocriet om te denken dat het allemaal anders zou zijn als het continent overwegend door linkse leiders werd geregeerd. Voor dit meisje en haar familie was dan allicht al wel een oplossing gevonden, maar ook bij een humaner beleid loop je tegen grenzen op. En dan staan er ook weer mensen aan de ‘verkeerde’ kant van het hek met net zo’n lief gezicht als dit meisje. En ook dan zijn er weinig politici die aan een kind uitleggen waarom de dingen zijn zoals ze zijn.

De scherpe grappen – zie #Merkelstreichelt op Twitter – zie ik daarom vooral als een manier waarop mensen uiting geven aan hun eigen machteloosheid. Want als je een kind ziet dat elk moment de ellende kan worden ingestuurd, krijgt je eigen welvaart ineens een wrange bijsmaak. Dat niemand geholpen is met een beleid dat als consequentie heeft dat die welvaart verloren gaat, is een gegeven. Dat besef mag echter nooit een excuus zijn om te stoppen met nadenken over de vraag hoe je de mensen die niets hebben dan wel kunt helpen.

Dit artikel verscheen eerder op Vrij-Zinnig.nl.