Waarom Hillary favoriet blijft voor 2016 (1)

ANALYSE - Bij de recente midterm election in de VS behaalden de Republikeinen een enorme overwinning. Wat betekent dat voor 2016? Vanavond het eerste deel in een tweeluik.

Drie weken geleden heeft de Democratische Partij van President Obama een ongelofelijk pak slaag gekregen van de kiezer tijdens de Midtermverkiezingen. De Republikeinen wonnen niet alleen in de rode staten, waar Obama verloor in 2012, maar ze wonnen ook belangrijke gouverneursraces in een aantal swing states, die in 2012 en 2008 wel naar Obama gingen, en in Democratische bolwerken zoals Massachussets, Wisconsin, Maryland, Illinios, Maine, Michigan.

Het meest illustratieve aan dinsdagavond was wel de overwinning van de ultraconservatieve Joni Ernst, favoriet van de rechts-populistische Tea Party beweging, in swing state Iowa, waar 40% van het electoraat onafhankelijk is. Zelfs in de Democratische counties deed Ernst het beter tegen haar Democratische tegenstander dan Romney tegen Obama in 2012. Ze won met een behoorlijke marge van 8,5%.

De overwinning van de Republikeinen was nog groter dan verwacht. De peilingen zaten er helemaal naast, de electorale steun voor de Republikeinen is flink onderschat door de peilingen. In de nabeschouwingen over de Midtermverkiezingen werd gesproken over een Republikeinse wave.

Eigenlijk was de Republikeinse herovering van de senaat een herkansing van de Tea Party Tidal Wave uit 2010, toen onder invloed van de opkomst van de Tea Party de Republikeinen de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden heroverden op de Democraten door maar liefst 63 zetels terug te winnen. Deze radicaal-conservatieve bestorming stokte echter in de senaat doordat een aantal radicale kandidaten van de Tea Party onverkiesbaar waren. Nu hadden de Republikeinen nog steeds zeer conservatieven kandidaten voor de senaat maar deze waren wel verkiesbaar zelfs in swing states als Iowa.

Republikeinse pyrrusoverwinning

De verkiezingscampagne 2016 van de Republikeinen tegen Hillary Clinton begon al tijdens de verkiezingsnacht toen bleek dat kandidaten waarvoor Hillary Clinton campagne had gevoerd bijna allemaal hadden verloren. Senator Rand Paul spinde de verkiezingsuitslag als een nederlaag voor Clinton. Volgens Paul waren de Midterms niet alleen een referendum over Obama maar ook een referendum over Hillary Clinton, die veel campagne heeft gevoerd voor de Democraten. Hij stuurde tweets de wereld in met de hashtag #HILLARYSLOSERS. De Democraten deden deze spin uiteraard af als onzin, omdat de uitslag van de Midterms niks zegt over de wervingskracht van Clinton voor de presidentsverkiezingen van 2016.

De betekenis van de verkiezingswinst van de Republikeinen bij deze Midterms voor de presidentsverkiezingen van 2016 moet inderdaad niet overschat worden. Ook na de verkiezingsnederlaag van de Democraten in 2010, won Obama vrij gemakkelijk zijn herverkiezing in 2012. Dit patroon zou zich zo maar weer kunnen herhalen in 2016.

Immers de Republikeinen hebben weinig kiezers teruggewonnen die in 2012 nog op Obama stemden. De Republikeinen hebben dus weinig vooruitgang geboekt om het Witte Huis te heroveren. Hillary Clinton, de onvermijdelijke presidentskandidaat van de Democraten, is nog steeds de favoriet voor 2016. In iedere peiling wint zij van welke Republikeinse tegenstander dan ook. De Midterms van 2014 confronteren Republikeinen met de moeilijkheid om de demografische en generationele veranderingen in de samenstelling van het electoraat dat hun traditionele meerderheidscoalitie bij presidentsverkiezingen heeft aangetast.

Het demografisch probleem van de GOP

De overwinning van de Republikeinen kan niet vertaald worden naar een overwinning bij de presidentsverkiezingen. Alleen al vanwege de opkomst bij presidentsverkiezingen (rond de 60%) die veel hoger is dan bij de Midterms (rond de 40%). Het electoraat bij presidentsverkiezingen is bovendien diverser, wat in het voordeel is van de Democraten.

Bij deze Midterms was het electoraat blanker, ouder, mannelijker en bozer. De opkomst onder jongeren, minderheden en ongetrouwde vrouwen – allemaal onderdeel van de Obamacoalitie – was juist een stuk lager. Weliswaar deden de Republikeinen het iets beter bij zwarte kiezers dan in 2010, maar hun score was nog steeds slechts 10%, terwijl de Democraten 89% van de zwarte stemmers binnenhaalden.

Onder Latino’s deden de Republikeinen het nog slechter dan in 2010: 35% van deze minderheid stemde op de Republikeinen, terwijl 65% op Democratische kandidaten stemde.

Ter vergelijking: in 2008 en 2012 scoorde Obama ongeveer 95% van de zwarte kiezers. Ook werd hij in beide verkiezingsjaren door een grote meerderheid van de Latino’s gesteund. McCain haalde in 2008 nog 31% binnen, maar Romney verloor verder terrein in 2012 met maar 27%, terwijl Bush in 2004 nog maar liefst 44% van de stemmen van Latino’s binnen wist te halen.

De populariteit van Bush onder Latino’s had te maken met zijn voorstel om amnesty te verlenen aan veel illegale immigranten, waarvoor hij echter weinig steun kreeg van Republikeinen, waar een sterk anti-immigratiesentiment heerst.

Na de verloren verkiezingen van 2012 trokken veel Republikeinen de conclusie dat ze hun verzet tegen hervorming van de immigratiewetgeving moesten laten varen. Toch heeft dit niet geleid tot het aannemen van een hervormingswet, ondanks of misschien wel dankzij de druk van Obama. In de Senaat is met medewerking van Tea Party-senator Marco Rubio – wat hem in sommige Republikeinse kringen niet in dank is afgenomen – wel een wet aangenomen over verandering van de immigratiewetgeving. Hierdoor is de populariteit van de Republikeinen onder minderheden niet toegenomen om het maar eens eufemistisch uit te drukken.

Vooral de Latino’s worden een steeds belangrijkere groep kiezers. Volgens Pew Research Center maken Latino’s in 2050 29% van de bevolking uit. Minderheden vormen dan tezamen de meerderheid van de Amerikaanse bevolking en de blanke meerderheid is dan geen meerderheid meer. Zoals blijkt uit onderstaande grafiek hebben de Republikeinen een demografisch probleem:

 
Bron: The Washington Post

In 2016 vormen etnische minderheden ongeveer 30% van het electoraat. De Republikeinen zullen dan veel beter moeten scoren onder minderheden dan ze in 2008 en 2012 deden, tenzij de marge op de Democraten onder blanke kiezers, die een steeds minder groot bestanddeel van het totale electoraat vormen, nog aanzienlijk groter wordt. Als de Republikeinen de 60% score onder blanke kiezers van vorige week dinsdag evenaren, zullen ze de race om het Witte Huis wederom verliezen.

De Democraten hebben precies het tegenovergestelde probleem, de aanhang onder blanke kiezers is te gering om Midterms te kunnen winnen, omdat jongeren, minderheden en ongetrouwde vrouwen dan minder opkomen. De Democraten beschikken over een boom or bust-coalition. boom bij presidentsverkiezingen, bust bij Midterms.

De opkomst onder minderheden is sinds 2004 aanzienlijk verbeterd. Dat kan natuurlijk te maken hebben met de mobilisatiekracht van Obama, die in 2008 en 2012 een perfecte organisatie voor de electorale mobilisatie van minderheden, jongeren en vrouwen had. Deze electorale coalitie van verschillende kiezersgroepen vormde de sleutel tot de verkiezingsoverwinningen van Obama in 2008 en 2012. Deze coalitie is daarom ook de Obamacoalitie genoemd, maar is niet noodzakelijkerwijs een Democratische coalitie of een Hillarycoalitie. De mobilisatiekracht van Hillary om minderheden en jongeren naar de stembus te trekken zou best eens minder kunnen zijn dan van Obama in 2008 en 2012. Daarentegen zou Hillary weer beter kunnen scoren bij blanke en oudere kiezers.

Mandaat voor conservatieve politiek

Naast een vast electoraat, waarin qua samenstelling weinig beweging zit, zodat een meerderheid bij presidentsverkiezingen er voorlopig niet in lijkt te zitten, is de ideologische agenda van de Grand Old Party ook verstard en verouderd. Meer dan anti-belastingen, anti-abortus en anti-overheid stelt deze agenda niet voor, behalve als het om nationale veiligheid en defensie gaat. Dan lijken er wat betreft de neocons geen beperkingen te zitten aan de macht van de federale overheid.

Dit is geen politieke agenda dat een breed electoraat aanspreekt. De Republikeinse overwinning bij de Midtermverkiezingen is dan ook geen mandaat voor een conservatieve agenda, die de Republikeinen ook niet eens hebben. Uit de uitslagen van de volksinitiatieven voor wetsvoorstellen die in veel staten op het stembiljet stonden, was geen steun voor conservatieve politiek op te maken.

Voorstellen om abortus vergaand aan banden te leggen werden weggestemd door kiezers in North Dakota en Colorado. In Washington DC en Oregon werd marihuana gelegaliseerd. In een aantal staten werden de regels voor bezit van wapens aangescherpt en het minimumloon verhoogd. Dit zijn allemaal progressieve uitkomsten van directe democratie.

Opmerkelijk genoeg hebben nogal wat Republikeinse kandidaten voor het Huis van Afgevaardigden, de Senaat en parlementen in de staten, de hoeksteen van progressieve politiek gebruikt als punch line om de Democraten te bestrijden: economische ongelijkheid.

De Republikeinen hadden het in de campagne over armoede, minimumloon, gelijke beloningen, gelijke kansen, inkomensongelijkheid, werkloosheid, opwaartse mobiliteit, arbeid versus kapitaal en de loonstagnatie van de middenklasse.

Economische ongelijkheid is al langer een thema in progressieve kringen, maar ook in conservatieve kringen is dit onderwerp dit jaar doorgedrongen. De Republikeinse vice-presidentskandidaat van 2012 en voorzitter van de begrotingscommissie in het Huis van Afgevaardigden, Paul Ryan, lanceerde eerder al een plan om armoede aan te pakken. Economische ongelijkheid zal een belangrijk thema blijven, ook de komende jaren.

Het is precies om die reden dat het boek van Piketty zo goed kon landen in de VS, omdat het precies past in dit narrative. In de laatste vijftien jaar zijn de inkomens van de middenklasse er nauwelijks op vooruit gegaan. De meeste Amerikanen hebben nog weinig gemerkt van het economisch herstel. Vooral de top 1% heeft hiervan geprofiteerd. Inkomensongelijkheid in de VS wordt een serieus thema de komende jaren.

Seinfeldverkiezingen

De Midterms waren vooral een illustratie van de ontevredenheid over de economie, werkgelegenheid en het presidentschap van Obama, maar het was zeker geen steun aan iets dat lijkt op een agenda van de Republikeinen. Obamacare is niet heel populair, maar sommige onderdelen van Obama’s zorgwet zijn dat wel degelijk.

Afschaffen van Obamacare, wat de Republikeinen pas vijftig keer hebben geprobeerd, is nog minder populair dan de zorgwet als geheel. Formeel heeft het nieuwe Republikeinse congres wel een mandaat, maar dat mandaat kan Obama ook claimen. Alleen is zijn mandaat breder omdat hij grotere electorale steun kreeg.

Obama is niet heel populair, met 54% van het Midtermelectoraat dat zijn prestaties als president afkeurt, maar het Congres is nog veel minder populair: 59% van de kiezers waren ontevreden over de GOP in het Congres en 79% was ontevreden over het Congres in algemene zin. De Midtermverkiezingen werden daarom ook wel de Seinfeldverkiezingen genoemd.

De Republikeinse overname van de senaat en daarmee de voltallige controle van het Congres kan de Republikeinen weleens een grote last worden met het oog op de campagne voor de presidentsverkiezingen van 2016. Als de Republikeinen willen bouwen aan een bredere agenda dan anti-overheid en anti-Obama, dan zullen ze met constructieve voorstellen moeten komen en daadwerkelijke verantwoordelijkheid voor het landsbestuur moeten aanvaarden.

Een meerderheid van de kiezers verwacht van de Republikeinen in het Congres dat ze de leiding zullen nemen in het vormgeven van een politieke richting. Maar de obstructionistische reacties van de Republikeinen op het voornemen van Obama om vijf miljoen immigranten te vrijwaren van deportatie, illustreert dat de Republikeinen helemaal niet in staat zijn om te regeren vanuit het Congres. Daarvoor zijn de Republikeinen met de aanwezigheid van een grote radicaal-conservatieve vleugel te verdeeld. Er wordt nu alweer gesproken over de afschaffing van Obamacare, impeachment en zelfs strafvervolging van Obama en het procederen tegen Obama over het nieuwste immigratievoorstel vanwege executive overreach.

En daarmee zullen de Republikeinen zich niet populairder maken bij de gemiddelde kiezer.

Morgenavond meer over de kanshebbers in 2016.