Honderdduizenden inwoners van van Estland en Letland zijn nog steeds vreemdeling in eigen land. Het zijn Russen die na de onafhankelijkheid voor de keuze stonden te verhuizen naar Rusland of na een pittige inburgeringscursus de nationaliteit van het nieuwe land te verwerven. Veel Russen weigerden een keuze te maken. Of ze slaagden niet voor de taaltoets. Het gevolg is dat in deze landen nu nog steeds een aanzienlijk deel van de bevolking zonder burgerrechten moet leven. Ze hebben als niet-burgers een apart paspoort, hebben geen eigendomsrechten en komen niet in aanmerking voor een reguliere baan. “Discriminatie” roept buurman Rusland. Volgens de Baltische landen heeft de voormalige bezettingsmacht boter op het hoofd. Rusland zou etnische Russen aanmoedigen om de band met het moederland in stand te houden en niet te kiezen voor het land waar ze wonen. Terwijl mensen met een paspoort uit de Baltische landen voor Rusland een visum moeten aanvragen zijn de niet-burgers van deze landen met hun grijze paspoort vrijgesteld van de visumplicht. Het nationaliteitenconflict binnen de grenzen van het oude sovjet-rijk is nog steeds niet opgelost. Maar ook de toetreding tot de EU heeft de Russen in de Baltische staten minder happig gemaakt om te kiezen voor een andere nationaliteit. Zij kunnen nu als inwoners van een EU-lidstaat zonder problemen ook vrij westwaarts reizen. Dat leidt nu tot de vreemde situatie dat degenen die geen officieel paspoort hebben de grootste vrijheid hebben om naar het buitenland te reizen.
Bij de onafhankelijkheid van Estland en Letland bestond 30% van de bevolking uit Russen. In Litouwen was dat maar 9%. Zij zijn in 1991 automatisch genaturaliseerd tot Litouws burger. In Estland en Letland werden de Russen bij de onafhankelijkheid in een klap statenloos burger. Hun tweederangs status leidde tot vele etnische conflicten, openlijke discriminatie en geweld. Verdere isolatie van de Russen was het gevolg. Voor veel ouderen was het aanleren van de taal een brug te ver. Desondanks is in Letland en Estland inmiddels de helft van de Russen wel ingeburgerd. In Estland kunnen sinds 1995 alle kinderen die na 1992 geboren zijn zonder voorwaarden de Estse nationaliteit krijgen. Zo bezien zou het probleem zich in de loop van de komende decennia wel op kunnen lossen. Maar de intolerantie van autochtone Esten en Letten tegenover allochtone Russen is nog steeds groot en vraagt misschien wel meer tijd voordat de verhoudingen genormaliseerd kunnen worden.
De etnische uitsluiting in de Baltische staten zou een probleem voor de EU moeten zijn. Het is volledig in strijd met het mensenrechtenbeleid van de EU dat zoveel inwoners geen stemrecht hebben, en andere belangrijke burgerrechten niet kunnen uitoefenen. Van enige urgentie om het probleem op te lossen is echter nog geen sprake. In veel andere Oost-Europese landen zijn vergelijkbare problemen met nationale minderheden. In de West-Europese staten worstelt men nog steeds met discriminatie van allochtone minderheden. Ook in Nederland hebben niet alle inwoners stemrecht. Ook al werken ze hier, betalen ze belasting en dragen ze hun steentje bij aan de Nederlandse samenleving. Met de opmars van nationalistische partijen in vrijwel alle Europese landen zal daar voorlopig wel geen verandering in komen.
Reacties (23)
Net als overal is het verhaal, dat de allochtonen voor problemen zorgen. Net als overal is het weer het nationalisme, waar beide groepen zich op beroepen, dat voor problemen zorgt.
Toen op 15 juni 1940 de nazi’s Parijs binnenvielen, trokken Sovjet-troepen de Baltische landen binnen. Ruim 43 duizend Letten verdwenen in werkkampen of werden gedood. In 1941 volgden de troepen van Hitler. 130 duizend Letten kwamen om, onder hen 75 duizend joden. In 1944 keerde Stalin terug en verdwenen er 200 duizend Letten in de Goelag. De “vrijgekomen” woonruimte werd aangeboden aan, vooral aan het Sovjet-leger gelieerde inwoners van toen de Sovjet-unie, ten behoeven van het russificeringsproces. Van de ene op de andere dag moesten alle Letten Russisch spreken, ongeacht of ze jong of oud waren.
Toen voor Letland eindelijk de Tweede Wereldoorlog eindigde op 4 mei 1991, was het pas weer toegestaan om de Letse taal te spreken. Stel je voor dat Nederland zo lang bezet was geweest door de Duitsers, zouden de Nederlanders dan zeggen: “We blijven wel gewoon Duits met jullie spreken, hoor. Doe maar geen moeite. En dat paspoort, onze nationaliteit, dat krijgen jullie ook van ons. En dat ik dank zij jullie mijn halve familie heb verloren in Siberië? Ach, zand er over!”.
Iedereen die wil, kan in Letland inburgeren. Dat is niet moeilijker of makkelijker dan het inburgeren in Nederland. Letland maakt sinds 1 mei 2004 deel uit van de Europese Unie en ook in Letland geldt de Europese wetgeving. Er wordt helemaal niemand gediscrimineerd. Ja, hooguit ik, wanneer ik in Letland ben en ik in het Lets zeg dat ik helaas niet begrijp wat iemand mij zojuist in het Russisch heeft gevraagd. Voor fascist word ik dan dikwijls uitgescholden.
Waardevolle achtergrondinformatie:
http://www.katarina-hartgers.nl/Doc/Volkskrant.pdf
http://www.thesovietstory.wordpress.com
#2 De wonden van de sovjet-overheersing zijn nog niet geheeld en dat zal ook nog wel even duren. Ik kan me dat goed voorstellen. Maar ik vind het niet juist dat Russische inwoners van Estland en Letland daarvoor nu zouden moeten betalen (….”dank zij jullie”). Zoals het ook niet juist was van Nederlanders om individuele Duitsers na afloop van de oorlog te discrimineren alleen omdat zij Duitser waren.
@2: de Russen, die nu in de Baltische staten wonen, hebben met de in het verleden gepleegde misdaden niets te maken.
En wat de communisten jullie ook aangedaan hebben in de Koude Oorlog, WOII is echt al in 1945 geëindigd (tenzij je wil betogen, dat jullie in WOII aan de kant van de nazi´s stonden in hun strijd tegen de communisten).
#3 Jos, wat bedoel met “ervoor moeten betalen”? Dat de in Letland geboren van Russische ouders afstammende inwoners van Letland geen Lets willen of kunnen leren? Maar dat wel iedere Let, nu nog steeds, begripvol is tegenover de Russisch sprekende minderheid (die bijna een meerderheid is in de hoofdstad) die 20 jaar na dato nog geen woord Lets heeft geleerd? Want iedere Let spreekt wel Russisch, indien dat nodig is. Dat is beleefd. En ik denk dat het beleefd willen zijn en het tonen van respect hier een belangrijke rol speelt. Toen ik een tijdje in Siberie was, heb ik ook uit beleefdheid wat Russisch geleerd en zelfs als ik naar Frankrijk ga, waar de Fransen geen Engels willen of kunnen spreken, leer ik een paar woordjes in de taal van het land. Uit beleefdheid. Toen ik me begin jaren 90 in Letland vestigde, besloot ik meteen Lets te gaan leren. Je kunt anders nooit de cultuur van het land leren begrijpen. Het was best zwaar, maar als je iets écht wilt, dan kan je het.
#4 Pedro, wat jammer dat je zo kort door de bocht bent. De geschiedenis van Letland is heus complexer dan in een paar zinnen te omvatten. Maar het is ook wel te vergeven, omdat er bar weinig over in de pers geschreven wordt. Er verschijnen gelukkig wel steeds meer boeken met getuigenissen, maar zolang Rusland de bezetting van Letland niet erkend, kunnen de Letten niet aan de “vergangenheitsbewaeltigung” beginnen. De nazi’s hebben hun misdaden wel erkend. Al lang.
#5 Je wekt de indruk dat de geschiedenis een terecht motief is om de Russen uit te sluiten van het burgerschap, ook als ze daar hun hele leven gewoond hebben. Gaat het alleen om de taal? In je reactie lijk je een bepaalde vorm van vergelding te vergoelijken. Dat lijkt me nogal primitief, nog los van het feit dat het gaat om Russen die door de sovjets daarheen gestuurd zijn, in meerderheid gewone arbeiders.
Verder vraag ik me af of een volledige uitsluiting van rechten noodzakelijk is om een nieuwe, onafhankelijke samenleving te vormen. Er zijn vele landen waar twee of meer talen worden gesproken. Het voorbeeld van Litouwen geeft trouwens aan dat het ook anders kan, al geef ik onmiddellijk toe dat het daar makkelijker ligt omdat het aantal Russen kleiner is. Maar juist bij zo’n grote minderheidsgroep als in Letland en Estland (bijna een derde van de inwoners van het land)is het vragen om problemen als je die zo dwingend probeert te assimileren.
Als je het indrukwekkende bezettingsmuseum in Riga bezocht hebt begrijp je heel goed dat de Russen in Letland nog ‘gediscrimineerd’ worden. En dat zal ook nog wel even duren, de herinneringen zijn nog vers. Wij zeggen nu inderdaad dat de huidige generatie Duitsers niet meer beoordeeld kan worden op de misdaden die hun (groot)ouders in de WOII hebben begaan. Maar wij zijn 65 jaar verder, en de mensen in Estland en Letland nog geen 20 jaar. Onze ouders verwelkomden in de jaren 60 de Duitsers ook echt nog niet met open armen. Tijd heelt alle wonden zeggen ze. Geef de mensen in de Baltische staten die tijd!
#6 In eerste instante gaat het mij om de algemene houding en het niet willen erkennen van de geschiedenis. Als Moskou eens zou stoppen met de propaganda, dan zou het voor de Russischtaligen in Letland veel makkelijker zijn om te integreren. Natuurlijk zijn de Russischtaligen in Letland niet persoonlijk schuldig aan wat er is gebeurd tijdens het Sovjet-regime, maar ze zijn wel persoonlijk verantwoordelijk voor het erkennen voor wat er is gebeurd. Van het repatrieeringsprogramma van Poetin heeft niemand gebruik willen maken, dus dat betekent dat de mensen graag in Letland willen blijven. Daarbij hoort dat je de geschiedenis van het Land erkend. Taal speelt ook een belangrijke rol bij het integratieproces. Gelukkig kiezen veel jongeren er wel voor om de Letse taal te leren en de Letse nationaliteit aan te nemen, want zij willen graag European zijn met alle voordelen van dien. Zij zijn in een vrij Letland geboren en zij kijken naar de toekomst, even als de jongere generatie Letten die na de onafhankelijkheid zijn geboren. De oudere generatie kan je het zeker niet kwalijk nemen, dat ze op hoge leeftijd geen nieuwe taal meer kunnen leren en dus niet kunnen inburgeren. Maar dat is slechts een kwestie van tijd. Over 10 jaar, zul je zien, spreekt er niemand meer over de statelozen in Letland want die zijn er dan niet meer.
#8 (met excuses voor de spelfouten in bovenstaand stukje. ik heb ietwat te gehaast op “reageer” gedrukt…)
Dit artikel staat vol met onzin en de auteur weet niet veel van de werkelijke situatie. Iedereen in Estland (dus ook als je een ander paspoort hebt) heeft precies dezelfde rechten als een Est. Het enige verschil is dat mensen met een niet-Estisch paspoort niet kunnen stemmen voor de parlementsverkiezingen. Verder is er geen enkel verschil en dus ook geen sprake van discriminatie, geen burgerrechten, geen eigendomsrechten en geen aansprak op een reguliere baan voor niet-Esten zoals de auteur beweert. Allemaal lariekoek dus. Ook is er geen sprake van etnische conflicten, openlijke discriminatie en geweld. Ik zelf woon al 17 jaar in Estland, heb geen Estisch paspoort, maar maak gebruik van alle rechten (en plichten) die dus precies hetzelfde zijn als die van Esten (stemmen voor de parlementsverkiezingen uitgezondert).
@10: de auteur baseert zich wellicht wat te veel op Russische bronnen, maar dat is inmiddels al ruimschoots gecompenseerd door een aantal reacties, die zich alleen op nationalistische Letse bronnen baseren.
Op zich is een heleboel wat daar gebeurt in het licht van de geschiedenis best wel te begrijpen, maar het zou beter zijn, als de Letten en hun supporters wat meer en beter zouden luisteren naar hoe anderen dan Russen of Letten hier tegen aan kijken. De rapporten van de EU, de Raad van Europa, de UNHCR, etc, zeggen genoeg, alle ontkenningen ten spijt. Die rapporten zeggen ook, dat de Baltische staten wel goed op weg zijn, maar dat het nog beter kan en ook moet. Op het moment dat er nog steeds gediscrimineerd wordt, is daar bij anderen / derden best wel begrip voor, maar dat maakt het discrimineren nog niet goed, en het doodgewone ontkennen van het probleem zorgt er alleen maar voor, dat er minder begrip voor de mensen, die dat verkondigen, komt.
Beste Pedro, wat bedoel je te zeggen met de zin “WO II in 1945 is in afgelopen.”
Mischien voor ons. Maar in een land als Estland betekende het alleen een afwisseling van de bezettingsmacht (die overigens al enkele jaren eerder plaatsvond) en die uiteindelijk nog 45 jaar zou duren.
@12: Wat een rare vraag: “wat bedoel je te zeggen met de zin “WO II in 1945 is in afgelopen.””. Pak een willekeurig geschiedenisboekje en zoek het op, zou ik zeggen.
Na 1945 begon de Koude Oorlog. WOII was de oorlog tegen de nazi´s. Vrij snel daarna veranderde de vijand van nazi´s in communisten. Hier in naam en voor de Oost-Europese volkeren in realiteit. Duitsland werd in bezettingszones verdeeld (er zijn nog steeds Amerikaanse en Britse soldaten), en Europa werd in invloedszones verdeeld.
#10 Er zal best wat op mijn verhaal af te dingen zijn, maar of het allemaal onzin is?? Mijn eerste bron was een bericht uit een Estse krant. De andere was van persbureau IPS en dat artikel bekijkt de situatie inderdaad vanuit de invalshoek van de Russen. Een bron die ik niet genoemd heb is het onderzoek van het EU bureau dat discriminatie onderzoekt. Dat laat ook zien dat er toch echt wel een probleem is: http://fra.europa.eu/fraWebsite/attachments/EU-MIDIS_GLANCE_NL.pdf
Maar dat was ook uit andere reacties op mijn stuk al wel duidelijk geworden. Ik kan me voorstellen dat je als Nederlander weinig last hebt van dit etnische conflict. In Nederland wordt een Amerikaan ook niet gediscrimineerd. Marokkanen hebben andere ervaringen. En dan gaat in het geval van Letland en Estland nog om mensen (bijna een derde van de bevolking) die altijd in dat land hebben gewoond en nu na een “regimechange” tweederangs burger zijn geworden. Of zich op z’n minst zo behandeld voelen. Ik denk dat je dat probleem niet achteloos af kunt doen met lariekoek.
In ieder geval de boude bewering dat, ik citeer,: Russen
“…hebben geen eigendomsrechten en komen niet in aanmerking voor een reguliere baan.” is absolute lariekoek.
Ik heb dat rapport dat je noemt Jos eens doorgenomen en ik vind het nogal meevallen eigenlijk. Bij vragen over reele discriminatie staan de Baltische staten erg laag.
Er wordt zelfs fijntjes op gewezen dat er bij Russen in Estland een grote discrepantie zit tussen hun percptie en de daadwerkelijke discriminatie. Of in andere woorden, ze denken vooral dat het heel erg is. (aangezet door grote buur Rusland die de Baltische staten nog steeds als hun achtertuin zien, zou ik eraan willen toevoegen.
@16: nogal mee vallen is al heel andere taal dan absolute lariekoek. En uit de reacties hier blijkt wel, dat er bij de Esten en Letten zelf ook een ernstige discrepantie zit tussen hun perceptie en de werkelijkheid. Een oplossing kan dus alleen komen als beide kanten wat realistischer worden. Zo niet, dan zal Rusland van deze etnische spanningen kunnen blijven profiteren.
Zij zullen bijvoorbeeld aansluiting bij de rest van Europa (EU e.d.) met werkelijke argumenten tegen kunnen blijven werken. Gelukkig lijken de politieke leiders in de Baltische staten dat ook wel te begrijpen, en daarom bewegen die staten zich in de goede richting (vermindering discriminatie).
@17 Lariekoek heeft in mijn reactie dan ook alleen betrekking op de bewering dat Russen geen eigendomsrechten hebben en niet in aanmerking komen voor een reguliere baan. Want dat is een leugen.
Zou jij kunnen aangeven op basis waarvan jij kunt stellen dat: “er bij de Esten en Letten zelf ook een ernstige discrepantie zit tussen hun perceptie en de werkelijkheid”
Ken jij de werkelijkheid?
Blijkbaar niet als je uitgaat van leugens als ” Russen hebben geen eigendomsrechten en komen niet in aanmerking voor een reguliere baan.”
En geef eens een voorbeeld dat de leiders van de Baltische staten wel begrijpen dat er discriminatie is en daarom in de goede richting bewegen?
Want ik zie het niet.
@18: misschien moet je de geciteerde rapporten van de EU, de Raad van Europa e.d. nog maar eens door nemen. Die hebben er onderzoek naar gedaan en de bewering, dat de Baltische leiders in de goede richting bewegen, is de conclusie, die zij trekken.
De werkelijkheid ken ik zelf alleen via vrienden en kennissen uit die landen (zowel autochtonen als allochtonen), maar aangezien dat niet meer dan een persoonlijke ervaring is van mensen, hecht ik daar weinig waarde aan, ook al komen die ervaringen overeen met de studies, die gedaan zijn.
Wat bedoel je? Waarom denk je dat ik daar van uit ga?
Er zijn hier in de reacties al voldoende mensen, die iedere vorm van discriminatie ontkennen, bijvoorbeeld. Dat is een ernstige discrepantie met de werkelijkheid. Ik vermoed, dat die mensen dat soort dingen zeggen vanuit een emotionele gemoedstoestand, of omdat zij pure nationalisten zijn, die blind zijn voor dit soort zaken. Nationalisten zien over het algemeen alleen de dingen die hen aan worden gedaan en niet wat zij zelf anderen aan doen.
PS: in eerdere reacties dan de jouwe was het woord lariekoek al gevallen. Je reactie in nr 15 lijkt daar op terug te grijpen. Je schrijft daar dat 2 zaken in ieder geval absolute lariekoek zijn, waarmee je suggereert, dat de rest ook nog steeds lariekoek is. Als je nu toe geeft, dat de rest van het verhaal (de intentie van het verhaal) niet allemaal lariekoek is, ben ik bereid te geloven, dat het niet je bedoeling was die eerder genoemde lariekoek te verdedigen.
Natuurlijk zijn er problemen tussen de Esten en Russischtaligen in Estland. Maar wat Jos schrijft is gewoon lariekoek. Bij de top 100 van rijkste mensen in Estland zitten tientallen Russischtaligen: ethnische Russen met soms een Estisch paspoort, soms met een grijs paspoort, soms met een Russisch paspoort. Heel veel succesvolle Estische bedrijven zijn in handen van ethnische Russen. Hoe kan dat nou als zoals Jos beweert de Russen in Estland geen eigendomsrechten hebben? Volgens Jos zijn ze ook geen burger en hebben ze een apart paspoort. Allemaal onzin. Ja ze hebben een apart paspoort als ze daar zelf voor kiezen. Ik zou zeggen lees commentaar #10 nog een keer.
#14 Ik begrijp niet hoe je het einde van 46 jaar bezetting en terreur “regimechange” kunt noemen. Alsof er zomaar toevallig opeens een nieuw regime is gekomen. Natuurlijk zijn er problemen in Estland. Maar dat is veel meer een gevolg van deze lange bezetting en dictatuur dan een gevolg van het huidige Estische beleid. Als je deze site bekijkt van de Migration Policy Group http://www.mipex.eu/estonia zie je dat Estland het eigenlijk heel goed doet. Estland scoort beter dan ontwikkelde landen als Zwitserland en Oostenrijk en staat slechts een paar punten achter Frankrijk en Ierland. Dit ondanks dat Estland dus zo lang bezet is geweest, vergeleken met west-Europa nog steeds arm is en weinig geld heeft voor intergratie en het land pas 20 jaar onafhankelijk en nog steeds in een opbouwfase verkeerd.
Dank voor al je informatie. Daarmee is het beeld meer genuanceerd. Er is kennelijk vooruitgang geboekt. Maar ik lees ook in het MIPEX rapport:
Estonia and Latvia have the most serious problems of all 31 MIPEX countries with long-term democratic inclusion. The Estonian Integration Strategies have encouraged non-citizens to naturalise, but the legal framework is itself unfavourable for it, and many applicants see it that way.
En over de taaleisen:
…only 6 countries set so high a language level as Estonia.
Ik verwacht dat het EU-lidmaatschap op den duur wel een gunstig effect zal hebben op de positie van de Russen van deze landen. Maar er zal wel veel tijd overheen gaan voordat alle wonden geheeld zijn.