Vangnet in Venlo: een week bij de sociale dienst

Serie: Dossier:

REPORTAGE - De sociale dienst was vroeger een uitkeringsfabriek, maar is getransformeerd tot een veelarmig vangnet van een welvaartsstaat in crisis. Sjors van Beek liep een week mee me de dienst. Vandaag het eerste deel van drie.

Je zou bijna vergeten dat Nederland tot de hoogst ontwikkelde landen ter wereld behoort, in deze vergadering van de gemeentelijke stuurgroep “Vervuilde woningen” in Venlo. Medewerkers van de sociale dienst, maatschappelijk werk, de geestelijke gezondheidszorg en de woningcorporatie bespreken enkele schrijnende gevallen van vereenzaamde, vervuilde, verwaarloosde cliënten.

Zoals mevrouw B., 56 jaar oud. Ze woont in een flatje in een minder florissante wijk van Tegelen, een van de dorpen van de gemeente Venlo.
‘De zus heeft aangegeven dat mevrouw een erg vervuilde woning heeft en zichzelf verwaarloost’, zo melden de notulen van een vorige vergadering. ‘Mevrouw is werkzaam bij de WAA (sociale werkplaats). Daar hebben ze haar naar huis gebracht wegens ernstige verwondingen die zijn gaan ontsteken aan haar benen. Thuis troffen ze de vervuilde woning aan. Mevrouw zou het vuil niet buitenzetten waardoor er veel ongedierte in huis was en als je naar binnen gaat word je verwelkomd door een deken van vliegen. Wegens de wonden aan haar benen is ze na veel pushen opgenomen in het ziekenhuis waar zij momenteel nog verblijft. Mevrouw is volgens haar zus en dochter van zus niet in staat om zelfstandig te wonen. Ze zou vergeten om te eten, is wellicht cognitief beperkt maar dit is nooit getest. Ze heeft problemen met de financiën (ze betaalt onder andere nog steeds een schuld van een bouwvereniging in Zuid-Limburg waar ze twintig jaar geleden woonachtig was). Of de kosten van de woning momenteel goed betaald worden is niet duidelijk aangezien de stroom ook hier al een keer afgesloten zou zijn’.

Derde-Wereldtoestanden

Het zijn Derde-Wereldtoestanden. Met dat verschil dat er in Nederland een sociale dienst is om de ergste nood te lenigen. Enkele weken na het eerste contact is mevrouw opgenomen in een verpleeghuis, aangemeld voor begeleid wonen, en haar oude woning is opgezegd en schoongemaakt.

De sociale dienst, de uitkeringsfabriek van weleer, is getransformeerd tot het veelarmige vangnet van een welvaartstaat in crisis. De sociale ellende groeit, het beroep op de gemeente als redder in nood dus ook. Maar de budgetten slinken onder invloed van rechtse no-nonsense-kabinetten elk jaar weer verder. De medewerkers van de sociale dienst, de werkcoaches, de rechtmatigheids- en doelmatigheidscoaches en hoe ze allemaal mogen heten, roeien met de riemen die ze hebben. Ze proberen naarstig en soms onverbiddelijk het kaf van het koren te scheiden: wie kan werken, moet zijn eigen broek ophouden, zodat er meer geld over blijft voor de ècht hulpbehoevenden.

Ik liep een volle week – maandagochtend tot vrijdagmiddag – mee op de afdeling WIZ (Werk, Inkomen & Zorg) van de gemeente Venlo, om het proces achter de schermen in beeld te brengen. Hoe beoordeel je wie er recht heeft op staatssteun? Hoe pak je fraude aan? En welke vormen van hulp zijn er beschikbaar voor de losers en de pechvogels van Nederland anno 2013?

Afhouden

Het personeel van de sociale dienst in Venlo is gewend aan afhouden. Filteren is wellicht een beter woord: een verfijnd systeem van zeef na zeef pikt de mensen er uit die géén recht hebben op een bijstandsuitkering. ‘Heel lang stond de deur hier wagenwijd open. Tegenwoordig is er minder geld en wordt aan de voorkant flink geknepen’, vertelt senior werkcoach Mike Dikkers (32). ‘Wie voorbij het poortje komt, heeft dus ook echt recht op een uitkering’.

Wie kansen op een baan heeft, wordt intensief aan de hand genomen. ‘We proberen iemand hoe dan ook bij een werkgever binnen te krijgen, per telefoon, met een mooi video-CV, desnoods per taxi. We moeten inventief zijn. Voor elke nieuwe klant moet er ook eentje uitstromen, het bestand mag niet groeien’, vertelt Dikkers.

En anders dan voorheen doet de sociale dienst (met in totaal 133 fte aan personeel voor de gemeenten Venlo en Venray samen) dit begeleiden naar werk voortaan zelf. Tot 2009 werd het ene na het andere reïntegratietraject ingekocht. ‘Dat was het enige wat telde: of we genoeg mensen in een traject hadden’, zegt de een. ‘Het sloeg nergens op. Allemaal zinloze opleidingen zonder enig perspectief, à 6000 euro per stuk’, zegt de ander.

Vleespotten

De weg naar de vleespotten van de verzorgingsstaat blijkt in Venlo tegenwoordig één lange hordenloop. Elke niet gehaalde hindernis, elke gemiste afspraak, elk te laat ingeleverd papiertje betekent “terug naar start”: opnieuw aanvragen en achter aan sluiten.

Op deze manier komen de meest behoeftigen en de meest gemotiveerden vanzelf bovendrijven, vertellen de coaches. ‘We moeten keuzes maken, wie geven we aandacht en wie niet? Hoe minder uitkeringen en hoe meer mensen uitstromen naar werk, hoe beter voor de gemeente, financieel gezien’, vertelt plaatsvervangend afdelingshoofd Edwin Vaassen (46).

Venlo telt bijna 2400 bijstandsgerechtigden ouder dan 27 jaar, van wie er zo’n 1500 worden gerekend tot het “granieten bestand”, de groep die ‘van jongs af aan nooit perspectief heeft gehad en die ook nooit meer aan het werk zal komen’. De verslaafden, de psychisch gestoorden, de mensen met zulke hoge schulden dat ze elke motivatie zijn verloren. En de mensen die al decennia lang ongemoeid een uitkering vangen. ‘Maar tegenwoordig laten we die niet meer achter de geraniums zitten. We proberen ook hen te activeren, bijvoorbeeld voor vrijwilligerswerk in de wijk. Mensen die ontevreden thuis zitten zijn vaak ongezond of geven overlast, en dat kost de samenleving ook geld. En we willen voorkomen dat hun kinderen zich later óók weer bij ons melden’. Bovendien, zo is de ervaring, trekken de werkelijk ongemotiveerden hun uitkeringsaanvraag vaak zelf al in als ze horen dat ze niet meer ongestoord op de bank kunnen hangen. Vaassen: ‘We waren een administratiekantoor van het ministerie van Sociale Zaken: hoppa, uitkering verstrekken en klaar. Maar die tijd is voorbij’.

Digitaal want goedkoper

Venlo werkt sinds kort met een nieuwe systematiek. Waar voorheen zoveel mogelijk digitaal – want goedkoper – werd gewerkt, gelooft Venlo tegenwoordig juist in zoveel mogelijk persoonlijk klantcontact. Dat botst dus met de werkwijze van het UWV, met wie de gemeente het “Werkplein” deelt in een kantoor in de binnenstad. ‘Als mensen tijdens de WW jarenlang alleen digitaal contact hebben gehad met het UWV en daarna bij ons belanden, kunnen wij weer van voren af aan beginnen om hen te motiveren’, moppert Vaassen.

Wie in Venlo tegenwoordig bijstand nodig heeft, schrijft zich via Werk.nl nog wel online in als werkzoekende maar moet daarna zelf bellen met een ‘rechtmatigheidscoach’. Die toetst basaal of er geen recht is op WW, of de aanvrager samenwoont met een verdiener of dat er andere redenen zijn om meteen ‘nee’ te verkopen. Gaat het licht op groen dan volgt – meteen de volgende dag – een intake-gesprek. Daar wordt, aan de balie op het Werkplein, dieper ingegaan op alle mogelijke twijfels en bijzonderheden. De coach neemt ook onder de loep hoe de aanvrager de afgelopen jaren in zijn levensonderhoud heeft voorzien. En, de medewerkers maken er geen geheim van, er wordt gezocht naar een reden om ‘dubieuze’ aanvragers te kunnen weren. ‘Als iemand bijvoorbeeld is gepakt voor een hennepkwekerij, dan vragen we naar de financiële boekhouding van die kwekerij. Die kunnen ze uiteraard niet leveren. Wij mogen de aanvraag dan weigeren met als motief dat de aanvrager vermoedelijk beschikt over eigen vermogen’, aldus meerdere coaches.

Hoe streng de procedure is, merkt de 30-jarige Ruud. Uit de systemen blijkt één lange geschiedenis van detentie, openstaande boetes en teruggevorderde uitkeringen. Coach Huub Verheijden (56) legt hem grondig op de grill. Waarom heeft hij exact vastgezeten? Hoe zat dat met die inval wegens drugs in zijn kamerpand? Komt daar nog een rechtszaak van? Waarom is zijn tijdelijke contract vorige maand niet verlengd? ‘Eén keer verslapen, één keer een lekke band, en de chef vond me niet goed genoeg’, vat Ruud samen. Coach Verheijden wil het toch navragen. ‘En als je verwijtbaar werkeloos bent, begin je al met een maatregel: de eerste maand géén uitkering’, waarschuwt hij. ‘Het stoort me gewoon dat je deze kans hebt laten schieten. En als de sociale recherche later uitvindt dat je hebt geleefd van drugshandel, kun je het vergeten, dat zeg ik je eerlijk!’. Uiteindelijk strijkt Verheijden over zijn hart: Ruud mag door naar de volgende ronde: de workshops.

Aanvragers van bijstand in Venlo moeten verplicht tien dagdelen aan workshops volgen vóórdat hun aanvraag formeel in behandeling wordt genomen. Rechten & plichten in de bijstand, ‘empowerment’, solliciteren, netwerken, presentatie, CV maken, vacatures zoeken: alles wat een werkwillige nodig heeft om klaargestoomd te worden voor de arbeidsmarkt. Ook is er een les over ‘omgaan met minder geld’, gericht op het vermijden van schulden. Halverwege de vier weken workshops worden de feitelijke aanvraagformulieren pas uitgereikt en gaan de termijnen lopen.

Het is, opnieuw, een testcase. Wie tijdens de workshops te laat komt, of zich ongemotiveerd opstelt, wordt aan de zijlijn gezet. Kennelijk, zo is de officiële redenering, is meneer of mevrouw dan niet heel hard op zoek naar werk. En ‘niet-werkzoekend’ betekent geen uitkering, luidt het credo tegenwoordig in deze provinciestad aan de Maas.

Dit verhaal is ook in de Groene Amsterdammer van 21 februari verschenen.

Morgenavond 19.00 uur, deel 2.

 

Reacties (28)

#1 sikbock

pittig hoor, maar terecht

  • Volgende discussie
#2 Lurker

Ik kan mijn vragen waarschijnlijk beter voor me houden tot ook de andere delen zijn gepubliceerd, maar ik ben nu al erg benieuwd wat er gebeurd als een bijstandsgerechtige een tijdelijk baantje vindt voor 2 of 3 maanden. Begint dit hele circus (de gesprekken, de workshops, de wachttijden) daarna weer van voor af aan?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Olav

Lurker: ja.

Daarom moet een bijstandstrekker dus ook nooit een tijdelijk baantje aannemen.

Hij/zij moet ook niet proberen als freelance/ZZP te werken want dan vervalt het recht op bijstand volledig. Het maakt daarbij niet uit of je je inkomsten netjes opgeeft zodat ze van je uitkering afgetrokken kunnen worden.

Zelf verantwoordelijkheid nemen en initiatief tonen => straf.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Olav

Wanneer schaffen we die bevoogdende bijstand en de rest van het uitkeringscircus trouwens eindelijk eens af? Er is een beter systeem: basisinkomen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Toko Senang

Je zou denken dat de guurrechtse regering het weer heeft gedaan:
“Maar de budgetten slinken onder invloed van rechtse no-nonsense-kabinetten elk jaar weer verder. ”

Maar even later wordt het duidelijk dat eindelijk werd ingezien dat alleen het voorbereiden op de arbeidsmarkt geen soulaas biedt
“Tot 2009 werd het ene na het andere reïntegratietraject ingekocht. ‘Dat was het enige wat telde: of we genoeg mensen in een traject hadden’, zegt de een. ‘Het sloeg nergens op. Allemaal zinloze opleidingen zonder enig perspectief, à 6000 euro per stuk’, zegt de ander.”

Dus wel een goede bezuiniging, was het mischien een pavlov reactie?
Ik zie verder wel uit naar je volgende bijdragen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Co Stuifbergen

Dat alleen de meest gemotiveerden aan alle voorwaarden voor een bijstandsuitkering voldoen, wil ik wel geloven.
Dat de meest behoeftigen hierin ook slagen, lijkt mij minder waarschijnlijk.

Iemand die al niet in staat is het huisvuil buiten te zetten, zal hierin niet slagen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Co Stuifbergen

… Halverwege de vier weken workshops worden de feitelijke aanvraagformulieren pas uitgereikt en gaan de termijnen lopen. …
Volgens mij hoort een uitkering in te gaan (als hij toegekend wordt) vanaf het moment dat de persoon zich hiervoor aanmeldt op werk.nl

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 L. Brusselman

Zit al sinds juni zonder uitkering,omdat ik niet meewerk aan ambtelijke corruptie,om aanvullende uitkering op de wajong van mijn vriendin te kunnen verkrijgen moet zij zich als werkzoekende inschrijven.(100% afgekeurd,maakt niet uit zegt het UWV want het is volgens hen een ambtshalve uitkering,ik noem het de boel besodemieteren)
En dat voor zegge en schrijven 230 euro per maand.
Heb mijn inschrijving dus zelf ook maar niet meer verlengd,hoe kun je nog iets verwachten van lieden die zelf de regels buigen zodat de wet uitgevoerd kan worden.Bovendien krijg ik toch niets van ze dus ben ik ze ook niets verschuldigd.(dit is in Rotterdam,ik weet niet of deze praktijken ook in andere gemeenten worden uitgevoerd)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 gronk

@8: maar hoe kom je dan rond? En kun je van 230 euro wel rondkomen, dan?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 L. Brusselman

@9: We leven nu van de Wajong uitkering van mijn vriendin 980 euro in de maand.Die 230 is de aanvullende uitkering,dus samen ongeveer 1200 euro.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 mulato

@10: maar waarom kun jij geen uitkering krijgen dan? Welke ambtelijke corruptie “zorgt” daarvoor? En, waarom kun jij geen werk krijgen? Mijn baan staat op de tocht en woon in dezelfde regio, dus vandaar mijn interesse…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 gronk

@mulato: als je een baan hebt, en die vervolgens kwijt raakt omdat ‘het niet mee zit in de regio’, dan snap je misschien ook wel dat aan de bak komen nog een stuk minder makkelijk is…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 L. Brusselman

@11: Kan alleen die aanvullende bijstandsuitkering krijgen als mijn vriendin zich als werkzoekende laat inschrijven, en dat terwijl het UWV weet dat ze voor 100% is afgekeurd.Dan zou ze dus moeten liegen in opdracht van het UWV(ik vertrouw de overheid niet,wie weet gebruiken ze dat later weer tegen je.),bovendien is het hypocriet..
Het is omdat “de wet anders niet kan worden uitgevoerd”,die wet deugt dus waarschijnlijk niet.En met ambtelijke corruptie bedoel ik ,dat ze de regels naar eigen goeddunken buigen om die wet te kunnen uitvoeren.Als ik de regels overtreed (indien ik bijstand zou genieten)krijg ik een sanctie,maar het UWV (of de wetgever?)komt hier wel mee weg.
Werk zoeken doe ik tot nu toe tevergeefs ,ben 54 en dat is blijkbaar een foute leeftijd.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 ed

Bezuinigen is liberaliseren . Resistance is Futile .Democracy ends here.
Werkeloosheid zal blijven toenemen en daarmee ook het verzet tegen het huidige beleid terwijl gevangenissen worden gesloten . Privatisering Gevangenissen in zeer nabij toekomst moet meer geld opleveren voor schatkist (zo prediken de onderzoekers die werken voor lobbyisten van private gevangenissen met nog wat keurmeesters die hun eigen vlees keuren).
http://www.opendemocracy.net/ourkingdom/mel-kelly/what-bbc-conceals-on-private-prisons-research

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Kalief

@13 Die inschrijving lijkt me puur administratief. Ze zal na inschrijving worden ingedeeld in ‘fase 4: onbemiddelbaar wegens medische omstandigheden’. En omdat ze dan in het juiste vakje in het systeem staat kan het aan jouw aanvraag worden gekoppeld waardoor die kan worden afgehandeld. Ik zou daar niet zo’n principezaak van maken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Lurker

@3: En toch zendt de overheid radiospotjes uit waarin mensen met een uitkering juist worden aangespoord om ook voor tijdelijk werk te gaan. Je hoort een man vertellen dat hij is wegbezuinigd en dat hij sindsdien alles aanpakt. Ook tijdelijke baantjes omdat je nooit weet of het later meer kan worden.

Op zich een prima boodschap, maar dan moet er natuurlijk niet na ieder baantje een gat ontstaan waarin je geen salaris én geen uitkering ontvangt. Dan ben je inderdaad gek als je daar aan meewerkt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 ed

@15: Te veel mensen werken en of leven nu met minder dan het minimum en worden desondanks behandelt als een stelletje criminelen .

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 ed

De aanvragers van bijstand in Venlo die dragen binnenkort zo’n testface electronisch ding van theeven om hun been .Kom op zeg .. deze manier van reïntegratie is toch niet de oplossing .

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 Toko Senang

Werkeloos en 54, dat is waardeloos. Ik betaal daar graag premie voor om jou en anderen in een dergelijke situatie een inkomen te geven. Maar waarom is de overheid corrupt als ze het inkomen van je vriendin naast dat van jou leggen? En ik ken je fysieke situatie niet, maar in Rotterdam wemelt het van de Bulgaren en Roemenen die in het Westland werken. En natuurlijk verdient dat niet geweldig, maar dat ligt ook aan het feit dat er veel belasting en premies moeten worden afgedragen vanwege het sociaal stelsel, de EU, en andere verplichtingen die de Nederlandse staat op zich heeft genomen. Ik denk dat er nog heel wat moet veranderen voordat een persoon van 54 wordt beschouwd als iemand met nog 13 jaar werkvooruitzicht te gaan en ik ben bang dat de huidige giftige VVD-PvdA combi dit niet gaat verhelpen. Ik vraag me dan alleen af wat ik moet temmen in 2017.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 L. Brusselman

@19: Je snapt de clou niet,het gaat er niet om dat ze onze inkomens naast elkaar leggen.Het gaat er om dat ze mijn vriendin als werkzoekende willen inschrijven terwijl die 100% is afgekeurd.
Zo wordt ze via een omweg de bijstand ingeloodst..

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 Kalief

@20 Aha. De Wajong is minimumloon en bijstand is 50/70 procent daarvan. Je verdenkt het UWV er dus van die 30% in te willen pikken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 Prediker

@21 – Nee, suffie, het belang van het UWV is om mevrouw van het eigen bordje op dat van de gemeente duwen. Scheelt het UWV namelijk elke maand weer het minimumloon: € 1.250,- = € 15.000,- per jaar.

Als je dat met vijfhonderd WAO’ers en Wajongers kunt doen, dan scheelt je dat € 750.000,- op jaarbasis.

Begint het je al een beetje te dagen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 L. Brusselman

@22: Idd.er wordt een vuil spelletje gespeeld over de ruggen van gezinnen met gehandicapten en invaliden ,waarvan een vd de partners in de bijstand terechtkomt.
Ik begrijp alleen niet dat die gemeenten dat zo gemakkelijk accepteren en niet aan de bel trekken(het is mij althans niet bekend dat er gemeenten zijn die hier tegen hebben geprotesteerd )

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 Inca

Wajong is trouwens niet minimumloon maar max 75% er van. Financieel gezien is het dus vooral lood om oud ijzer maar vanwege het budgetsysteem loont het dus voor beide partijen (gemeenten in uitvoering van de bijstand, en uwv als uitvoerder voor de wajong) om mensen naar de andere kant te drukken. Ook al kost de bureaucratie die dat met zich meebrengt beduidend meer dan die lullige 5% verschil.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 L. Brusselman

Het bizarre is dat het UWV in Rotterdam (heb niet nagekeken hoe dat in de rest vh land is geregeld) de administratie voor beiden uitvoert,vreemde spagaat voor de medewerkers lijkt me.( waarin vooral de jongere medewerkers het fanatiekste zijn in rigide uitvoering van de regels)
Wajong is idd max. 75% van het minimumloon.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#26 Joop

http://bit.ly/X50kix

Vragen van de SP n.a.v. verplicht a h werk stellen van bijstandsgerechtigden. Alles kan en alles mag. Draagvlak onder bevolking is bijzonder groot, want ja, Vincent is niet de enige die zo denkt. Zo als een hoogleraar sociale verzekeringsrecht het al stelde ‘veel bijstandsgerechtigden hebben geen rechten meer, alleen nog maar plichten’.

Overigens, in Duitsland is het na Harz IV (onder Schröder) beroerder.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#27 Kalief

@26 Dat er eisen aan bijstandsgerechtigden worden gesteld is prima. Het probleem is alleen dat die mensen er zelf niets mee opschieten. Na hun traject hebben ze nog steeds geen baan, hun cv heeft een stigmatiserende toevoeging gekregen, hun leeftijd is omhoog gegaan en er is mogelijk betaald werk verdrongen door gesubsidieerd werk.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#28 Joop

@27.,

Er worden dus eigenlijk eisen gesteld, om het stellen van de eisen. Niet gedacht wordt aan de mogelijke consequenties. Zoals je die goed heb omschreven. Alleen die verdringing is volgens de staatssecretaris niet waar, maar wordt door o.a. de FNV wel als belangrijk punt gebruik.

  • Vorige discussie