Val kabinet goed nieuws voor bestuurbaarheid Nederland

Het maatschappelijk middenveld en lagere overheden roepen ach en wee vanwege de val van het kabinet. “We verliezen in termen van regeerkracht misschien zelfs wel een jaar,” roept Jan Franssen, Commissaris van Zuid-Holland. “De bouw blijft in de kou staan,” jammert VNO-voorman Bernard Wientjes. Sommige politici uitten gelijkluidende reacties: “In een tijd van economische crisis moeten ministers optreden in plaats van aftreden,” zegt ChristenUnie fractievoorzitter Slob. De boodschap is duidelijk; de kabinetscrisis is ongewenst in deze moeilijke tijd.

Ieder zijn mening, maar impliciet suggereren alle sprekers dat als het kabinet was blijven zitten er geregeerd zou worden. Belangrijke besluiten zoals de crisiswet en kilometerheffing blijven nu liggen en zouden anders krachtdadig opgepakt kunnen worden. Dit voorjaar komen de ambtelijke verkenningen over de bezuinigingen beschikbaar en ook dat vraagt om optreden.

De eerste vraag is dan natuurlijk of het ruziende, vleugellamme PvdA-CDA-CU kabinet uberhaupt tot krachtdadig optreden had kunnen komen. De ervaringen van de afgelopen jaren maken dat al twijfelachtig en aangezien de samenwerking alleen maar moeizamer werd is de kans dat men tot besluiten over iets controversieels als een kilometerheffing kon komen vrijwel nihil. Het verlies op dat punt is dus nul.

In de tweede plaats zou het kunnen dat zaken waartoe al besloten is en noodzakelijk zijn, nu blijven liggen. Het meest belangrijke punt is de crisiswet, die nu bij de Eerste Kamer ligt. De vraag is of het noodzakelijk is om die wet stil te leggen. Er was een ruime meerderheid in de Tweede Kamer en zelfs zonder steun van de PvdA kan het voorstel op een meerderheid rekenen in beide Kamers. Er is vanuit het maatschappelijk middenveld stevige druk op het doorgaan met die wet en het afschieten van de wet nu is niet zonder risico’s voor de verkiezingscampagne. Een tegenstem is, zeker met de maatschappelijke druk, namelijk vrij makkelijk te framen als een “stem tegen het landsbelang.” Investeren in banen is een stuk makkelijker uit te leggen dan het bieden van rechtszekerheid aan beroepsprocedurejunkies.

Dan de bezuinigingen. Om daar goed uit te komen is een kabinet nodig waarin de partijen en personen vertrouwen in elkaar hebben en elkaar uit de wind houden. Zoals al in punt 1 gezegd, dit kabinet is dat niet. Ik durf de stelling dus wel aan dat als het kabinet niet voor die tijd zou vallen, het uiteindelijk op de bezuinigingen wel zou klappen. Dat zou helemaal een slecht scenario zijn geweest. Het kabinet valt dan vlak voor de zomer, de verkiezingen zijn er dan vlak na, dus rond september en gedurende de verkiezingsperiode moet een demissionair kabinet een begroting voor 2011 in elkaar draaien waarin ze geen controversiele besluiten mogen nemen en er dus de facto niets gebeurt. Voordat besluiten van een nieuw kabinet effect gaan hebben op de Rijksfinancien zit je op z’n minst halverwege 2011.

Dan is de situatie nu eigenlijk een stuk beter. We hebben vlak voor de zomer verkiezingen. Vlak daarvoor komen de ambtelijke verkenningen uit. De onderhandelaars voor een nieuw kabinet kunnen met die verkenningen in de hand een akkoord sluiten dat tegelijkertijd de basis is voor de begroting 2011. Zeker een rechts kabinet van CDA, VVD en PVV zou over zo’n pakket redelijk snel een akkoord kunnen sluiten. Het ongenoegen dat ze vanuit de samenleving over zich heen krijgen leidt bij een dergelijk ideologisch coherente coalitie tot eensgezindheid in plaats van verdeeldheid en omdat de afspraken zwart op wit staan, zijn er minder fricties dan wanneer elk besluit opnieuw bevochten moet worden.

Kortom, de val van het kabinet heeft weinig invloed op de daadkracht in de komende maanden en zorgt dat er sneller een regering zit die wel tot besluiten kan komen. Vanuit het oogpunt van bestuurbaarheid een goede zaak.