Twee stemmen voor Europa: een eerste stap

In het Europees Parlement ijveren Andrew Duff (liberalen), Gerald Häfner (Groenen) en Roberto Gualtieri (sociaal-democraten) voor een kiesrechthervorming. Ze stellen voor dat we voortaan in Europa twee stemmen mogen uitbrengen. Een voor een nationale lijst en een voor een pan-Europese lijst. Zo zou je dan als Nederlandse kiezer ook op Daniel Cohn-Bendit, Guy Verhofstadt of Eva Joly kunnen stemmen. Via de Europese kieslijsten zouden dan 25 van de 751 parlementsleden worden aangewezen. Een weinig revolutionair plan dat toch nog op bezwaren stuit in het huidige Europese Parlement. De stemming over het voorstel, oorspronkelijk gepland op volgende week woensdag, is opnieuw uitgesteld. Ondertussen voeren de voorstanders actie om steun te krijgen van de Europese burgers: Meer democratie in Europa. Het loopt nog niet storm.

Een Europese kieslijst, hoe gering ook het aantal zetels dat je er mee kunt behalen, heeft een aantal belangrijke voordelen voor versterking van de Europese democratie. De huidige verkiezingen zijn toch vooral nationale verkiezingen. Nationale kandidaten met nationale programma’s in een nationale campagne. Het gaat eigenlijk nauwelijks over Europa. Kandidaten op een Europese kieslijst zullen zich profileren als Europeanen. De partijen die zo’n lijst indienen hebben daarvoor een Europees programma nodig. De kandidaten zullen zich met elkaar meten in Europese debatten waarin ze zich zullen richten tot alle Europese kiezers en niet alleen tot het electoraat in hun eigen land. Het rechtstreeks kiezen van een Europeaan als afgevaardigde verlegt de politieke horizon van de burger van het enge nationale niveau naar het Europese niveau. En dat is tenslotte de schaal waarop de belangrijkste problemen zich voordoen en waarop oplossingen gevonden moeten worden. Ook al gaat het maar om 25 rechtstreeks te kiezen afgevaardigden, het idee alleen al is een belangrijke stap voor de democratisering van Europa. De Europese kiezer: het wordt tijd. Op veel andere gebieden hebben inwoners van Europese landen inmiddels grenzen overschreden: de economie, handelen, werken, consumeren, wetenschap, studie, sport.  De politiek loopt ver achter.

Het tekort aan democratie is al vaak genoemd als deel van de huidige Europese crisis. Het gebrek aan legitimiteit van besluiten van regeringsleiders is een belangrijke factor in de huidige instabiele verhoudingen. Als Europeanen op dit moment iets gevraagd zou worden zijn we niet zeker van een uitkomst die het beleid van de Europese Raad steunt. Net als bij het referendum in 2005 is een afwijzing van de besluiten over de Griekse schulden en de banken goed denkbaar. Het is niet door middel van een uitspraak van kiezers vastgesteld, maar het vermoeden dat al die verdragen van het afgelopen half jaar de nodige legitimiteit ontbreken lijkt toch niet geheel zonder grond. En dat vraagt  dus om actie voordat het te laat is.

De Europese Unie heeft een nieuw verdrag nodig. Ook dat is in de afgelopen maanden vaker gezegd. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Westerwelle wil een nieuwe grondwet en heeft Nederland uitgenodigd om daarover te komen praten. Minister Rosenthal houdt de boot af. Een grondwetswijziging is volgens hem niet nodig. Volgens Rosenthal is het op dit moment belangrijker dat de EU zijn blik naar buiten richt, bijvoorbeeld naar de opkomende economieën. ‘Voor je het weet zijn we alleen weer met onszelf bezig,’ waarschuwde de bewindsman. Het probleem dat Rosenthal niet ziet is dat vanuit de Europese burger gezien de ministers inderdaad voortdurend alleen met zichzelf bezig zijn. Het wordt hoog tijd dat ze vanuit hun glazen stolpen en ivoren torens de blik naar buiten richten en de Europeanen de kans geven hun stem te laten horen. Daarom verdient het initiatief van het trio Duff, Häfner en Gualtieri -om te beginnen- alle steun.