ELDERS - Wie wordt de nieuwe president van Tsjechië?
Tsjechië kiest voor het eerst rechtstreeks een president. De eerste ronde twee weken geleden leverde nog geen meerderheid op voor een van de kandidaten. Dit weekend moet er een keus gemaakt worden tussen de twee kandidaten met het hoogst aantal stemmen: Milos Zeman, voormalig premier en Karel Schwarzenberg, minister van Buitenlandse Zaken.
De president van Tsjechië heeft geen grote politieke macht, maar kan informeel wel invloed uitoefenen. Hij speelt als vertegenwoordiger van de natie een belangrijke rol in de buitenlandse betrekkingen. Dat hebben andere Europese landen de afgelopen jaren ondervonden. De huidige president Vaclav Klaus is een notoire euroscepticus. Tijdens het Tsjechische voorzitterschap in 2009 vergeleek Klaus de EU met de Sovjet-Unie. Hij heeft zijn bewondering voor Thatcher en de Britten nooit verhuld en keerde zich vorig jaar mét zijn rechtse regering ook tegen het met veel moeite tot stand gekomen crisispakket van de EU.
De nieuwe Tsjechische president zal naar verwachting een ander geluid laten horen. In de campagne moesten de kandidaten echter nog wel rekening houden met nationalistische sentimenten.
De Tsjechen hebben nu de keus tussen twee oudjes, in leeftijd en in politieke ervaring.
Milos Zeman (68), voormalig leider van de sociaal-democraten en eerste minister van 1998-2002, heeft de politiek al twee keer de rug toegekeerd. In 2009 kwam hij terug met een eigen partij. In forse uitspraken kan Zeman zich goed meten met zijn langdurige opponent Klaus. Hij trok de aandacht met uitspraken waarin hij islamieten vergeleek met nazi’s. En ook met zijn opvatting dat de opwarming van de aarde niet veroorzaakt wordt door menselijk ingrijpen. Op dat punt was Klaus het overigens voor één keer met hem eens.
Karel Schwarzenberg (75) is leider van de conservatieve partij TOP09 en minister van buitenlandse zaken in de huidige rechtse regering. Hij stamt uit een adellijke familie die in de oorlog de kant van de Tsjechen koos en daardoor al haar bezittingen verloor. Na de communistische machtsovername woonde hij lange tijd in Oostenrijk, reden voor twijfels over zijn gezindheid toen hij in 2007 door de Tsjechische Groenen werd voorgedragen als minister. Als medewerker van Vaclav Havel, de eerste Tsjechische president na de omwenteling, en als voormalig voorzitter van de Helsinki-beweging voor mensenrechten heeft hij echter een sterke reputatie. De weduwe van Havel heeft haar steun voor hem uitgesproken.
Schwarzenberg werd deze week opnieuw met zijn verleden geconfronteerd toen hij in een televisiedebat met Zeman de verdrijving van alle Duitsers uit Tsjechië na de oorlog en de confiscatie van hun bezittingen moreel afkeurde. Hij erkende dat het land nu niet meer kan terugkomen op de decreten van de eerste na-oorlogse premier Benes. Maar in de huidige omstandigheden zou Benes een proces voor het internationale strafhof in Den Haag niet kunnen ontlopen, zei hij. Tegenkandidaat Zeman greep zijn kans. Hij noemde Schwarzenberg een buitenlander, getrouwd met de Oostenrijkse dochter van een nazi-sympathisant. Hiermee sluit Zeman zich aan bij de kritiek van zijn voormalige tegenstander Klaus en zijn familie op Schwarzenberg.
In de campagne worden de tegenstellingen al snel opgeblazen. Als het er op aankomt zijn de verschillen niet zo erg groot. Beide kandidaten zijn hartstochtelijk voorstander van de vrije markt en willen meer contact met de partners in de Europese Unie dan Klaus. De van oorsprong meer linkse Zeman kijkt ook naar Rusland. Zijn relaties met de Russen hebben vragen opgeroepen nadat bekend was geworden dat het hoofd van de Russische oliemaatschappij Lukoil de campagne van Zeman financieel steunt. Schwarzenberg, een conservatieve aristocraat met ouderwetse liberale opvattingen, heeft misschien wat meer affiniteit met het Europese project. “Hij is het minst corrupt en het meest ervaren in diplomatieke betrekkingen,” zo verklaart een jonge IT-expert haar stem op de prins. Corruptie is een belangrijk item in de Tsjechische politiek. Het schijnt dat zelfs Schwarzenberg er niet helemaal vrij van is gezien zijn betrokkenheid bij de overname van een sterke drankenbedrijf door Pernod-Ricard.
Ook drank is overigens vanouds een politiek issue in het land.
Reacties (3)
Aardige rolereversal daar: De socialist turned conservatief-nationalist en de conservatief turned mensenrechtenactivist. Verder is het natuurlijk wel spijtig dat er alleen gekozen tussen twee mannetjes die eigenlijk al achter de geraniums moeten zitten. Één van de twee kandidaten is zelfs al voorbij de levensverwachting voor Tsjechen.
Ik snap hier helemaal niets van. Welke oorlog? De Duitse machtsovername van ’38-’39 of de Russisch-communistische van ’48? Waarom zou het kiezen van de kant van de Tsjechen hem met een beladen verleden opzadelen waar hij tijdens debatten mee kan worden geconfronteerd? Wat zegt zijn vertrek naar Oostenrijk over zijn ‘gezindheid‘? Ik zou zeggen dat dat hem hoogstens een anticommunist maakt. Waarom zou dat in 2007 nog een probleem vormen? Waren de partners van de Tsjechische Groenen nog zo erg op de hand van de oude communisten?
@2: Ook al koos zijn familie de kant van de Tsjechen bij de Duitse machtsovername wordt Schwarzenberg kennelijk nog steeds door sommigen in de hoek van de Sudetenduitsers geplaatst. Dat hij in de communistentijd buiten het land verbleef is voor sommigen ook geen pre. Hij was inderdaad een anticommunist. De partners van De Groenen (die in 2007 aan een centrum-rechtse coalitie deelnamen) hadden toen geen probleem met Schwarzenberg, de oppositie (sociaal-democraten, communisten) waarschijnlijk meer. Maar het is ook allemaal wel een ouderwets politiek spel: de ander proberen onderuit te halen door hem als ‘buitenlander’ neer te zetten.