Tragische PvdA

ACHTERGROND - Partijvoorzitter Spekman trekt ten strijde. Er is weer een PvdA-rapport verschenen (Hamming) en het nieuwe recept is ‘een kwart van de tijd onder de bevolking’. Dat had misschien beter geheim kunnen blijven, want het is potsierlijk en neerbuigend. En het begrip ‘aktiepartij’ is door wijlen Bart Tromp voldoende gefileerd.

Maar aanleidingen voor navelstaren te over. Martin van Rijn had beter niet bij Pauw kunnen aanschuiven, want niemand had verwacht dat hij zijn vader de mond zou snoeren. Maar toen hij toch sprak, toonde hij geen woede over het lot van zijn ouders, maar bleef het bij bestuurderstekst.

Vervolgens Plasterk: briljant geleerde, maar als politicus vooral een vraagteken. Hij zoekt talenten voor zijn partij, zo meldde hij ook bij Jeroen Pauw. Die sarde dat de PvdA toch twee heel originele fractieleden was kwijtgeraakt. Plasterk erkende dat wel, maar vond dat het lastig is een balans te vinden tussen origineel denken en de behoefte aan partijiscipline. (Een paar dagen later weer twee, van Turkse komaf.)

Ik dreigde net weg te dommelen, maar wreef toch even ogen en oren uit. Moeten we niet altijd een combinatie van originaliteit en een matige dwarsheid zoeken? Is aan het begin van de vorige eeuw niet juist tussen sociaaldemocraten en Leninvolgelingen een scheuring ontstaan, omdat de sociaaldemocraten een mildere vorm van partijdiscipline wensten? Is die leninistische partijdiscipline inmiddels niet weggevaagd uit de geschiedenis?

Kritiseerde Plasterk de sufheid van zijn fractie? Ik zou het snappen, want de fractie van de PvdA valt vooral op door nietszeggendheid. Samsom is de slimste parlementariër, maar hij doet weinig anders dan met grote controledrift zijn coalitie met de VVD veilig stellen. De compromissen zijn bij de achterban weinig waard. Hamming noemt het een volkspartij zonder volk. Ik blader wat in het boek van Arie van der Zwan, Van Drees tot Bos en concludeer dat er weinig nieuws is. Dit is het probleem van de PvdA. Wat moet een partij doen?

Selectiemechanismen

Voor een politieke partij is het verdelen van de baantjes een kerntaak. Ik geef een kleine anekdote van binnen. Voor de provincie gaat het aldus: het laatste punt van een vergadering van het gewest luidt ‘benoeming selectiecommissie’. Geen leuk baantje, want die sollicitatiegesprekken met kandidaten kosten uren. Met enig duwen en trekken worden een paar ervaren oud-raadsleden uit dorpen gevonden, die voldoende tijd hebben.

Zo zat ik ineens voor vijf suffige partijgenoten, die me vroegen mijn motivatie nog eens te herhalen. Ik zei dat ik die al geschreven had in mijn brief en dat ze misschien vragen hadden. Nou neen, gewoon met eigen woorden nog eens… Maar het waren en zijn mijn eigen woorden, zei ik vol onbegrip. De lezer begrijpt: een verkiesbare plek zat er niet in.

Voor de komende Statenverkiezingen deed ik het weer: ik voel me redelijk competent en werd aangespoord. Maar ik sprak in mijn brief wel over de ervaring van vier jaar geleden. Toen ik mijn dakgoot stond te schilderen, ging mijn handy af, ergens in de overall. De commissie! ‘Leuk dat ik iets van jullie hoor.’ Uw brief was niet zo enthousiast. ‘Neen, ik had kritiek op het gesprek en procedure.’ De commissie vond u ook wat oud. (69) ‘Ik kom in de partij alleen maar mensen tegen die veel ouder van geest zijn dan 69. Bovendien sta ik nu zeven meter hoog op een ladder met u te bellen.’ Ik zou het u niet nadoen, zei de commissie; maar meer dan een onverkiesbare positie zat er niet in. ‘Laat maar zitten,’ zei ik en klom hikkend van het lachen van mijn ladder af.

Als een partij de rekrutering van zijn vertegenwoordigers niet beter beheerst, gaat het niks worden.

Inhoudelijk debat

Daarnaast is de politieke inhoud van belang.

Sommigen menen dat de sociaaldemocratie overbodig is geworden. Dat is merkwaardig. De ongelijkheid neemt toe, onder invloed van de globalisering en een ongetemd kapitalisme. De gegevens zijn door Piketty c.s. verzameld.

De hoeveelheid betaald werk daalt, zo waarschuwde Lodewijk Asscher onlangs, de ICT kost banen. Dan kun je de participatie-samenleving wel uitroepen, mensen drijven naar onbetaalde sociale ondersteuningsarbeid, maar dan ben je vooral bezig met risico bij werknemers te leggen? Wanneer komen arbeiders, met hooivorken hun aandeel in de groeiende welvaart eisen, wanneer verdedigen we de regels op de arbeidsmarkt? De sociale werkplaatsen?

Iedereen heeft recht op zijn wereldbeeld, maar ik vind de Partij van de Arbeid niet zo ouderwets als anderen graag beweren. Beloning, verdeling van welvaart, sociale structuur en zinvolle arbeid, het is nog steeds waar het om draait.

Electorale positie

Kok en Bos schaften de rode veren af, want het economisch herstel ging zo mooi, met inbreng van Gerrit Zalm. Kok werd door Clinton geprezen als een groot politiek denker uit de Europese school. Daarna lieten de populisten (Fortuyn, Verdonk, Wilders) zien dat er nog wel degelijk politieke uitdagingen zijn, die het hoofd moeten worden geboden.

De schamele positie van de PvdA in de peilingen heeft niet met verouderd denken te maken, maar met onvrede over de compromissen met de VVD, waarin sociaal sentiment ontbreekt. Het ‘Van Waarde-project’ leek prima, maar de vertaling naar het programma en het politieke handelen bleef uit. Die slag poogt Spekman nu met het rapport Hamming te maken.

Ongelijkheid, arbeidsmarkt en onzekerheid bieden voldoende stof voor politieke actie. Het beleid voor het wonen, of liever tegen het sociale wonen ook. In 2.4. miljoen woningen van corporaties wonen rond 5 miljoen kiezers, die de PvdA bruskeert. Of de participatiewet: ‘sociale werkplaatsen’ worden langzaam gewurgd, ten nadele van zeer kwetsbaren.

Leiders en zorg

Plasterk heeft gelijk: de selectie van talent is een probleem. De PvdA heeft veel mensen, met uitstekende breinen, capaciteiten, met monumentale CV’s ook. Maar de partij slaagt er niet in ruimte te maken voor een vorm van leiderschap, die verbinding maakt met het kiezersvolk.

Martin van Rijn heeft dat het meeste nodig. Hij opereert bekwaam, pampert tegenkrachten met miljoenen, maar laat de mensen geen persoonlijk leiderschap zien. Met Jetta Klijnsma lijkt het niet veel beter: zij is zo aardig en gewoon, maar het gedoe rond de participatiewet is niet leuk om aan te zien.

Gaat de PvdA dat redden, volgend jaar?

Het is de goede beweging, die is ingezet, maar de mentale revolutie die lokaal moet plaatsvinden, vraagt om bestuurders en competente en karaktervolle politici met charisma. Die ontbreken. Ik heb altijd gespot met de mompelende burgemeester Dickerdack van Veiligheid en Justitie, maar die handhaaft zich gemakkelijker dan Van Rijn of Klijnsma. Dat is de tragiek van de PvdA.

En nu dan weer de Kamerleden van Turkse komaf: Turken stemmen Turken, maar betekent dat dan dat je exclusieve belangenbehartiging moet toestaan? Of dat je stemmentrekkers niet een beetje de ruimte moet geven? Het is een treurig conflict.