OPINIE - Stel, je zit in een café waar alle gasten over alles hetzelfde zouden denken. Dan zou de conversatie snel ten einde zijn. Er zouden nooit kroegruzies ontstaan, maar meer voordelen kan ik zo snel niet bedenken. Als er geen verschillende visies, geen verschillende interesses, geen verschillende vooronderstellingen zijn, is er geen uitwisseling van ideeën en is een café eigenlijk nogal saai.
Zo zie ik het ook met onze cultuur. Als iedereen dezelfde belangstelling zou hebben, is de lol er snel vanaf. Hoe meer meningen en ideeën, hoe rijker een cultuur. Helaas heeft niet iedereen daar belang bij. Ik heb het eerder opgemerkt (en in die zin is dit stukje evenmin een bijdrage aan de variatie) maar de grootste vijand van een gevarieerd cultureel leven is een sinister en sluw sujet: uw boekhandelaar.
Die heeft namelijk geen enkel belang bij een breed aanbod. Hij moet immers al die boeken met al die uiteenlopende meningen op voorraad hebben en opslagruimte is kostbaar. Als iedereen daarentegen alleen de laatste Grunberg zou lezen, hoeft hij maar één titel op voorraad te houden. Sneaky als uw boekhandelaar is, manipuleert hij u dus om zoveel mogelijk de titels te kopen die iedereen leest. Vandaar dat u wordt overvoerd met nieuws over literaire prijzen: eerst de long list, dan de short list, vervolgens de nominatie, tot slot de prijsuitreiking. U raakt geïnteresseerd, koopt het gehypete boek en laat de rest liggen. Hierboven ziet u de kortingsbon die ik kreeg van mijn Amsterdamse boekhandelaar, die ook liever heeft dat hij alleen maar “toptitels” op voorraad hoeft te hebben. Alles om onze belangstelling te richten op titels die de boekenbranche de moeite waard vindt. We worden afgericht.
En dat is erg. Want de boeken die het makkelijkste te hypen zijn, zijn die van auteurs die het op TV goed doen (leuke kop, vlot van de tongriem gesneden, geen al te moeilijk verhaal). En die zien we dus steeds opnieuw terug. Een veelvoud aan ideeën verschraalt tot een beperkt aantal.
Een bijeffect: het is schadelijk. Ik heb al eens beschreven hoe het boek over de ondergang van het Romeinse Rijk van Maarten van Rossem, die als celebrity eigen publiciteit heeft en door de boekhandel graag wordt gehypet, het veel betere boek van Jeroen Wijnendaele onverkoopbaar maakte. Niet alleen verschraalt onze cultuur, we zien ook nog dat goede informatie wordt verdrongen door slechte.
Dit alles is al erg genoeg. Maar wat ik dus niet snap – en ik zeg dit niet ironisch, het is geen retorische vraag – is waarom respectabele kranten dit spelletje meespelen. Deze december ziet u weer de eindejaarslijstjes. Ander voorbeeld: het Handelsblad laat u een boek kiezen uit een selectie van titels die allang aandacht hebben gehad. Méér aandacht voor wéér hetzelfde. Terwijl je als krant ook kunt kiezen voor honderd mini-recensies van boeken die eigenlijk ook besproken hadden moeten zijn. Of een oproep aan de lezers kunt doen om de boeken te bespreken die de krant heeft gemist. Ideeën genoeg, maar de krant benut december om de aanslag op de letteren nog eens wat extra kracht bij te zetten.
Boekverkopers zijn niet dom. Journalisten zijn niet dom. Dat ze dit spel meespelen, ik begrijp dat gewoon niet.
Reacties (8)
geld gewoon wellicht Jona? Gewoon geld. Maar ik mag niet meer goedkoop cynisch zijn las ik in een ander draadje…
Wellicht krijgt zo’n boekenwinkel een betere korting op twee dozijn van dezelfde titel dan op 24 verschillende? ’t Is ook maar een gok mijnerzijds, want een abonnement op het Boekblad kost niet niks, 6% btw of niet.
Het probleem is dat ik het ook niet snap; zinvolle vraag kortom.
Het antwoord: markt. (@1)
Goh, daar was ik niet opgekomen.
Het is intrigerend en een lastig probleem: hoe kom je nu aan de goede boeken?
Als je het mechanisme bekijkt, wordt het nog erger. Alleen boekhandels met een grote omzet (snelheid) kunnen zich permitteren boeken op voorraad te hebben, die niet worden gehypet. Dus de omzet, die door de TV-gevoede hype ontstaat, is bepalend voor wat je krijgt aangeboden.
Nog erger: bij Bol of Amazon kun je alles vinden, als je weet wat je zoekt. Daarom groeien dit soort monsters en gaat de goed boekhandel geleidelijk verdwijnen.
Opslagruimte kostbaar? Valt nogal mee: het grootste boek wat ik de afgelopen jaren heb gekocht was 7MB. Geen toptitel, trouwens…
@3: Hier in Twente heb je een boekhandel met meerdere vestigingen en een online bestelsysteem. Ik woon op loopafstand :) , dus voor mij is het tegenwoordig sneller om daar te bestellen, en het op te halen op een tijdstip dat mij goed uitkomt. Maar niet iedereen heeft die luxe, natuurlijk. In de winkels hebben ze ook best nog wel een redelijk uitgebreid assortiment. Ik heb niet het idee dat er nog zo’n crisis heerst in de boekenbranche, om eerlijk te zijn; als ik eens in een boekhandel in Utrecht of Amsterdam kom is het er meestal erg druk.
Kom zelf dan met een goed lijstje, Jona.
In samenwerking met (ik zeg maar wat) Marcel Hulspas en Daan Nijssen zou daar toch iets interessants uit moeten kunnen komen?
@5: Welke boekhandel is dat in Twente? Wellicht heb ik er ook wat aan.
@7: Broekhuis (ze hebben eigenlijk een r te veel in hun naam):
https://www.boekhandelbroekhuis.nl/
Ze doen ook aan tweedehands, en dat aanbod wordt ook meegenomen in de webshop.