COLUMN - Die formatie duurt maar, en schiet geen sikkepit op. Alle eerder bedachte coalities worden alleen maar onmogelijker nu het CDA – dat sinds dik 40 zetels onder Balkenende is teruggevallen naar 14 zetels nu – implodeert onder alle schandalen en het gif er tegen de plinten klotst.
Belangrijker is dat het demissionaire kabinet er in toenemende mate een zooi van maakt. De voorzitter van de Algemene Rekenkamer hield vorige maand een donderspeech nadat bleek dat, ondanks zijn eerdere waarschuwingen, een aantal departementen de boel in het geheel niet op orde had. Hij constateerde dat het kabinet in 2020 voor 9,1 miljard aan verplichtingen en 4,3 miljard aan uitgaven niet kon verantwoorden. VWS had, zo meldde de Rekenkamer, zelfs moeite met het opstellen van een jaarrekening.
Voorts had de regering het budgetrecht van de Kamer geschonden door grote verplichtingen aan te gaan zonder de Kamer daarover – zoals het hoort – op voorhand te informeren. (Dat had minister Hoekstra al eerder geflikt, toen hij achter de rug van de Kamer om aandelen Air France kocht, waarvoor hij in 2020 al op z’n kop kreeg van diezelfde Rekenkamer: het is een wetsovertreding.)
Alleen al de laatste maanden zijn daar een aantal schandvlekken bijgekomen: VWS trok circa 1 miljard uit voor ‘Testen voor toegang’ zonder een aanbesteding te doen (wat verplicht is). Het negeerde de bestaande teststraten daarbij, zodat er nu circa 76 nieuwe teststraten zijn bijgebouwd waar amper iemand komt, terwijl de uitbaters niettemin een gegarandeerde omzet krijgen. Ook worden aangenomen moties genegeerd. En dan laat ik de CDA-prominent nog ongenoemd die nutteloze mondkapjes mocht leveren en die deal met minstens 20 miljoen winst afsloot.
Daarnaast kampen we met een demissionair premier die zijn geheugen nog steeds kwijt is en een departement dat op een berg verloren gewaande brieven en memo’s zit. En als kers op de taart zijn de slachtoffers van de toeslagenaffaire nog altijd niet geholpen en stikken ze in hun schulden. Intussen denkt Rutte goede sier te maken met afgekloven ideeën over macht en tegenmacht.
Het vertrouwen in de politiek daalt zienderogen, en dat valt dit kabinet aan te rekenen. En het erge is: dingen afbreken gaat altijd stukken sneller dan ze weer in elkaar metselen.
Als het Kaag menens was, met haar campagne over een eerlijker politiek, pleit ze nu voor nieuwe verkiezingen: doormodderen begint intussen gevaarlijk te worden, en maakt meer kapot dan ons lief is – temeer daar de huidige regeringspartijen zich laten gijzelen door de hoop op een plaatsje in een nieuw kabinet.
En laat de Kamer in hemelsnaam haar eigen macht ter hand nemen en dit kabinet het vuur aan de schenen leggen: ook demissionaire ministers kunnen tot aftreden worden verplicht; ongeacht of ze Hoekstra of De Jonge heten. En weet: een demissionair kabinet kan verkiezingen uitschrijven – of daartoe door de Kamer worden gedwongen.
Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.
Reacties (19)
Nieuwe verkiezingen willen omdat je niet blij bent met de uitslag, dat lijkt me geen goede motivatie. Ook moeten de verwachtingen worden getemperd, er is geen aanleiding om te verwachten dat de kiezer een substantieel andere keuze gaat maken, en het zal dus de problemen met de formatie niet oplossen.
Kijk naar Israël of Spanje voor voorbeelden hiervan: de nieuwe verkiezingen omdat de formatie vastliep leverde slechts kleine verschuivingen op. Ja, uiteindelijk komt er een doorbraak omdat politici dit inzien, maar de prijs is verlies aan vertrouwen door het electoraat.
Nee, de kiezer heeft gesproken, hiermee moeten de politici het doen. En dat kan prima.
Punt is wel dat er ná de verkiezingen een paar nieuwe beerputten zijn opengetrokken en de bestaande groter bleken dan daarvoor werd aangenomen.
En het vertrouwen van de kiezer is toch al op een dieptepunt.
Het enige dat tegen nieuwe verkiezingen spreekt is dat dit baggerzooitje dan zeker drie maanden langer demissionair aanblijft, maar ik heb niet de illusie dat er met de bestaande uitslag wel binnen een acceptabele tijd een kabinet komt.
Een motietip voor de parlementariërs die hier meelezen: elke dag dat de formatie langer dan twee weken duurt, betalen de Kabinetskandidaten duizend euro p.p. Alternatief krijgen ze iets dat op de Scoville-schaal hoog scoort ergens toegediend.
Als je eerste zin zo’n joekel van een stropop is, zou je dan niet beter helemaal niet kunnen reageren?
Het idee van nieuwe verkiezingen staat me ook niet zo heel erg aan. Al was het maar omdat het vertrouwen in de politiek de afgelopen maanden nog verder is gesloopt door de huidige coalitie en het risico dus groot is dat de populisten daar nog meer zetels aan overhouden. Maar aan de andere kant zijn de argumenten voor van Karin zeker het overwegen waard.
Het simpele feit is dat er sinds de verkiezingen nogal wat is gebeurd dat invloed heeft op het vertrouwen van kiezers in twee partijen die een heel dominante rol spelen in de formatie. Als die formatie dan ook nog eens geen stap vooruit komt, kan dat een heel goede reden zijn om terug te gaan naar de kiezer. Maar VVD en CDA zullen er natuurlijk alles aan doen om dat te voorkomen, omdat ze teveel te verliezen hebben. Die blijven gewoon hun machtsspelletjes spelen. Of dat het vertrouwen in de politiek op langere termijn verder onderuithaalt zal ze een zorg zijn, lijkt het.
het is geen stropop, maar een samenvatting.
Karin somt allerlei zaken op die zij erg vindt, en ze is duidelijk ontevreden met de huidige samenstelling van de regering en tweede kamer, want ze stelt nieuwe verkiezingen voor.
Inhoudelijk heb ik van het lijstje niet echt een hoge pet op; zonder blikken of blozen wordt gesteld dat het vertrouwen in de politiek zienderogen daalt, iets dat jij herhaalt, terwijl dat onzin is. Vorig jaar is het vertrouwen namelijk nog flink gestegen:
https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5222349/tweede-kamer-vertrouwen-politiek-rechters-politie
Dat VWS 4,3 miljard aan uitgaven niet kon verantwoorden is ook niet waar.
Maar dat terzijde. In mijn ogen zijn nieuwe verkiezingen pas aan de orde als de mogelijkheden tot het vormen van een nieuw kabinet zijn uitgeput, en daar is nu nog geen sprake van. Zie ook wat Bismarck schrijft.
Nee, het is een stropop. Je legt haar woorden in de mond die ze helemaal niet gebruikt. En het zet de toon van je reactie. Niet handig.
En wat het vertrouwen in de politiek betreft, de verkiezingsuitslagen van de afgelopen 20 jaar laten wel zien dat dat niet zo heel goed gaat. De opleving van afgelopen jaar doet naar niet zoveel aan af. En je hoeft toch echt geen helderziende te zijn om te snappen dat het vertrouwen er de afgelopen maanden zeker niet groter op is geworden.
Dat je twijfels kunt hebben over nieuwe verkiezingen snap ik echt wel. Dat zei ik namelijk zelf ook in mijn vorige reactie. Maar je kunt die twijfels ook verwoorden zonder daarbij goedkope retoriek te gebruiken. Zie wat Bismarck schrijft.
Wat is volgens jou dan de reden dat Karin nieuwe verkiezingen wil? Ik ben benieuwd. Ze schrijft dit namelijk nergens expliciet op.
Ik ben niet geïnteresseerd in gevoelens, maar alleen in feiten. Op welke manier laten de verkiezingsuitslagen zien dat het niet goed gaat? Was is ‘het’? Waarom zou het vertrouwen juist de afgelopen maanden gedaald zijn? Het is niet dat er vorig jaar geen politiek gedoe was, integendeel.
Het antwoord staat in de derde zin van het stuk van Karin:
Het gaat, kortom, vooral om wat er sinds de verkiezingen is gebeurd of naar buiten is gekomen en hoe het kabinet daarop reageert, zoals: alles rond Omtzigt, de mondkapjesdeal met Van Lienden, het toeslagenschandaal dat maar niet ophoudt en maar niet wordt opgelost voor de slachtoffers.
Begrijp je echt niet dat ik het over het succes van populistische partijen heb? Of ben je gewoon aan het trollen?
Maar wat is dan de link met nieuwe verkiezingen? Die staat er niet expliciet, die kan jij blijkbaar ook niet uit het stuk halen. Er zijn al nieuwe verkiezingen geweest, de oplossing voor de klaarblijkelijke zooi die het demissionaire kabinet er van maakt, is een nieuw kabinet. Maar er moeten toch nieuwe verkiezingen komen volgens Karin, waarom zou dat zijn?
Slechts een minderheid van de bevolking stemt op populistische partijen. De relatie die je legt tussen de opkomst van populistische partijen en vertrouwen in de politiek is veel te kort door de bocht. Bij vertrouwen gaat het over de hele bevolking.
Dus nee, ik snap inderdaad niet dat als je schrijft dat “de verkiezingsuitslagen van de afgelopen 20 jaar laten wel zien dat dat niet zo heel goed gaat.” dat je dan doelt op populistische partijen, wat je daar onder ook moge verstaan. En je hebt nog steeds niet verteld wat je precies bedoelt met ‘het’.
Als de politieke situatie verandert kan dat een heel goede reden zijn om de kiezer te vragen om zijn oordeel. Zo werkt een democratie.
Bullshit. Opkomst van populistische partijen wijst wel degelijk op wantrouwen en ontevredenheid met de politiek onder de bevolking. Ook als niet iedereen op die partijen stemt. Vertrouwen is bovendien niet iets dan aan of uit staat. Ik ben bijvoorbeeld ook bepaald niet enthousiast over de staat van de politiek in Nederland, maar geen haar op mijn hoofd dat eraan denkt om op populisten te stemmen.
Ik ben een beetje benieuwd wat nieuwe verkiezingen gaan oplossen aan de gesignaleerde problemen? Ik zie ze die problemen alleen maar verergeren; Zolang de campagne loopt zal er al helemaal geen sprake van een formatie zijn en na de verkiezingen moet eerst weer even opnieuw gerekend en bezonnen worden bij alle partijen over de meeste gunstige (en kansrijke) coalities, waarbij er geen enkele garantie is dat de zetelverdeling de puzzle makkelijker maakt. Daarbij zal vrijwel zeker weer gelden dat partijen die in het huidige demissionaire kabinet zitten, betrokken zullen moeten worden bij de nieuwe coalitievorming en die zullen waarschijnlijk niet meer gemotiveerd tot haast zijn dan nu. Eindresultaat is dat het demissionaire kabinet dan waarschijnlijk zeker een jaar blijft zitten (met de logica van deze column doortrekkend, dus over een half jaar weer nieuwe verkiezingen en voor je het weet heb je Israëlische toestanden).
Een partij waar het vreselijk rommelt (CDA dus) moeten we niet willen in een regering. Het CDA zou nu bescheidenheid moeten passen en zich uit de formatie terugtrekken.
Rutte wordt dan gedwongen te kiezen tussen een koers over (min of meer) links (dus toch met D66, PvdA, GL, goed voor 75 zetels, met gedoogsteun van SP en PvdD zelfs 90 zetels) of over alt-rechts, maar zal dan iets met de PVV en JA21 moeten.
Net zoals Netanyahu Israël gijzelt, doet Rutte dat hier. Hij is het probleem. Zo lang hij aanblijft modderen we door. Net zolang tot er weer een parlementaire enquete komt die zijn positie nog onhoudbaarder maakt en dan mag hij alsnog zijn biezen pakken als andere partijen doorbijten.
Bij nieuwe verkiezingen heb je grote kans dat CDA stemmers tactisch gaan overlopen naar de VVD en er zullen VVD kiezers zijn die verder naar rechts gaan. Op links verwacht ik weinig verschuiving, D’66 zal niet veel groter worden door tactische stemmers. Netto zal het denk ik niet zoveel uitmaken, alleen het CDA is de pisang.
De positie van Rutte is inderdaad wel vergelijkbaar met die van Netanyahu in Israel. Er is echter een belangrijk verschil: de weerstand tegen Rutte onder zowel burgers als politici is onvergelijkbaar met de weerstand die er inmiddels tegen Netanyahu was. Ook is bij Rutte geen sprake van de corruptie en anti-democratisch handelen dat je bij Netanyahu ziet.
Het is zeker mogelijk om Rutte te wippen; de pijn is echter nog niet groot genoeg; veel van de linkse Rutte haters hebben als puntje bij paaltje komt toch liever een regering met Rutte dan met de PVV, bijvoorbeeld. In Nederland daarentegen wordt juist voorgesteld om het CDA te wippen uit een progressieve regering met Rutte als premier.
Gast echt. Na al deze onzin zie je nul corrupte handelingen? Fantastisch wereldbeeld heb je ook.
Heb jij dezelfde geheugenstoornis die Rutte heeft?
Een beetje nuance is op zijn plaats. Bij Netanyahu hebben we het gewoon over persoonlijke corruptie; geld dat hij, zijn familie en vriendjes binnen harken op grond van zijn politieke macht en (inter)nationale politiek die hij ondergeschikt maakt aan zijn persoonlijke hachje (om precies te zijn, om uit handen van justitie te blijven). Het feit dat de Israëlische equivalenten van Denk, PvdA, GL, D66, FvD en PVV (zo ongeveer) daar samen in de regering stappen met de afspraak dat de Israëlische Kaag en Wilders elkaar als premier aflossen, uitsluitend met het doel om een einde aan het regime Netanyahu te maken, zegt ook wel genoeg over hoe ver (en lang) hij het gedreven heeft.
Vooruit dan,,,, een heel klein beetje nuance….
Overigens had ik het niet over die corruptie, maar over ‘anti-democratisch handelen’. En (zucht…, waarom moet dat herhaald worden?) herinneringsverlies veinzen om de Tweede Kamer niet tegemoet te willen komen is het dwarsbomen van de parlementaire democratie. Tegenwerking dus, anders gezegd: anti-democratisch handelen.
Als het Kaag menens was, had ze direct geweigerd om met Rutte in een nieuw kabinet te gaan zitten. Dat ze echter geen problemen heeft om onder zijn leiding aan een nieuw kabinet te gaan beginnen, laat zien dat ze een echte D66’er is: ze beleidt goede politiek enkel in woorden, niet in daden.
Kaag is een topdiplomaat die jaren onder de kabinetten van Rutte heeft gediend. Als er iemand goed kan praten is het een diplomaat, als er iemand goed de werkelijke intenties kan verbloemen met mooie woorden is het een diplomaat.
Dat men dan vervolgens verbaasd is dat Kaag met Rutte in een kabinet wil is gewoon grappig. Dan heeft men echt oogkleppen op.
Als iemand de oude politiek van Rutte omarmt en voort wil zetten onder eigen naam is het Kaag. Door dat ze diplomate is geweest weet ze het ook nog mooi te verpakken ook.
En Nederland tuint er weer in.
Of je nu kiest voor VVD, CDA, D66, PvdA of GL.. Je kiest voor het zelfde, je kiest voor de afgelopen 30 jaar. Het feit dat GL en PvdA er uberhaupt aan denken om met Rutte te regeren zegt genoeg.
Alleen de SP, PvdD, Bij1 tonen ruggengraat en principes in onze tweede kamer. (FvD en PVV tonen ook principes, maar dat zijn gewoon facistische en racistische principes… dat dat in Nederland getolereerd wordt is nog absurder…. en maar WOII herdenken met zijn allen… dat nooit weer….. dus wel).
Zum kotsen de politiek (en de kiezer die ze op het pluche houdt, ook de PvdA en GL kiezer dus!)