Vanavond misschien wel de minst bekende, maar meest boeiende Zomergast van dit jaar: Uğur Ümit Üngör, historicus en hoogleraar Holocaust- en Genocidestudie.
Uğur Ümit Üngör is dus expert in zaken die het verstand van een gewoon mens ver te boven gaan, maar die ons wel raken. Wat er in Gaza gebeurt vinden we natuurlijk meer dan verschrikkelijk, maar wat begrijpen we er nou echt van?
Dat geldt natuurlijk voor alle genocidaal geweld, van vroeger en nu, waar ook ter wereld. Wat wil Uğur Ümit Üngör met zijn Zomergastenavond bereiken? Op Instagram en Tik Tok legt hij het uit:
Ik hoop dat de kijkers een gevoeld van opgewekte grimmigheid overhouden aan mijn avond.
Dat ze niet vervallen in wanhoop maar dat ze ook niet denken: Het gaat allemaal lekker in de wereld.
Hij heeft het spoorboekje van de uitzending al in zijn hoofd:
We gaan samen afdalen in die materie. Maar we gaan er ook samen weer uit omhoogkomen. Aan het einde van de avond moeten kijkers het gevoel hebben dat ze een inzicht hebben gekregen in de vreselijke dingen die mensen doen, maar dat ze niet wanhopig hoeven te worden. Want precies als je kijkt naar de onmenselijkheid van mensen, dan zie je juist ook dáár onze menselijkheid terugkomen.
We mogen fragmenten verwachten uit de speelfilm Mitra, (de moeder van de Iraanse verzetsstrijdster Mitra komt jaren later in Nederland de vermoedelijke verraadster van Mitra tegen), de documentaire De Sobibor tapes (Jules Schelvis interviewt twaalf mensen die bij de opstand in vernietigingskamp Sobibor betrokken waren) en de documentaire Mijn vrienden van de Servische documentairemaker Lidija Zelovic over vier vrienden die samen opgroeiden in Sarajevo en nu over de hele wereld verspreid zijn.
De boeken, essays en artikelen van Uğur Ümit Üngör zijn natuurlijk resultaat van zijn onderzoeken naar “staatsvorming en natievorming, met een specifieke focus op massaal geweld in het Midden-Oosten en vooral zijn interesse in het begrijpen van de oorzaken, het verloop en de gevolgen van politiek geweld vanuit historisch en sociologisch perspectief.”
Het kan een indrukwekkende avond worden. Het maakt bij voorbaat nieuwsgierig hoe Uğur Ümit Üngör ons niet in wanhoop zal achterlaten en wat hij bedoelt met “precies als je kijkt naar de onmenselijkheid van mensen, dan zie je juist ook dáár onze menselijkheid terugkomen”.
Dat zou kunnen gaan over de overlevingsstrategieën van slachtoffers van genocidaal geweld. Bijvoorbeeld zingen in de meest verschrikkelijke kampen. Of humor waarmee mensen tijdens en na diepe ellende overeind blijven. Uğur Ümit Üngör deed daar, samen met zijn collega Amandine Verkerke al eens onderzoek naar (Funny as hell: The functions of humour during and after genocide).
Misschien komt ook de Zuid-Afrikaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie voorbij, die getuigenissen van slachtoffers van het Apartheidsgeweld aan het woord liet. Onderdeel van een proces om na de val van het Apartheidsregime de wonden te helen en tot een vreedzame samenleving te komen.
We zullen zien. Kijkt u mee? VPRO Zomergasten, 20.15 uur op NPO 2 en via de livestream op npostart.nl. Morgen leest u hoe onze recensent Max Molovich de avond heeft beleefd. Tijdens de uitzending vernemen we hieronder graag wat u van deze avond vindt.
