Sterven voor de vrijheid

GeenCommentaar heeft ruimte voor gastloggers. Hieronder een stuk van Simon Otjes, dat eerder verscheen op zijn eigen weblog.

Er komt een plek open bij de Supremes, een zetel vrij in SCOTUS, de Hoge Raad van de Verenigde Staten: The Supreme Court. Een van de opperrechters, David Souter, heeft zijn zetel opgegeven. Dat geeft Obama een van de belangrijkste beslissingen van zijn eerste termijn: het benoemen van een opperrechter. Ik vind de Supreme Court een fascinerend fenomeen.

De Supreme Court is veel machtiger dan de Hoge Raad hier in Nederland. Niet alleen mag het Supreme Court wetten toetsen aan de grondwet, maar ze hebben daar veel meer ruimte in dan Europese rechters. Ze begeven zich vaak op dun ijs, doen regelmatig uitspraken op basis van ongeschreven rechtsprincipes of door een bijzondere interpretatie van de grondwetsartikelen. Uitermate belangrijke veranderingen in Amerika zijn tot stand gekomen door een uitspraak van de Supreme Court: desegregatie (Brown vs. the Board of Education) en abortus (Roe v. Wade) zijn daarvan de belangrijkste voorbeelden. In Amerika is abortus niet gelegaliseerd door een wet in het Congress maar door een uitspraak van een rechter die meende dat een vrouw een abortus mag nemen omdat een verbod hierop het ongeschreven grondrecht van privacy beperkt.

Dit maakt de Supreme Court een politieke instantie, die allerlei controversiele politieke beslissingen maakt over morele aangelegenheden. In politieke analyses hiervan wordt vaak gesproken over liberale vs. conservatieve rechters. Dat blijkt ook uit het stemgedrag van de rechters. Meer linkse rechters stemmen vaak samen en meer rechtse rechters stemmen vaak samen. Aangezien er een oneven aantal zetels in de Supreme Court is ligt dan dus heel veel macht bij de middelste opperrechter, het is zijn keuze die de beslissing links dan wel rechts kan laten doorslaan. Op dit moment is de gematigde conservatief Anthony Kennedy de ‘swing vote’. De stemmingen van de rechters zijn publiek en als ze tegen stemmen leggen ze vaak uitvoerig uit waarom in hun dissent.

Overigens zijn de termen links en rechts niet in het geheel van toepassing. De voornaamste vraag is of je naar de letter van de wet kijkt of naar een levende interpretatie daarvan. Mensen die geloven in een levende constitutie staan vaak aan de linkerkant. Dit zijn activist judges, die eeuwenoude juridische principes in een modern licht proberen te stellen. Zij passen het principe dat de overheid niet zo maar bezit van mensen mag afpakken (het vierde amendement) toe op afluisteren. Immers het achter dat principe ligt het idee dat overheid geen unwarranted searches mag doen. En soms kan afluisteren een unwarranted search zijn. De schrijvers van de grondwet hadden nog niet eens telefoons! Let wel, zelfs de vraag of een opperrechter wetten aan de grondwet mag toetsen is niet in de grondwet opgenomen maar was een beslissing van de opperrechters zelf (Marbury v. Madison) een van de eerste gevallen van juridisch activisme.