Hoe intolerant is het neo-atheïsme? (4)

Schrijver en opiniemaker CJ Werleman schreef ‘The New Atheist Threat: The Dangerous Rise of Secular Extremists’ over de intolerante achterkant van de missionaire atheïstische beweging die de afgelopen vijftien jaar is ontstaan. Hieronder volgt een fragment (pp.33-35). Grosso modo bezoeken neo-atheïsten dezelfde manifestaties, luisteren naar dezelfde podcasts en sprekers, lezen ze dezelfde boeken en blogs, downloaden ze dezelfde Youtube-videos; en volgen ze dezelfde publieke persoonlijkheden (atheïsten) op sociale media. Dat alles schept een hooggestemde echokamer, hetgeen degenen in haar die zich in haar draaicirkel bevinden voorziet in een voortdurend zelfbevestigende feedback loop. Een echokamer wordt veelal gedefinieerd als “een situatie waarin informatie, ideeën of overtuigingen worden versterkt of bevestigd door overdracht en herhaling binnen een ‘in-gesloten’ systeem, waar afwijkende of rivaliserende perspectieven worden gecensureerd of niet toegestaan. Nicholas DiFonzo is een hoogleraar psychologie aan het Rochester Institute of Technology. Hij is tevens de co-auteur van Rumor Psychology, en schrijver van The Watercooler Effect. DiFonzo legt uit dat de reden dat het vrijwel onmogelijk is om een overgrote meerderheid van de mensen feiten te laten accepteren als feiten erin ligt dat mensen “in toenemende mate ontkoppeld zijn, in ideologische echokamers die elkaar onderling wantrouwen, net als officiële informatiebronnen.” In een opinieartikel voor de New York Times, schrijft hij: “Mensen bestaan in gelijkgestemde sociale cliques, clans of clubs. Neem het internet: conservatieve politieke blogs neigen er in het overgrote deel naar om aan te haken bij andere conservatieve blogs; progressieve blogs bij andere progressieve blogs. Deze polarisatie schept vruchtbare grond voor geruchten.” Het schept ook vruchtbare grond voor een luidkeelse sekte. “Harris zou wel eens de eerste persoon kunnen zijn die een religie uit het atheïsme heeft gemaakt,” vertelde Reza Aslan me toen ik hem interviewde voor mijn podcast, Foreign Object.

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 08-11-2022

Als Links nou maar stelling zou nemen tegen de islam…

, door

Een veelgehoorde verklaring voor het succes van xenofoob en nationalistisch rechts, is dat die in het stinkende gat springt waar Links met een grote boog omheen loopt. Als progressieven en liberalen nou maar de problemen met de multiculturele samenleving zouden benoemen en stelling nemen tegen de kwalijke kanten van de islam, zo luidt de redenering, dan zou dit de wind onder de vleugels van radicale rechtspopulisten als Wilders en Trump vandaan slaan.

Ook de atheïstische intellectuele goeroe Sam Harris gebruikt dat argument. Hij betoogt dat links nu eindelijk eens het gevaar van de islam moet onderkennen en serieus werk moet maken van repressieve maatregelen, gericht op moslims, waaronder een restrictieve anti-immigratiepolitiek.

Anders, zo stelt hij, is de bevolking genoodzaakt zich tot christelijke theocraten en fascisten te wenden, teneinde het moslimse gevaar te stuiten. Christelijk en fascistisch rechts herkent namelijk wél de bedreiging die uitgaat van de islam (en dus van moslims die de islam het Westen in dragen), durven het beestje ook klip en klaar bij de naam te noemen, en politieke maatregelen te nemen om te voorkomen dat Europa en de VS geïslamiseerd worden.

In bovenstaand clipje nemen Sam Seder en Michael Brooks deze redenering feilloos op de hak, aan de hand van een clipje van een bezorgde burger die onlangs in niet mis te verstane bewoordingen te kennen gaf, dat hij niet terug zal deinzen voor geweld om te voorkomen dat er een islamitisch centrum aan de rand van zijn stadje gebouwd zou worden.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Hoe intolerant is het neo-atheïsme? (deel 3)

, door

Het atheïsme heeft zich de afgelopen vijftien jaar in reactie op de invloed van christelijk rechts in de VS en de dreiging van wereldwijd jihadisme ontwikkeld tot een missionaire beweging, met een polemische, fel anti-godsdienstige inslag.

In navolging van verscheidene andere auteurs, laat CJ Werleman in ‘The New Atheist Threat: The Dangerous Rise of Secular Extremists‘ (2015) zien hoe dit neo-atheïsme vanuit een dualistisch en zelfs apocalyptisch schema opereert, dat de wereldgeschiedenis beschouwt als een strijd tussen de krachten van goed en kwaad, licht tegenover duisternis, vooruitgang versus achterlijkheid, wetenschap tegenover geloof, en religie als een plaag die de wereld ketent in slaafse volgzaamheid en blind bijgeloof; een plaag die mogelijk de ondergang van de wereld kan betekenen.

Zoals Werleman aannemelijk maakt, wanen missionaire atheïsten zichzelf in dat schema een uitverkoren voorhoede, die zich heeft bevrijd van dit bijgeloof en niet alleen inzicht heeft in hoe de werkelijkheid echt in elkaar steekt, maar ook het bevattingsvermogen om te beoordelen wat de wereld al sinds mensenheugenis dwarszit: de godsdienst. Daarmee vormt neo-atheïsme de seculiere evenknie van de godsdienstige orthodoxie: de natuur vormt hun bijbel, de wetenschap biedt de exacte methoden van interpretatie, de collectieve ratio wordt in staat geacht de sleutels en boodschap ervan te ontcijferen en aldus inzicht te krijgen in de voornaamste, zo niet alle mysterieën des levens. Als men nou maar de valse godsdienst uitroeit dan is de weg vrij voor al die miljarden stumpers om hier ook inzicht in te krijgen en zo tot hun ware levensvervulling en werkelijk geluk te komen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Hoe intolerant is het neo-atheïsme? (deel 2)

, door

Schrijver en opiniemaker CJ Werleman schreef ‘The New Atheist Threat: The Dangerous Rise of Secular Extremists’ over de intolerante achterkant van de missionaire atheïstische beweging die de afgelopen vijftien jaar is ontstaan. Hieronder volgt een fragment.

De boeken, conferenties, podcasts en blogs van neo-atheïsten functioneren als een brouwsel van godsdienstige demonisering. Neo-atheïstische schrijvers en sprekers venten een mengsel uit van hoop en angst.

Het eerste (hoop) leest als een utopische belofte – dat de beschaving de dag nadat godsdienstig geloof is uitgeroeid vervolmaakt zal worden – terwijl het tweede (angst) godsdienst voorstelt als een existentieel gevaar voor de gehele mensheid.

In een toespraak voor de American Humanist Association in 1996 vergeleek Dawkins de dreiging van godsdienst met de dreiging van AIDS en andere menselijk overdraagbare virussen. “Er valt veel voor te zeggen dat geloof een van ’s werelds voornaamste kwaden vormt, vergelijkbaar met het pokkenvirus, maar een stuk lastiger uit te roeien,” zo schrijft hij.

new atheist threatIn Augustus 2014 ontving ik een telefoontje van Peter Boghossian, een universitair docent aan Portland University en auteur van het best verkopende atheïstische boek dat jaar: A Manual For Creating Atheists. Boghossian wilde weten of ik geïnteresseerd was in deelname in een samenwerkingsproject. Hij legde uit dat hij een “anti-religie app” voor de iPhone IOS aan het bouwen was.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Quote du Jour

Quote du Jour | Imperialistisch atheïsme

, door

Hitchens, op zijn beurt, schreef “dat de krachten vertegenwoordigd door Al Qaeda en de Taliban vrij eenvoudig te begrijpen vallen, maar niet vrij eenvoudig mee samen te leven.” Hij ontvouwde een vulgaire kritiek op religie, langs lijnen die inmiddels tot vervelens toe vertrouwd zijn.

De problemen in het Midden-Oosten stamden niet voort uit imperiale bemoeizucht in een olierijke regio maar uit de islam zelf, een geloof dat het gevolg was van (en vervolgens gekoesterd werd door) waandenken. Op grond van die zet was Hitchens in toenemende mate in staat zich te verbinden aan de kwalijkste elementen van Amerikaans rechts en tegelijkertijd vol te houden dat hij progressief was gebleven.

U kunt wel inzien hoe dat argument werkt. Als geloof in God voortkomt uit intellectuele gebrekkigheid, dan zijn alle gelovigen imbecielen en de vroomste zijn het imbecielst van allemaal. Alle godsdiensten zijn kwalijk maar sommige godsdiensten – in het bijzonder die in het Midden-Oosten, bij zuiver toeval! – zijn erger dan anderen.

In de naam van verlicht atheïsme arriveert men derhalve bij een ouderwets imperialisme: de mensen die wij toevallig juist bombarderen zijn nu eenmaal zwakhoofdige wilden, onontvankelijk voor rede en beschaving. Dat was het geheim van Hitchens’ succes: hij voorzag in een liberaal-progressieve rechtvaardiging voor de “war on terror”.

Je kunt verkondigen dat je een atheïst, een vrijdenker, een geestdriftig aanhanger van de Verlichting bent – en er toch op de een of andere manier in slagen om rechtsconservatieve christenen als George W. Bush en Ben Carson te steunen in hun campagnes tegen de moslimse horden.

Foto: copyright ok. Gecheckt 26-10-2022

Hoe intolerant is het neo-atheïsme? (deel 1)

, door

Wie heeft er inmiddels niet gehoord van Richard Dawkins, Christopher Hitchens, Daniel Dennett en Sam Harris? Terwijl christelijk rechts zich in de VS steeds agressiever bemoeit met schoolcurricula, de controle die vrouwen hebben over hun baarmoeder steeds verder weet in te perken en Amerikaanse atheïsten marginaliseert als immoreel en on-Amerikaans, klonk er de afgelopen jaren van deze vier atheïstische ‘ruiters van de non-apocalyps’ een duidelijke klaroenstoot die een tegenoffensief inluidde.

Godsdienst, zo was hun gemeenschappelijke stelling, is een plaag, een irrationeel virus dat mensen van jongs af aan indoctrineert om in sprookjes en bijgeloof te geloven, hen inprent dat wetenschap en vooruitgang maar gevaarlijk zijn, en hun vermogen fnuikt om zelf kritisch na te denken over moraliteit.

Graag citeert men in een of andere vorm dit aforisme van Steven Weinberg:

 “Met of zonder godsdienst kunnen goede mensen zich goed gedragen en slechte mensen kwaad doen; maar om goede mensen slechte dingen te laten doen – daar is religie voor nodig.”

Inmiddels heeft deze atheïstische revival behoorlijke populariteit bereikt, vooral op het internet. Vele grotere of mindere goden hebben zich bij de beweging gevoegd, waaronder natuurwetenschappers zoals Lawrence Krauss en Victor Stenger, biologen als Jerry Coyne en PZ Myers, komieken als Bill Maher, en tal van vloggers, bloggers en podcasters met namen als The Amazing Atheist, Thunderfoot, The Friendly Atheist en AronRa.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De vijf akeligste atheïsten ter wereld

, door

Terwijl in de Volkskrant en op Joop puberdebatten over atheïsme nog eens dunnetjes worden overgedaan (Atheïsme is net een geloof! Niet waar! Welles!) wordt aan de andere kant van de grote plas op Alternet de gesel gehaald over de nogal ridicule ideeën en intellectuele attituden die prominente atheïsten er zoal nog meer op nahouden.

Ja, atheïsme is verlicht en rationeel, schrijft Ian Murphy, en mede dankzij de atheïstische beweging durft één op de vijf Amerikanen nu uit de kast te komen als atheïst of agnost, vergeleken met slechts 6% in 1990. Je zou dus zeggen dat kritisch nadenken in opmars is, maar als je dan kijkt naar wat sommige toonaangevende atheïsten zoal uitkramen, schrik je je een ongeluk.

Murphy gaat de vijf akeligste atheïsten één voor één af. En hij spaart de roede niet.

1. Sam Harris (‘The End of Faith’; (‘Letter to a Christian Nation’), filosoof, hersenwetenschapper, boeddhist en atheïst is een van de zogenaamde ‘Four Horsemen of Atheïsm’, een grapje op de vier ruiters die de apocalyps brengen: bioloog Richard Dawkins, journalist Christopher Hitchens, filosoof Dan Dennet en genoemde Sam Harris dus.

Je zou denken dat Harris een pientere jongen is, die kritisch na kan denken over zijn eigen vooronderstellingen. Maar zodra het over moslims gaat, gaat alle rede overboord: waar de minstens honderdduizend burgerslachtoffers die de VS en haar bondgenoten heeft gemaakt in Irak en Afghanistan alleen al in Harris’ morele landschap slechts aanleiding zijn voor gedachtenexperimenten ter verontschuldiging van de slachtingen die wij aanrichten, doet Harris net alsof islamitisch-fundamentalistisch terrorisme de grootste bedreiging vormen voor de Westerse beschaving. Terwijl de kans dat je getroffen wordt door de bliksem zes maal zo groot is als de kans dat je bij een terreuraanslag om het leven komt.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Quote du Jour

Quote du Jour | Groupthink & celebrity worship

, door

The Harris-Chomsky exchange, in my mind, summarizes a lot of what I find unpleasant about [the skeptic and atheist movements]: a community who worships celebrities who are often intellectual dilettantes, or at the very least have a tendency to talk about things of which they manifestly know very little; an ugly undertone of in-your-face confrontation and I’m-smarter-than-you-because-I-agree-with [insert your favorite New Atheist or equivalent]; loud proclamations about following reason and evidence wherever they may lead, accompanied by a degree of groupthink and unwillingness to change one’s mind that is trumped only by religious fundamentalists; and, lately, a willingness to engage in public shaming and other vicious social networking practices any time someone says something that doesn’t fit our own opinions, all the while of course claiming to protect “free speech” at all costs.

Ben Affleck contra de islamofoben

, door

Deining op de Twitters dit weekend: acteur Ben Affleck ging helemaal apelazarus op filosoof en neurowetenschapper Sam Harris en komiek Bill Maher.

Die twee hebben er beiden een handje van nogal negatief te generaliseren over moslims en de islamitische wereld (vooral Mahers tirades zijn berucht), en Affleck had het even helemaal met ze gehad.

Applaus alom. Toch zat het me niet helemaal lekker: want ging Affleck hier niet compleet voorbij aan het valide punt dat Harris en Maher maakten?

Even los van ISIS en de politieke islam; als je enquêtes over religie, politiek en maatschappij leest uit de islamitische wereld – van Marokko tot Indonesië – dan zíjn de attituden en overtuigingen die daarin tot uitdrukking komen toch ook grosso modo stukken conservatiever en patriarchaler dan je in West-Europa of zelfs de Verenigde Staten aantreft?

Godsdienst speelt daarin niet te onderschatten een rol: orthodoxie werkt nu eenmaal als een conserveringsmiddel op allerlei premoderne attituden en sociale structuren.

Voeg daar aan toe dat iemands identiteit in veel samenlevingen in Noord-Afrika het Midden-Oosten en West-Azië nog altijd sterk wordt bepaald door het collectief (gezin, grootfamilie, stam, religie) met alle tribalistische reflexen en eer/schaamte-schema’s die daarbij komen; en dat de moderniteit veel van deze maatschappijen is opgelegd door de koloniale grootmachten; en je snapt min of meer dat meer vrijheid in deze contreien niet noodzakelijk zal leiden tot een liberale, open, vrije, humanistische samenleving.

Volgende