Let op: Dit is niet de recensie, die vindt u hier
Vanavond in VPRO’s Zomergasten de documentair fotograaf en filmmaker Sakir Khader. De VPRO schrijft:
Sakir Khader maakt stijlvol, cinematografisch werk en rauwe, intieme beelden van conflictgebieden. Vaak in zwart-wit en altijd recht uit het hart. Hij won er de Zilveren Camera 2023 mee. Ook internationaal gooien de beelden die hij maakt hoge ogen. Zo veel zelfs dat hij deze maand unaniem ingestemd werd in het wereldberoemde fotoagentschap Magnum.
Magnum Photos is de internationale coöperatieve vereniging van fotografen. Om volwaardig lid van de coöperatie te worden, moet een fotograaf een vier jaar durend traject doorlopen. Eerst wordt een fotograaf voor twee jaar als genomineerde toegelaten. Op de jaarlijkse bijeenkomst van Magnum (juni 2024) werd Sakir Khader als genomineerde geaccepteerd. Over twee jaar kan hij tot geassocieerde gepromoveerd worden, om na nog eens twee jaar volwaardig lid van het gezelschap te worden.
Alle erkenning is volkomen terecht. Zijn foto’s en films zijn zonder meer indrukwekkend. Volgende maand is zijn werk te zien op het Breda Photo Festival (13 september tot en met 3 november).
Sakir Khader wordt regelmatig belemmerd in zijn werk omdat hij, om nog steeds niet opgehelderde redenen, op een terroristenlijst van de FBI staat (zie o.a. Villamedia, de Volkskrant, en Follow the Money). Dat betekent soms uiterst vervelende ondervragingen bij paspoortcontroles, soms zelfs een weigering tot een land te worden toegelaten.
Sakir Khader weet wat het is om dierbaren te verliezen door oorlogsgeweld. In een interview met Villamedia zegt hij:
Ik kan niet meer huilen als iemand omkomt, omdat het er teveel zijn. Mijn tranen zijn op. Als ik zou moeten terugvliegen voor elke begrafenis van familieleden of vrienden zit ik elke week in Palestina. Ik kanaliseer mijn pijn door werk te maken over alle ellende die daar gaande is.
Joris Luyendijk, vanavond de presentator van dienst, zal misschien doorgraven, pardon, doorvragen, over die pijn die achter al die indrukwekkende beelden ligt. Want er valt veel te zeggen over het fotograferen of filmen van ellende. Kan dat wel? Bijvoorbeeld een door napalm getroffen ontkleed meisje fotograferen? Mag dat wel? Met de camera bovenop een rouwende moeder zitten? Moet dat nou? Een door hongersnood uitgemergeld jongetje fotograferen terwijl een gier op de achtergrond afwacht wanneer het kind bezwijkt?
Fotografe Susan Sontag vroeg zich dat ook al af in haar essay ‘Regarding the Pain of Others’ (2003). Beelden van ellende kunnen op grond van propagandistische motieven worden gepubliceerd om een oorlog gaande te gouden. Diezelfde beelden van verschrikkingen kunnen worden getoond om juist die oorlog te bekritiseren, in de hoop dat het eindigt. En de gestage stroom beelden van slachtoffers, puinhopen en verdriet kan een publiek apathisch maken, waardoor het de blik afwendt.
Susan Sontag betoogde:
Het is onze taak om ons meegevoel met degenen die lijden onder een oorlog en een moorddadig politiek regime terzijde te schuiven en na te gaan hoe onze voorrechten zich verhouden tot hun lijden, hoe ze – hoewel we daar liever niet bij stilstaan – wellicht direct verband houden met hun lijden, zoals de rijkdom van enkelen de armoede van anderen kan betekenen.
Nagaan hoe onze voorrechten zich verhouden tot andermans lijden, daar zal presentator Luyendijk wel wat in herkennen. Hij schreef over de zeven vinkjes. Wie een witte, heterofiele man (drie vinkjes) is en minstens één in Nederland geboren ouder en één ouder met een hoge opleiding, goed inkomen , een zekere maatschappelijke status of cultureel kapitaal heeft (twee vonkjes), daarbij ook zelf een atheneum- of gymnasium-diploma plus een afgeronde universitaire opleiding heeft (nog eens twee vinkjes), ligt mijlenver voor op ander die deze kenmerken niet bezitten.
Sakir Khader hoort geenszins tot de zeven vinkjes elite. Wie hij wel is, wil hij ons vanavond laten weten:
Mensen hebben vaak hun oordeel al klaar over mij. Ik wil ze een kijkje in mijn hart geven. Ik wil laten zien hoe mijn verbrandingsmotor staat afgesteld om kunst te maken van de moeilijke dingen die ik heb meegemaakt. En ik wil delen wat ik mooi en belangrijk vind; de filmers en fotografen die mijn voorbeelden zijn en beelden maken als schilderijen. Ik ben nog altijd die kleine jongen uit Vlaardingen die groot droomt en ik wil dat mijn avond gaat over hoe je er zélf wat van moet maken
Vanavond bij de VPRO, op NPO 2, om 20.15 uur. In de reactievelden graag uw commentaar tijdens de uitzending en morgen mag u de Sargasso recensie verwachten, deze keer verzorgd door onze collega Karin van der Stoop.
