Rente, crisis en groeidwang

Gerben Nap is medewerker van Stichting STRO, een organisatie die al jaren werkt aan ideeenvorming over groei, crisis, armoede en milieuproblematiek. Dit artikel is een reactie op het artikel van Michel Verbeek over het volgeld-initiatief van BurgerInitiatief Ons Geld / George Van Houts. Een ander perspectief: het belang van omloopsnelheid en locatie van geld In zijn reactie op het pleidooi van George van Houts stelt Michel Verbeek dat het volgeldvoorstel op dit moment onnodig is: dat het huidige stelsel wel verbeterd kan worden, maar dat dat dan wel eerst met minder radicale middelen geprobeerd moet worden, zoals het sturen van nieuw gecreëerd geld (weg van sectoren die oververhit raken), Keynesiaans fiscaal beleid (staatsschuld tijdelijk verhogen om de economie te stimuleren), of aanpassingen aan het stelsel van sociale zekerheid en pensioenen (overdrachtsbetalingen). Ik zie meer in de oplossing van Van Houts en Ons Geld dan het gebruiken van de standaard middelen die Verbeek voorstaat, al ben ik het met geen van beide volledig eens. Dat komt door de andere insteek bij mijn analyse van het probleem: niet alleen de geldcreatie en initiële besteding bekijken, maar ook het pad van geld verder door de economie: de geografische locatie en de omloopsnelheid.

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 05-10-2022
Quote du Jour

Quote du Jour | Vier biertjes

, door

We praten over 12 euro per maand. Dat zijn vier biertjes.

Neelie Kroes heeft geen medelijden met de studenten die protesteren tegen de renteverhoging op studieschulden. Als het dan toch klein bier is in de ogen van Neelie, waarom dan niet gewoon afzien van de renteverhoging? Dat kan niet volgens haar, want:

Zoals we nu opereren is het stelsel niet houdbaar. We hebben het niet over toegankelijkheid van het onderwijs. We hebben het over terugbetalen als je straks die studie achter de kiezen hebt.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Albert Freeman (cc)

Gaat de islam ons geld redden?

, door

INTERVIEW - Renteloos bankieren. Het klinkt als de ideale oplossing voor een fatsoenlijke financiële sector. Geen graaicultuur, minder winstoogmerk. Of is dat islamitisch bankieren toch een beetje een fata morgana?

Ik spreek erover met Hans Visser (70), emeritus hoogleraar economie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en – als één van de weinigen in Nederland – gespecialiseerd in islamitisch financieren.  We ontmoeten elkaar in Haarlem, de stad waar we allebei wonen. Het is vijf minuten fietsen, maar ik kom door een plotselinge stortbui compleet doorweekt aan bij onze ontmoetingsplek. Meneer Visser staat gelukkig al klaar met een paraplu. ‘Een echte Hollandse lente he?’ zeg ik. Heel anders dan de Arabische.

Te midden van alle politieke onrust, lijkt het Midden-Oosten de financiële crisis beter te doorstaan dan de westerse wereld. Is het de islam die hun geld heeft gered? En wat kunnen wij daarvan leren?

Wat hebben de Arabische banken goed gedaan wat wij hebben nagelaten?

‘In de islamitische financiële sector hebben banken een minder grote klap te verduren gehad dan de grote banken in Amerika en Europa. Ze zijn de crash beter doorgekomen doordat de Islamitische banken zich minder in de schulden hebben gestoken. Ze hebben daarnaast een betere solvabiliteit: meer eigen vermogen ten opzichte van uitstaande gelden. En een betere liquiditeit: de mate waarin een bank, op korte termijn, schulden kan afbetalen.’

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

Afschrijvingen | Het raadsel van rente

, door

Bas Haring breekt zich het hoofd over rente. Ik doe met hem mee.

Bas Haring schrijft al een tijdje economiecolumns in de Volkskrant. Het is best leuk om te zien hoe een buitenstaander zich kan verbazen over de economische wetenschap en over de basics van marktwerking en geld. Twee weken terug wierp hij de vraag op hoe het toch komt dat rentepercentages altijd ongeveer vijf procent per jaar zijn, waarmee hij bedoelt: grofweg tussen de één procent en tien procent. Waarom niet 200, 5000 of min tien procent. Hij komt zelf met een nogal bizarre redenering die hij in zijn column van afgelopen weekend weer intrekt, omdat iemand hem enkele onoverkomelijke bezwaren gemaild. Niemand mailde hem echter een bevredigende alternatieve verklaring, want hij stelde de vraag opnieuw. ‘Feit blijft dat het een raadsel is: waarom is de rente vijf procent?’ Ik weet niet of ik een antwoord heb.

Haring heeft in principe gelijk dat de meeste rentes, van hypotheekrente, spaarrente tot overheidsschuldrente, tussen de één en tien procent zitten. Maar er zijn veel uitzonderingen: voor een creditcardschuld betaal je vaak een effectieve rente tussen de 10 procent en 20 procent. Veel rentes hebben nu of in het verleden wel eens (ver) boven de 10 procent gezeten, zoals rond 1980, en nu weer in de eurocrisis. En dankzij die eurocrisis kunnen veilige landen zoals Nederland en Duitsland soms zelfs lenen en daarvoor geld toe krijgen. Maar ook centrale banken rekenen wel eens een negatieve rente.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Minder bezuinigen, met dank aan de eurocrisis

, door

ANALYSE - Over hoe de eurocrisis eigenlijk best handig is, en de echte economische tijdbommen nog op ons liggen te wachten.

Toen de Griekse crisis uitbrak, was dat een boost voor de Nederlandse en Duitse economie, omdat de lagere euro de export aanjoeg. Inmiddels profiteren beide landen ook van de Griekse crisis, doordat ze minder rente hoeven te betalen op staatsleningen. Zelfs als we geen cent terug zien van wat we in totaal aan Griekenland lenen, is er een kans dat Nederland min of meer quitte draait op de eurocrisis: vijftien miljard euro kwijt aan de Griekse garantie, vijftien miljard rentevoordeel.

Terwijl de Grieken, Portugezen en Spanjaarden hun koopkracht zien kelderen, ontstaat in Nederland ophef over een paar procent minder voor de bovenkant van de middenklasse. Economisch gesproken zijn die bezuinigingen niet nodig, het gaat vooral om het naleven van een boekhoudkundige afspraak voor Brussel. Curieus genoeg hoeft Nederland dankzij boekhoudkundige afspraken rond de eurocrisis zelfs minder te bezuinigen dan anders had gemoeten om het begrotingstekort onder de drie procent te houden.

Dat zit zo: omdat niet duidelijk hoeveel Nederland uiteindelijk kwijt is aan Griekenland, staat die garantie niet op de begroting (net als andere garanties van in totaal bijna 200 miljard euro). Omdat het rentevoordeel concreet is, mag dat wel worden meegerekend. Mogelijke uitgaven tellen dus niet mee, de inkomsten wel.

Foto: copyright ok. Gecheckt 26-10-2022

Leven met nul procent rente

, door

Welkom in de 0%-rentewereld: een case study.

Weet je wat het voor jou betekent, een rentetarief van 0,75% van de Europese Centrale Bank? Het betekent nul komma nog minder rente op je spaargeld en dat in aller eeuwigheid.

Minstens zo lang totdat alle staatsleningen op dit lage niveau zijn geherstructureerd. Ik spreek vanuit mijn ervaring in Japan. Daar liet de Bank of Japan zijn rentetarief in 1994 al onder de 1% zakken. De Japanners sloegen de 0,75 over en gingen meteen op 0,5% zitten. Tot de dag van vandaag is de rente er nooit meer bovenop gekomen, alleen maar lager. Er staan immers nog 30-jarige staatsobligaties met 9% rente uit, en die matureren rond 2020. Pas dan verwacht ik een substantiële renteverhoging. Hopelijk kan Japan dan teren op het goedkoop geleende geld en zijn immense overheidstekort terugvoeren. Wat dat concreet voor de Japanse spaarders betekent illustreer ik aan een case, die van mijn vriend Jiro.

Jiro opende in 1999 een bankrekening. De bank wilde van hem een borg hebben. 500.000 yen (toentertijd het equivalent van 3846 euro, cq. pakweg 8000 gulden) gingen op een spaarrekening. Die rekening heeft hij gelaten voor wat hij is. Na 13 jaar lui liggen heeft hij nu 504.485 yen te boek staan. Een fenomenale vermogensgroei: 0,89% winst in 13 jaar tijd. Beter dan Icesave, geef het toe. Maar sparen voor je oudedag? Jiro en zijn landgenoten zetten liever in op doorwerken. Hoe de rente op zijn spaargeld bij Japans grootste commerciële bank verliep laat het grafiekje hieronder zien. Tussen 2004 en 2012 schommelde hij tussen de 0,02 en 0,25 procent, en staat momenteel op 0,025. (De afschriften van vóór 2004 heeft hij niet in reikwijdte, sorry, maar geloof me, het was nooit meer dan 0,3%.) Japan kende in deze jaren nauwelijks inflatie, eerder tendens deflatie. Jiroʼs reële winst was dus 0,89%.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Waan van de dag

Ook Oekraïense economie in vrije val

, door

Met zo’n beetje dezelfde verschijnselen als Rusland: een sterk dalende munt en een centrale bank die – om de munt te redden – de rente tot een extreem niveau omhoog schroefde (19,5%), wat de economie vervolgens alsnog de nek omdraait.

Het grote verschil met Rusland is Oekraïne nog maar 6,4 miljard dollar aan reserves heeft, terwijl de Russische reserves nog altijd in de buurt van de 385 miljard dollar liggen.

Waan van de dag

De Russische economie gaat hoe dan ook instorten

, door

Dat is althans de mening van Matt O’Brien in The Washington Post:

[…] Russia never so much had an economy as an oil-exporting business that subsidized everything else. So now that Russian companies don’t have petrodollars to turn into rubles, there’s less demand for rubles overall — and its price is falling. A lot.

The problem is Russia’s already-weak economy needs lower interest rates to push up growth, but Russia’s companies need higher interest rates to push up the ruble. […]

The even worse news, though, is that Russia has gone from not having an economy and 10.5 percent interest rates to not having an economy and 17 percent interest rates. That should be enough to turn its recession into a full-on depression — and make all of this self-defeating.

Think about it this way: Russia’s central banks already says its economy will shrink 4.5 to 4.7 percent next year — about as much as the U.S. did in 2008 — if oil stays at $60-a-barrel. But now that interest rates are sky-high, nobody’s going to want to borrow, either. […]

That brings us to the economic catch-22. Remember, the point of raising rates was to prop up the ruble so Russian companies wouldn’t default on their dollar debts. But sacrificing the Russian economy to try to save the Russian currency means that those companies will lose their customers, and default anyways. This cycle of doom means even fewer dollars will come into Russia, and there’ll be even less demand for rubles — and its price will start falling again. So it doesn’t matter whether Russia raises rates to defend the ruble or not. It will keep declining, and the economy will keep collapsing.

Volgende