Grenzen aan misbruik

Onder de naam ‘Earth Commission’ publiceerde een groep van 51 wetenschappers uit zestien landen afgelopen woensdag het rapport ‘Safe and just Earth System Boundaries’. Onder leiding van Johan Rockström (Zweden), Joyeeta Gupta (Nederland) en Qin Dahe (China) brachten de wetenschappers vijf biofysische systemen in kaart, die bepalend zijn voor de kwaliteit van (het leven op) de aarde. Ze stelden waarden op waarbinnen de aarde, en dus de mensen, goed gedijen. Overschrijding van die waarden lijdt tot onherstelbare schade. Planetaire grenzen Het idee om veilige grenzen te bepalen voor natuurkundige, biologische en ecologische processen is niet nieuw. In 2009 kwamen Johan Rockström en 28 andere wetenschappers al met het rapport ‘A safe operating space for humanity’. Daarin stelden ze ‘planetaire grenzen’ vast, waarbinnen negen biofysische systemen moeten blijven om een gezonde planeet te houden. Dat idee werd onder andere door econome Kate Raworth overgenomen in haar concept van de Donut economie. De conclusie in 2009 was dat bij drie van de negen onderling verbonden planetaire grenzen al kritieke overschrijdingen plaats vinden. Op gebied van klimaatverandering, gebruik van meststoffen en verlies van biodiversiteit staat het er slecht voor. [caption id="attachment_345148" align="aligncenter" width="347"] Grafiek A safe operating space for humanity 2009[/caption] Veilig en rechtvaardige grenzen In het nu uitgebrachte rapport beperken de onderzoekers zich tot vijf systemen: klimaat, biodiversiteit, water, meststoffen en luchtkwaliteit. Bij de eerste vier zijn de veilige grenzen al overschreden. In het rapport stellen de onderzoekers de grenzen wat scherper vast. Een ‘veilige grens’ is misschien niet genoeg om zeker te zijn dat onherstelbare schade vermeden kan worden. Dus heeft men nu ook gekeken welke grenzen gesteld moeten worden om fatale gevolgen te voorkomen. Voorbeeld: bij een stijging van 1,5 °C bestaat een kans dat meerdere klimaatomslagpunten voorkomen worden. Dat noemen de wetenschappers de veilige grens (safe), die nog niet is overschreden. Uit het persbericht: Veilige grenzen zorgen voor stabiele en veerkrachtige omstandigheden op aarde en gebruiken een interglaciaal Holoceen-achtig aardsysteem dat functioneert als referentiepunt voor een gezonde planeet. Een stabiele en veerkrachtige aarde wordt gedomineerd door uitgebalanceerde terugkoppelingen die verstoringen bufferen en dempen. De allernieuwste wetenschap op het gebied van klimaatomslagpunten vormt een belangrijke bewijslijn om veilige grenzen te stellen. Bij een stijging van 1° C wordt ‘hoge blootstelling aan aanzienlijke schade door klimaatverandering’ voorkomen. Dat noemt men een ‘rechtvaardige grens’ (just). Die grens wordt al overschreden bij 1,2°C. Vanaf dat punt is er geen weg terug meer. Rechtvaardige grenzen minimaliseren de blootstelling van de mens aan aanzienlijke schade. De Commissie definieert significante schade als: wijdverbreide, ernstige existentiële of onomkeerbare negatieve gevolgen voor landen, gemeenschappen en individuen door systeemverandering op aarde, zoals verlies van mensenlevens, middelen van bestaan ​​of inkomen, ontheemding, verlies van voedsel, water of voedingszekerheid, chronische ziekte, letsel of ondervoeding. Cijfers en consequenties De onderzoekers plaatsen twee belangrijke disclaimers. De eerste betreft de data: Er zijn veel onzekerheden en beperkingen in deze rechtvaardigheidsanalyse. Gebrek aan voldoende gegevens over mensen, gemeenschappen en landen wereldwijd die schade hebben geleden door biofysische degradatie is een belangrijke beperking. Disclaimer nummer twee, een nog belangrijker voorbehoud is dat men niet wil uitweiden over waarom het moeilijk is om toegangsproblemen het hoofd te bieden zonder onze bestuurssystemen te transformeren Hiermee bedoelt men dat bepaalde groepen mensen (de ‘minder bedeelden’) slecht tot geen ‘toegang’ hebben tot bijvoorbeeld goed water of  schone lucht. In de disclaimer stelt men dus impliciet dat er wat aan overheidsbesturen zal moeten veranderen om daar verbetering in te krijgen. Anders gezegd: de onderzoekers weten wel hoe ziek de aarde is. Maar ze reiken ons geen ideeën aan over welke ‘nieuwe bestuurscultuur’ het misbruik van veilige planetaire grenzen kan stoppen.

Door: Foto: Grafiek Safe and just Earth System Boundaries. Earth Commission 2023, via Nature.

Poep, best belangrijk

Het bejagen van walvissen en zeehonden zou de druk op de vissen en de krill waarvan zij leven verlichten. Not so.

Aanwijzingen dat de grote zeezoogdieren door middel van hun poepgedrag nabij het wateroppervlak een belangrijke fertilisator zijn, waardoor via een hele voedselketen hun prooipopulaties profiteren, beginnen steeds talrijker te worden.

Maar het geldt niet alleen de oceanen en zeeën. Vorig jaar bleek uit een studie in Nature Geoscience dat mogelijk tot wel 98% van de nutrient-verspreiding in de Zuid-Amerikaanse oerwouden via de poep van megaherbivoren gaat, zoals de reuzenluiaard – totdat deze zo’n 10.000 jaar geleden uitstierven, ongeveer gelijktijdig met het opduiken van de mensen.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.