Oorlog en Vrede

De deskundige in Buitenhof, net terug van een conferentie over internationale politiek, zegt dat om de andere zin het woord kernwapens valt. Ongewone ‘strong stuff’: hoe zijn we uit de euforie van het “Einde van de geschiedenis” ineens in deze dreiging beland? Koude Oorlog terug? Explosief Midden Oosten? Krachteloos Europa? Politiek lamme V.S.? Hadden de dingen ook anders kunnen lopen? Redenen te over om somber te zijn. Het is iets om te overdenken. Ik verken een paar mogelijkheden. Een praktisch politieke, die de huidige situatie hadden kunnen vermijden. Een gedachte uit de speltheorie, met als kern dat de vrede nadert als het kanonnenvoer geen trek meer heeft in het vuile werk. Een gedachte aan de menselijke dimensie, die de opkomst van de religieuze dimensie had kunnen tegengaan. De “rode lijn” Hadden de V.S. kunnen handelen, als Kerry zich niet had versproken rond het gifgas? De Russen vonden het prachtig dat Assad onder de vlag van de Verenigde Naties zijn voorraad gifgas zou inleveren, want zo kon hun vriend en hun belang veilig worden gesteld. Obama had het nakijken, kon zijn “red line” dreigement niet waarmaken, door volkenrechtelijke verstrikking en door de politieke polarisatie in de V.S. Maar kon het anders? Zo groot is de luchtmacht van Assad nu ook weer niet, dus het uitschakelen van de helikopters, die de bomvaten gooien had gekund. Daarna had met de Russen een “no fly zone” kunnen worden gesproken. Het zou vele doden en gewonden hebben gescheeld en de vlucht van Syriërs hebben beperkt.

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 21-09-2022
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Head to Head: generaal Michael T. Flynn

Al Jazeera’s Mehdi Hasan bevraagt voormalig hoofd van de Amerikaanse militaire inlichtingendienst en daarvoor bevelhebber van geheime militaire operaties (J-SOC) Michael T. Flynn. Het levert een opmerkelijk inkijkje in de gedachtenwereld van Amerikaanse militaire elite.

Vergeet de losse standpunten, die zijn helemaal zo belangwekkend niet. Wat wel van belang is, is de rol die Flynn de VS tussen de regels door toebedeelt in de wereld, de achterliggende visie die de man er op na houdt.

Zo spreekt hij over het Midden-Oosten alsof het de normaalste zaak van de wereld is (ja, de wereldvrede zelfs dichterbij brengt) dat de VS de leiding neemt bij het herinrichten en reorganiseren van dit deel van de globe. Gek is dat, aangezien honderd jaar bemoeienis van de Westerse mogendheden bij het Midden-Oosten die plek er niet veiliger op hebben gemaakt.

Net zo opmerkelijk is dat hij Iran voor geen cent vertrouwt vanwege haar ‘bad behavior’: ze heeft decennialang terrorisme en foute regimes gesponsord. Kennelijk heeft deze generaal een blinde vlek voor de terreurgroeperingen, rebellenlegers, staatsgrepen en dictaturen die de VS de afgelopen halve eeuw heeft gesponsord.

Van de half miljoen communisten die Soekarno in Indonesië in ’65-66 met de zegen van de VS af liet maken, tot de beulen, terroristen en doodseskaders die de CIA en de Amerikaanse militaire dienst trainden om Latijns-Amerikaanse landen voor het marxisme te behoeden, de mujahedeen die door de VS werden gesteund om de Sovjets hun Vietnam in Afghanistan te bezorgen; de VS begaat precies hetzelfde kwalijke gedrag als dat deze generaal Iran aanwrijft, en dan nog op een veel grotere schaal.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Heeft democratie een kans in de Arabische wereld?

ANALYSE - Volgens velen is de Arabische lente mislukt. Tunesië doet het vrij aardig, maar in Libië en Syrië is het een pijnhoop, Egypte is meer een schijndemocratie en in de meeste landen in de Arabische wereld zit het oude regime gewoon nog (redelijk) stevig in het zadel.

Zoals ook onderzoek laat zien, heeft men niet alleen in de Westerse landen minder vertrouwen in een democratische toekomst. Ook de Arabische jongeren hebben er minder vertrouwen in dan een paar jaar geleden.

Midden-Oosten deskundige Paul Aarts (UvA) geeft in dit korte college voor de Universiteit van Nederland helder zijn visie weer. Daarbij veegt hij tegelijkertijd de vloer aan met veel van zijn collega’s die volgens hem geïnfecteerd zijn door ‘democrazy studies’. Volgens hem is het in ieder geval nog veel te vroeg om al een conclusie te kunnen trekken.

Foto: Infografiek Midden-Oosten (bron: New York Times) copyright ok. Gecheckt 25-10-2022

Oude grenzen, nieuwe extremisten, en de toekomst van Israël

Wie wil weten waarom het Midden-Oosten in brand staat, hoeft niet ver te zoeken. Dat geweld is voor een belangrijk deel te danken aan het steeds weer opduikende verlangen om de diepe maatschappelijke problemen op te lossen door terug te keren naar de ‘echte islam’, naar de vermeende gloriedagen van de Profeet en zijn gezellen. En dat terugkeren moet dan liefst zo letterlijk mogelijk. Maar dat verlangen om de islam te ‘herstellen’ komt op zijn beurt weer ergens uit voort….

Ten eerste uit frustratie over het feit dat de islamitische wereld de afgelopen eeuw zo weinig vrede en vooruitgang heeft gekend. De islamitische wereld zou één (naar binnen toe) vreedzame oemma moeten zijn. In plaats daarvan vliegen staten en stammen elkaar voortdurend in de haren, net als in de vele treurige eeuwen ná die glorieuze jaren van de Profeet. Vandaar die nostalgie naar dat verleden (dat overigens nooit heeft bestaan). De ware oorzaak voor de chronische agressie en economische (en wetenschappelijke, politieke) achterstand in de regio is uiteraard géén gebrek aan geloof, maar wordt veroorzaakt door de instabiliteit van de regimes. Te veel islamitische staten zitten opgesloten in een deprimerende vicieuze cirkel: economische groei is alleen mogelijk bij politieke stabiliteit en een zekere mate van economische vrijheid; maar politieke stabiliteit is alleen mogelijk met behulp van repressie. Pogingen tot liberalisering leiden al te gemakkelijk tot anarchie en staatsgrepen. Die cirkel is weer het gevolg van een koloniale erfenis, namelijk de beroerde grenzen die de westerse mogendheden een eeuw geleden trokken.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Vrouwenkwestie

RECENSIE - Sietske de Boer las ‘Hoofddoek en maagdenvlies. Waarom het Midden-Oosten een seksuele revolutie nodig heeft’ door Mona Eltahawy over de achterstelling van vrouwen in het Midden-Oosten.

‘Daar gaan we weer’, dacht ik bij het lezen van deze titel, ‘wordt ons de uitgekauwde discussie over de hoofddoek opnieuw voorgeschoteld?’ Want in Nederland heeft iedereen wel een mening over de hoofddoek: ‘rechts’ is tegen, zie het recente initiatief van de VVD tegen de boerka, terwijl ‘links’, met enig cultuurrelativisme, het dragen van een sluier de eigen keuze van vrouwen vindt. En het maagdenvlies – who cares?

Maar ik kwam er snel van terug. Want het boek van Mona Eltahawy is vooral interessant vanwege de vraag in de ondertitel: waarom het Midden-Oosten een seksuele revolutie nodig heeft. Dat werkt Eltahawy, een Egyptisch-Amerikaanse journaliste in de tweede helft van de veertig, goed uit, tot een verfrissend, maar ook vlammend, goed gedocumenteerd en persoonlijk relaas over de positie van vrouwen in de Arabische wereld. Ze verhaalt hoe het vrouwen verging tijdens de Arabische lente – Mona Eltahawy was erbij in Egypte, en maakte daarna voor de BBC World Service een documentaire over vrouwen tijdens de Arabische Lente, die eind 2010 begon in Tunesië en in al teveel landen tot een bloedig en gewelddadig einde kwam voordat 2011 voorbij was. Overigens spreekt zij over ‘revolutie’. In het begin van de revolutie eisten met name jongeren vrijheid, democratie en menselijke waardigheid op – vrouwen net zo goed als mannen. Vrouwen dachten daarbij ook aan hun individuele vrijheid om hun eigen keuzes te kunnen maken in het leven. Een jonge activiste, Fatma Emam, stelde: ‘ De revolutie speelt zich niet alleen af op het Tahrirplein, zij speelt zich in elk Egyptisch huis af. Het is de revolutie van de opstand tegen de patriarch’.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

https://www.youtube.com/watch?v=3GUQ61L-Fh4

Closing Time | Von Magnet

Von Magnet is een internationaal gezelschap dat thans gevestigd is in Frankrijk. De groep is niet alleen een band maar ook een theatergezelschap; hun concerten zijn een combinatie van muziek, dans, theater en performance arts. Ze bestaan sinds 1985, en werden toen op bescheiden schaal bekend vanwege hun electroflamenco: de incorporatie van traditionele flamenco-invloeden in electronische- en avant-garde muziek. Later zouden daar nog vele andere invloeden bijkomen, onder meer uit het midden oosten, zoals op dit ‘Into the breach’. Een nummer waarin de tegenstellingen in het gebied goed naar voren komen. Afkomstig van hun album uit 2008 met de veelzeggende titel ni prédateur ni proie.

Foto: Abhi Sharma (cc)

Ottomanen en Europeanen

RECENSIE - De kloosterbibliotheken van middeleeuws Europa telden hooguit enkele honderden boeken. De overgrote meerderheid kwam niet boven de duizend. Tegelijkertijd lagen er in de bibliotheken van Cordoba, Cairo, Bagdad en Nishapur tienduizenden boeken.

Lewis

Het is een bekende vergelijking, al is ze niet helemaal eerlijk, want hoe machtig sommige abdijen ook waren, geen ervan had de middelen van een compleet kalifaat. Ik zou ook niet goed weten hoe Rome en Constantinopel, waar vele kleine en middelgrote bibliotheken samen één grote verzameling bezaten, passen in de vergelijking. De conclusie is echter wel eerlijk: zo rond het jaar 1000 lagen de grootste intellectuele centra van de mensheid in de islamitische wereld.

Niemand stelt de intellectuele voorsprong van de toenmalige moslims ter discussie. Ze hadden toegang tot oude Indische, Perzische, oosters-christelijke, Grieks-Romeinse en Arabische tradities; ze haalden er het beste uit naar voren; ze combineerden het; ze breidden het uit. De bloei was niet alleen cultureel, maar ook politiek. Zeker, westerse barbaren waren aan het einde van de elfde eeuw de keizer in Constantinopel te hulp geschoten en hadden in de Levant eigen staatjes gesticht, maar deze kruisvaarders waren binnen een eeuw uit Jeruzalem verdreven. De Mongoolse invallen waren schadelijker geweest, maar ook deze barbaren waren uiteindelijk geassimileerd. In de Late Middeleeuwen breidden de legers van de islam het gebied weer uit: de Ottomanen maakten van de Zwarte Zee een islamitische binnenzee en rukten op tot Wenen.

Het eerste millennium van de islam was een bloeiperiode, maar onmiddellijk daarna werd duidelijk dat de zaken niet goed zouden blijven gaan. De Ottomaanse troepen konden in 1683 Wenen niet nemen. Drie jaar later viel Boedapest. Een confederatie van christelijke mogendheden zette de tegenaanval in. In 1696 nam Peter de Grote Azov en in de winter van 1698/1699 tekenden de Ottomanen in Karlowitz een vredesverdrag met de westerse mogendheden: voor het eerst had een sultan een akkoord gesloten op voet van gelijkwaardigheid.

Foto: Michiel2005 (cc)

Plundering, heling en vandalisme

ACHTERGROND - Napoleon plunderde het Vaticaan en versleepte alle kunstvoorwerpen naar het Louvre. Hitler vorderde kunstwerken voor het Führermuseum in Linz. In Bagdad zaten kunsthandelaren te wachten op de Amerikaanse troepen, zodat ze in de chaos van de bevrijding het museum konden plunderen.

Het was allemaal kinderspel vergeleken bij wat er momenteel gebeurt in het Midden-Oosten. Het plunderen begon tijdens de Arabische Lente in Egypte en Libië. De grote nationale musea in Caïro en Tripoli bleven weliswaar vrijwel onaangeroerd, maar elders zijn in deze landen massaal oudheden geroofd.

Eerst Egypte. Kijk hier voor de schade aan het museum in Malawi. Of lees dit. Ik heb me laten vertellen dat in dit land Russische verzamelaars de grootste afnemers zijn, maar ze zijn niet de enigen. Ook zijn Egyptenaren niet de enige vandalen. Hier is een filmpje waarin een glimlachend heerschap u uitlegt hoe u een mummiemasker moet kapotmaken om te kijken of er Griekse teksten in zitten. Dit is, zoals u ziet, geen ongeletterde Egyptische boer die niet beter weet, en geen Russische oligarch die de beschaving mist om de wetenschappelijke waarde van een mummie te begrijpen, maar een Amerikaan die willens en wetens egyptologische data vernietigt.

Het patroon in Libië lijkt anders, al is de schade niet minder. Het museum van Bani Walid is geplunderd, waar een collectie stond die – anders dan de mooie maar ietwat voorspelbare kunstwerken in Tripoli – onvervangbaar was. Het is onbekend wie hier de helers zijn, maar vermoedelijk zijn die er in Libië niet. Dieper landinwaarts wordt namelijk prehistorische kunst in de woestijn kapotgemaakt, en daar is het geen vandalisme door arme mensen op zoek naar wat inkomsten. Daar is het ingegeven door blinde haat voor alles uit een andere cultuur.

Assad: het ultieme kwaad

Marcel Kurpershoek hield zich tot drie dagen terug bezig als Nederlands speciaal gezant met Syrië. In een uiterst helder opiniestuk van zijn hand laat hij zien waarom Assad de bron van alle kwaad is, en dat het bestrijden van ISIS en andere ongein geen zin heeft zolang de bron niet wordt aangepakt. Hij klapt ook uit de school over ons eigen ministerie van buitenlandse zaken. Terwijl er een massamoord aan de gang was onder leiding van Pa Assad werd Kurpershoek gemaand zich bezig te houden met marginale verschijnselen als de rol van Syrië in Libanon.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: copyright ok. Gecheckt 06-11-2022

Het Midden-Oosten

COLUMN - Sommige wetenschapsjournalisten benutten ook Facebook om iets over de wetenschap te vertellen. Eén van hen is Huub Eggen, die elke dag commentaar geeft op een satellietfoto of een foto van de wolken of op een ander voorbeeld van de natuurkunde van het vrije veld. Van hem komt bovenstaande NASA-foto van het Midden-Oosten (je kijkt naar het oosten; klik = groot).

Huub geeft altijd natuurkundig commentaar – laat ik zijn geste eens beantwoorden met wat historisch commentaar. Het is misschien wat pedant als je dingen gaat aanwijzen waar je bent geweest, maar ik heb de afgelopen tien jaar een aanzienlijk deel van dit gebied mogen bereizen. Hier is een foto waar ik wat aantekeningen bij heb gemaakt:

middenoosten_s

Linksonder staat CP: dat is de Cilicische Poort, een ooit smalle pas door het Taurusgebergte waar mijn reisgenoot en ik in 2003 eindeloos naar op zoek zijn geweest – tot we ons realiseerden dat de poort vanzelfsprekend niet meer smal was maar met dynamiet was verbreed. Meer foto’s hier.

Iets rechtsboven staat Issus: de plaats waar Alexander de Grote in november 333 v.Chr. slag leverde met Darius III Codomannus. Ik houd er niet zo van te spreken over het wereldhistorische belang van deze of gene veldslag, omdat het doorgaans kwakgeschiedenis wordt, maar dit keer kun je achteraf zeggen dat de afloop gevolgen had van enige betekenis. Door toenemende handel en steeds grotere politieke eenheden werd het oostelijk Middellandse Zee-gebied in die tijd cultureel steeds homogener. Door bij Issus het Perzische leger te verslaan, besliste Alexander niet alleen zijn oorlog met de Perzen, maar werd ook duidelijk dat de groeiende culturele eenheid – de vakterm is koinè – een Grieks gezicht zou hebben. Hier is het slagveld van Issus.

Vorige Volgende