Theo Verhoeven en de ontdekking van de Floresmens

Het had anders kunnen lopen in de zomer van 1965. Heel anders. Theo Verhoeven – die u mag typeren als classicus, archeoloog en paleontoloog – was begin juli bezig met onderzoek in de grot van Liang Bua op het Indonesische eiland Flores en had al genoteerd dat “deze grot extra belangrijk” was, toen de politie hem van zijn werkplek weghaalde. Eenmaal op het bureau, twintig kilometer verderop, toonde Verhoeven zijn vergunning en maakte de politie excuses voor het ontstane oponthoud, maar toen Verhoeven op zijn opgraving terugkwam, bleek deze te zijn geplunderd door mensen uit de omgeving. Er viel met de middelen waarmee Verhoeven werkte geen eer meer aan de extra belangrijke grot te halen en het zou jaren duren eer de plek opnieuw werd onderzocht. In 2003 werd gevonden wat Verhoeven had gemist op die julidag in 1965: een skelet van een vrouw, zo’n 60.000 jaar oud en slechts een meter lang. Het ging om een nieuwe mensensoort, die sindsdien bekendstaat als Homo floresiensis, of ook wel “de hobbit”. De ontdekking bevestigde Verhoevens stellige overtuiging dat de vroegste mensen, de Homo erectus, al in het oosten van Indonesië waren geweest. Op een geïsoleerd eiland als Flores zou deze mensensoort, onbedreigd door natuurlijke vijanden maar met beperkte voedingsmiddelen, zich hebben ontwikkeld tot een kleinere soort. Helaas maakte Verhoeven de erkenning van zijn gelijk niet meer mee: hij is op 3 juni 1990 overleden, vandaag negenentwintig jaar geleden.

Door: Foto: Theo Verhoeven copyright ok. Gecheckt 28-09-2022
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ontstond de beschaving dan toch in de keuken?

Op Sargasso is plaats voor gastbijdragen. Ook is dit meestal de weg waarlangs we kijken of een nieuwe blogger tot de redactie kan toetreden. Vandaag de derde bijdrage van Danny Jouwe.

homo_erectusZijn onze voorouders 1,8 miljoen jaar geleden rechtop gaan lopen omdat ze gekookt voedsel gingen eten? En is vervolgens de menselijke beschaving begonnen rondom de bijbehorende vuurplaatsen? Het zijn controversiële vragen, want het heersende denken onder antropologen is dat het vervaardigen van gereedschap en het eten van (rauw) vlees de omstandigheden hebben geschapen voor de opkomst van de mensheid. Bovendien zijn er geen harde bewijzen dat er 1,8 miljoen jaar geleden al vuurplaatsen waren waar onze voorouders het vuur manipuleerden om hun voedsel beter verteerbaar te maken.
De man achter de controversiële denkbeelden heet Richard Wrangham, hoogleraar in de biologische antropologie (Harvard University). Vandaag is van hem het boek ‘Koken – over de oorsprong van de mens’ uitgekomen. Het origineel ‘Catching Fire: How Cooking Made Us Human’ komt later deze maand in Amerika uit. In een interview met de New York Times vertelde Wrangham dat zijn denkbeelden over de mens begonnen met de studie van chimpansees. Hij was een leerling van de beroemde chimpansee-bestudeerder Jane Goodall.

homo_erectusAls jonge student wilde Wrangham het liefste helemaal met zijn studieobjecten meedoen, wat Goodall alleen toestond als hij een broekje aanhield. Aap onder de apen zijn is nooit helemaal gelukt, maar zijn pogingen daartoe hebben wel belangrijke inzichten opgeleverd die onder andere tot Catching Fire hebben geleid. Wrangham leerde onder meer dat chimpansees in het wild enorm hard moeten werken om aan voedsel te komen, wat tot een dieet leidt dat vanuit menselijk standpunt nog niet erg indrukwekkend is. Als een chimpansee in het wild een aantal rijpe vruchten vindt is het een uur lang feest. Het vinden en consumeren van voedsel is voor hem een complete dagtaak.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.