Hajo Meyer, 1924-2014
ACHTERGROND - Kort na zijn negentigste verjaardag is vrijdagnacht Hajo Meyer, oud-bestuurslid van Een Ander Joods Geluid, activist, overlevende van Auschwitz, in zijn slaap overleden. Hajo was een bijzondere man met een indrukwekkende levensloop, gepassioneerd en gedreven, een overtuigde tegenstander van het zionisme, die tot zijn laatste dagen de wereld afreisde (waaronder de VS en Zuid-Afrika) om spreekbeurten te houden.
Hajo was oorspronkelijk Duitser, wat levenslang aan zijn uitspraak te horen was. Hij vluchtte in 1939 als jongen van 14 naar Nederland, zonder zijn ouders die later in de nazikampen werden vermoord. Hijzelf werd in 1943 gepakt en zat onder meer tien maanden in Auschwitz. Na de oorlog kwam hij terug naar Nederland, studeerde natuurkunde en het bracht tot hoofd van het Natuurkundig Laboratorium van Philips in Eindhoven. Na zijn pensionering nam zijn leven een andere wending en schoolde hij zich om tot vioolbouwer. Hij moet in totaal zo’n vijftig violen en altviolen hebben verkocht. Ook leerde hij er zijn latere vrouw Chris Tilanus door kennen – ze kwam langs om een viool te laten repareren.
Nog weer wat later werd Hajo vredesactivist. In diverse interviews heeft hij verteld hoe hij aanvankelijk nooit de ‘officiële’ geschiedschrijving van Israël in twijfel had getrokken, maar dat de Israëlische inval in Libanon van 1982 en de moorden in de Palestijnse kampen Sabra en Chatila hem aan het denken zette. En aan het lezen – van onder meer de boeken van de Israëlische ‘new historians’ die de geschiedenis van Israëls ontstaan en de verdrijving van de Palestijnen in een wat minder rooskleurig en vooral realistischer perspectief plaatsten.
Het leidde tot zijn inzicht dat de manier waarop het zionisme te werk was gegaan, niet overeenkwam met het jodendom dat hij in zijn jonge jaren van huis uit had meegekregen: een liberaal (reform) jodendom dat met name nadruk legde op de humanitaire kanten van het judaïsme. Over die discrepantie tussen zionisme en jodendom zou hij later een boek schrijven, Het einde van het Jodendom, dat in onder meer in het Duits en Engels werd vertaald.