De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
Aasgierkapitalisme op TV
De Zembla-uitzending van afgelopen vrijdag over ‘horrorhypotheken’ was typisch Zembla: eenzijdig. Ja, banken verstrekten teveel ‘slechte’ hypotheken en sturen te makkelijk aan op executieverkoop– met grote restschulden en dus vele gezinsdrama’s tot gevolg. Terecht dat Jan Kees de Jager en de AFM daar wat aan gaan doen. Maar Zembla draait de duimschroeven nauwelijks aan bij de consumenten die vaak toch aan hun eigen hybris ten prooi vallen en op tal van manieren dergelijk drama’s kunnen voorkomen. Toch was de Zembla-uitzending geslaagd: de camera legde namelijk een schuw en zeldzaam in het daglicht opererend roofdier vast: de vulture capitalist, de aasgier die leeft van de door ‘de markt’ verwonde prooidieren.
Bekijk de video in andere formaten.
We maken kennis met de familie Speet, een gezin met drie kinderen, dat door omstandigheden buiten hun schuld met een betalingsachterstand is komen te zitten en tevergeefs vecht tegen executieverkoop. Die gedwongen verkoop zou maar 213.000 euro opleveren, terwijl vergelijkbare huizen in de reguliere markt minstens 270.000 euro opbrengen. Het zou de familie dus meer dan een halve ton schelen als hun bank, de Rabobank in dit geval, coulanter zou zijn en met hen tot een andere oplossing zou komen.
It’s the monetary system, stupid!
Geld is niet zozeer ruilmiddel, maar vooral een veroorzaker van centralisatie, ongelijkheid en bron van macht. Dat is wellicht de grootste les van de eurocrisis, zegt Zeitgeist-coördinator Seth Lievense.
We zijn gered! Het akkoord is misschien niet optimaal, de weg voor de Grieken is lang en Noord-Europa moet flink in de buidel tasten, maar veel keuze hadden we niet. De druk is van de ketel en we kunnen er weer even tegenaan.’ Het algemene debat wijkt aldoor niet ver af van deze gedachtegang. Toch weten we dat we enkel tijd hebben gekocht. Sinds 2008 is er eigenlijk weinig veranderd en zijn problemen enkel geëscaleerd. Alhoewel, één constante lijken we van uit te kunnen gaan: de bank als winnaar. Keer op keer.
Hoe zijn we hier eigenlijk gekomen? Het begon al lange tijd geleden in de Verenigde Staten met het verstrekken van makkelijk toegankelijk krediet via de creditcards/leningen en gaf de economie daarmee een grote voorsprong ten opzichte van andere economieën. De rekening werd vervolgens niet betaald, maar opgevangen met nieuw makkelijk toegankelijk krediet in de vorm van hypotheken. De rotte appels werden gebundeld in pakketjes met andere schulden en kregen een triple-a kredietwaardigheid van de kredietbeoordelaars -de welbekende Credit Default Swaps (CDS). De schulden konden met deze CDS’s worden geëxporteerd en de risico’s werden de problemen van internationale banken, (lokale) overheden en pensioenfondsen. De aflossingsproblemen in de VS werden zo ieders probleem, de waarde van dit triple-a bezit verdampte deels en de banken, lokale overheden en pensioenfondsen zaten in grootse schulden. Wederom werd nieuw krediet verleend, nu door de Centrale Banken of de overheid -welke vervolgens bij de Centrale Bank aankloppen. En zo zitten we nu bij -het door Goldman Sachs uitverkochte- Griekenland dat gisteren weer voor €130 miljard aan krediet werd voorzien van de Centrale Bank, het IMF en instituut Europa: ‘de trojka’. Ze hebben zich ondertussen gevormd tot de dominante spelers met Europa als speelveld.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Weg met de dollar!?
Iedereen kent de malaise rond de Amerikaanse overheidsfinanciën. Met een tekort van $1300 miljard bovenop een staatschuld van $15000 miljard (bijna $50000 per Amerikaan) is elke besparing dan ook welkom. Gisteren introduceerden de Amerikaanse senatoren Tom Harkin en de bij ons bekende John McCain een wetsvoorstel dat het 1-dollarbiljet binnen vier jaar wil vervangen door de 1-dollarmunt (de Presidential coins). Volgens een berekening zou het geheel vervangen van het zo slijtbare dus kortlevende briefje door de robuuste munt de komende dertig jaar tussen de $5 en $10 miljard moeten besparen. Maar willen de Amerikanen het wel?
De wet van Harkin en McCain is mede onder zware druk van de Dollar Coin Alliance tot stand gekomen. Deze lobbyclub, bestaande uit o.a. de American Amusement Machine Association, de Copper and Brass Fabricators Council, National Mining Association en de United Steelworkers, wijst op de vele voordelen. In de eerste plaats levert het geld op: Een dollar kost ongeveer 5 cent om te maken, maar gaat maar drie jaar mee. Een munt kost 18 cent, maar gaat 35 jaar mee. Tel uit je winst. Het is ook nog eens beter voor het milieu, want die drie miljard dollar bills die elk jaar verloren gaan (“900 vrachtwagens vol”) moeten worden gedumpt.
Legale corruptie
Politiek draait om geld. En niet alleen het verdelen van geld, maar vooral ook het binnen harken ervan. We mogen het opperwezen op onze blote knietjes bedanken dat de Nederlandse politiek nog niet en masse overvoerd wordt door het grote geld – of ben ik erg naïef? Natuurlijk, de PVV zit in zijn maag met de nieuwe transparantiewet waardoor duidelijk wordt dat Greet gefinancierd wordt door een paar rijke zionisten/islamhaters in de VS. CDA weigert nog steeds de gulle gever (100.000 euro mensen) te onthullen: nou ja, als iemand een bodemloze put wil financieren.
Hoe anders is het in de VS. Obama zou, beloofde hij plechtig, de financiering van verkiezingen aanpakken. Dat was een prioriteit. Het is er echter niet van gekomen. Even geen prioriteit, plus Obama is zelf behoorlijk goed in het fundraisen. Sterker nog, sinds het Hooggerechtshof heeft bepaald dat bedrijven ook personen zijn en dus mogen doneren wat ze willen, is het hek van de dam. Newt Gingrich kreeg onlangs even vijf miljoen dollar om vileine spotjes in te kopen waarin Mitt Romney werd weggezet als een zakkenvuller. De ironie ontgaat nogal wat mensen geloof ik. De megadonatie kwam van 1 persoon. Wat die er voor terug wil, dat merken we wel als Newt in het Witte Huis zit. En als er weer een nieuwe president zit, is het business as usual. Wetgeving is te koop en hervormingen lijken verder weg dan ooit.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
Macht
PvdA wil verkiezingen als blijkt dat voor de redding van de euro macht naar Europa moet verschuiven. PVV en SP vinden dat Europa sowieso al te veel macht heeft. De discussie is eigenlijk irrelevant.
Het simpele feit dat die discussie gevoerd gaat worden als gevolg van het willen redden van een scheef gegroeid financieel systeem is voldoende om de irrelevantie duidelijk te maken. Met alle machtsmiddelen die we al hadden, zijn we nooit in staat geweest Mammon te temmen. Enerzijds doordat we het eigenlijk nooit wilden vanwege de schone schijn. Anderzijds niet omdat de formele regels niet de werkelijke macht uitdrukken.
Het verschuiven van de macht gaat echt geen verschil maken. Hooguit win je er even wat tijd mee omdat je de illusie van controle weer een jaar of wat oprekt. Maar uiteindelijk zal gewoon weer blijken dat we nog steeds op de pof leven en dat de kleine groep die wel het geld heeft ons stevig bij de ballen vasthoudt.
Eenvoudige, makkelijke oplossingen zijn er niet. En al helemaal geen oplossingen die in het huidige politieke bestel bespreekbaar laat staan haalbaar zijn. Daarom is het misschien goed om terwijl we wachten op de echt grote klap, na te denken over hoe een goed werkend systeem van staten, sturing, macht, overheden, transacties van waarde en bijpassende instituten het beste vorm gegeven kan worden. Beginnende met een blanke lei.
Geld en politiek: de struikelblokken van de kenniseconomie
Gastredacteur Seth Lievense was een van de initiatiefnemers van Occupy Amsterdam. Hij is nu de landelijke coördinator van de Nederlandse Zeitgeist Beweging, die staat voor een maatschappij zonder geld. Deze visie wordt soms als naïef omschreven, hieronder betoogt hij waarom het niet naïef is en wel een goed idee.
De Zeitgeist Beweging staat voor een maatschappij zonder geld. Daarover werd ik geïnterviewd in het Parool van 16 oktober en na het verschijnen van het artikel kreeg ik onderstaande reactie. Inderdaad, zonder beredenering komt ‘het afschaffen van geld’ ‘naïef’ over. In de krant is er niet zoveel ruimte om alles goed te belichten, dus dat wil ik bij deze alsnog doen.
“Ik ben helemaal voor een fundamentele verandering maar het idee dat het afschaffen van geld e.e.a. kan oplossen is naïef. Geld is slechts een ruilmiddel kan zelf nooit de veroorzaker zijn van de ongelijkheid in de wereld. Het gaat om wie (direct of indirect) de grond in handen heeft. Iedereen kan werken als hij/zij toegang krijgt tot grond!”
Het doel is in zijn geheel niet het afschaffen van geld. Het is een gevolg van een veel bredere visie die uiteindelijk geld overbodig zal maken. Geld is een uitdrukking van schaarste en hoe schaarser iets is of hoe meer arbeid iets kost, hoe meer geldwaarde het heeft. In de negentiende eeuw, een eeuw waarin reële schaarste was, gaf geld zo een goede uitdrukking van de reële waarde aan. Nu echter hebben we de technologische kennis en automatisering die ons -op duurzame wijze met de draagcapaciteit van de aarde- overvloed kan geven. Neem bijvoorbeeld groene stroom of verticale landbouw.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.