Bij de gratie van machines

Werkt de feedback loop in ons menselijke ecosysteem naar behoren? Stel dat technologie de kunstmatige natuur is die de mens om zich heen bouwt, worden de goede en slechte gevolgen van onze vrije daden door die technologie niet tot onoverzichtelijke proporties versterkt? Of zijn mensen zelf niet meer dan machines die alleen bestaansrecht hebben vanwege het doorgeven van een stukje code? Dit zijn zomaar een paar niet al te eenvoudige vragen die documentairemaker Adam Curtis in All watched over by machines of loving grace opwerpt. Ik zal proberen hier een samenvatting te geven van deze uiterst prikkelende en verwarrende documentaireserie, maar pin me er niet op vast. Ga ‘m vooral zelf kijken. In deel 1 Love and Power onderzoekt Curtis ondermeer het objectivisme van de Russisch-Amerikaanse schrijfster Ayn Rand. Curtis vertelt ruwweg het verhaal dat Hans Achterhuis in zijn Utopie van de vrije markt zo helder uit de doeken doet. Het neoliberalisme vindt zijn oorsprong in Rands objectivisme en is net als het socialisme en communisme een utopische ideologie (met Rand’s The fountain head en Atlas shrugged als manifesten).

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Broodje (water)aap

, door

Spotprent uit 1871 'A Venerable Orang-Outang' (Afbeelding: Wikimediacommons)

Toen Darwin in 1859 zijn standaardwerk The Origin of Species publiceerde, was het met name de stelling dat de mens van de aap afstamde die bij zijn vele critici de grootste weerzin wekte: “Is het langs grootmoeders- of grootvaderskant dat u beweert van apen af te stammen?” luidde dan ook de vileine spitsvondigheid van bisschop Samuel Wilberforce in zijn legendarische debat in 1860 met Thomas Huxley, bijgenaamd Darwin’s Bulldog.

Vandaag de dag is het aanmerkelijk minder omstreden dat mens en aap een gemeenschappelijke voorouder hebben. Daarbij wordt vrijwel altijd het argument in stelling gebracht dat het DNA van mensen en zijn nauwste verwant de chimpansee voor meer dan 98,5% identiek zijn. Door onderzoek uit 2002 van de Amerikaanse moleculair bioloog Roy J Britten is echter aan het licht gekomen dat dit percentage veel dichter in de buurt ligt van de 95%. Vooral in kringen van creationisten werd dit bericht onthaald als een godsgeschenk. Desondanks gaan wetenschappers er nog steeds vanuit dat mens en mensaap nauw verwant zijn. Omdat de  fysieke verschillen tussen ons en mensapen echter nogal in het oog springen, is er in de loop der tijd kritiek gekomen op het meest gangbare evolutiemodel voor hominiden, het zogenaamde Savannemodel.

In het kort komt dit Savannemodel erop neer dat (een door klimaatverandering veroorzaakte?) verandering van habitat onze voorouders uit de boomkruinen deed neerdalen. Op de Afrikaanse savannes gingen zij, gedwongen door het hoge gras – ‘het kietelde te veel’ – rechtop lopen. Zo kregen zij allengs hun handen vrij voor werktuigen en ontwikkelden zij wapens voor de jacht.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Darwinjaar | The trains that never shall meet

, door

darwinIk had er meer van verwacht. Van het Darwinjaar, bedoel ik. Alle publiciteit tot nu toe beperkt zich voornamelijk tot een eindeloos herkauwen. Het leukste vind ik de open brieven aan Darwin in de Volkskrant. Ik heb ze niet allemaal gelezen, maar ik heb nu wel de indruk dat ieder zijn eigen obsessie met de evolutietheorie heeft. Aan de grens van dit obsessieve spectrum bevinden zich de creationisten. Een aanhanger van deze stroming uit Urk deed een foldertje het licht zien dat hun zaak mijns inziens geen goed deed, zo knullig was de argumentatie.

Wat uit de talrijke historische beschouwingen duidelijk naar voren komt, is hoezeer Darwin midden in de tijdgeest stond. Dat blijkt niet alleen uit het feit dat Wallace een vrijwel identieke theorie opstelde, maar ook uit de talrijke discussies die in die tijd gevoerd werden over bijvoorbeeld de overeenkomsten tussen fossielen en levende dieren, over het idee van een selectieproces en over het concept van mutaties als oorzaak van de waargenomen variatie binnen populaties. Darwin was degene die het allemaal met elkaar verbond. Het aardige van die tijdgeest is echter dat we ook zonder Darwin nu de evolutietheorie zouden hebben. In die zin is de ophemeling van Darwin een tikkie overdreven. Maar ik geef onmiddellijk toe: Darwinjaar klinkt een stuk beter dan Evolutietheoriejaar.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Bestaat de ‘eigen’mening?

, door

Hoe eigen is mijn eigen mening? Die vraag kwam bij me op na het zien van een commercial over een Franse auto. De voice over in de reclame zegt zoiets als: “Eerst moest je niets van meisjes hebben, later wel. Eerst moest je niets van kinderen hebben, later wel. Eerst moest je niets van saaie middenklassers hebben, later wel.” Bij mij kwam de boodschap over, dat de factor tijd van grote invloed is op je mening. En, dat iedereen op den duur verandert in een grijze muis. Geen opwekkende boodschap. En vast niet zo bedoeld door de reclamejongens en meisjes. Door de commercial vroeg ik me af, in hoeverre we werkelijk een eigen mening hebben en in hoeverre die mening wordt gevormd door andere factoren? Bestaat een ‘eigen mening’ wel?

Keeping up appearances

Zoals de commercial laat zien, is de factor tijd van grote invloed op onze meningsvorming. Kinderen, pubers, jongvolwassen en senioren, over het algemeen veranderen opvattingen alleen al door het verstrijken der jaren. Naast de factor tijd, is de omgeving van invloed op meningsvorming. Het volgende onderzoekje dat ik in een boek van Ap Dijksterhuis heb gelezen laat dat zien. De vraag in het onderzoek luidde: ‘zou je liever 100.000 € verdienen in een land waar het gemiddelde jaarsalaris 200.000 € is, of geef je de voorkeur aan een jaarsalaris van 60.000 € in een land waar het gemiddelde jaarsalaris 30.000 € bedraagt?’ Uiteraard bleven de overige omstandigheden in dit hypothetische voorbeeld gelijk. Het merendeel van de mensen koos voor de 60.000 €. Hier berooft de ‘schone schijn ophouden’ de meeste mensen van zo’n 40 mille.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Wetenschapslastering

, door

Voorspelbaar dat de creationisten zichzelf in de slachtofferrol positioneren na de actie van deze week. Ze worden bedreigd en voelen zich gekrenkt in hun geloofsovertuiging.
Dat eerste betreur ik sterk. Als bedreigen het enige is wat je nog kan doen, heb je de discussie verloren.
Dat tweede vraagt om een nadere beschouwing. Er schijnt een aanklacht te komen wegens godslastering, ook wel blasfemie geheten, vanwege de “beledigende” brief.
Nu kan dat nog namelijk. De wet hierop is nog niet afgeschaft, ook al dringt de kamer daar op aan. Maar met een christelijk kabinet zullen ze dat net zo lang rekken tot men die strijd opgeeft.

Ga je echter de wet bestuderen dan zie je de historische beperktheid ervan in (zie wetsteksten onderaan). In essentie wordt het anti-discriminatie beginsel in dat we kennen op een nog hoger plan getild in artikel 137c waarin gezegd wordt dat je iemand niet mag beledigen “wegens ras, hun godsdienst of levensovertuiging, hun hetero- of homoseksuele gerichtheid of hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap,”
Dat is is nog te begrijpen. Maar er is een speciaal artikel 147 en zelfs een 147a waarin dit voor godslastering nog wat wordt uitgediept:
“hij die zich in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, door smalende godslasteringen op voor godsdienstige gevoelens krenkende wijze uitlaat”

En hier treedt een discriminatiebeginsel op in het wetboek. Waarom mag ik me niet “krenkend” uitlaten over iemands godsdienstige gevoelens, maar wel over iemands wetenschappelijke gevoelens? Het is aan de creationisten toegestaan de wetenschap deels af te doen als sprookjes en onwaarheden zonder dat een wetenschapper ooit iemand kan aanklagen voor “wetenschapslastering”. Omgekeerd kan een eenvoudige uitspraak als “god is een pokdalig mannetje” al reden zijn om een wetenschapper voor het gerecht te slepen. Maar als een creationist roept dat historische wetenschap geen echte wetenschap is, dan kan dat zomaar.
Dat is meten met twee maten! Terwijl iedereen toch gelijk behoort te zijn voor de wet.
Dus weg met de artikelen op godslastering of voeg snel een artikel op wetenschapslastering toe.

Quote du Jour

Quote du Jour – Orthodoxe overmoed

, door

Een typisch voorbeeld van orthodoxe overmoed. Vooral ergerlijk is de respectloze omgang met wetenschappelijke kennis. (Volkskrant)

Rein Zunderdorp voorzitter van het Humanistisch Verbond, de levensbeschouwing die de mens centraal stelt, valt de succesvolle terugstuur actie van de samenwerkende weblogs bij. Of het overmoed van de orthodoxen is zal de tijd uitwijzen. Misschien zien de orthodoxen op dit moment wel een window of opportunity in een tijd dat esoterie het aflegt tegenover wetenschap? Complottheoreticus Patrick Savalle van het complotblog Zapruder is in ieder geval op de hand van de creationisten. Vanochtend noemde hij op radio FreshFM paleontologen “mensen die in de grond graven naar bewijs en alles wat ze niet begrijpen er weer in terug stoppen”. Zo worden de bokken van de schapen gescheiden.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.