Corroderend cultuurpessisme versus het verlichte vooruitgangsideaal

Je hoort het steeds vaker, en toch het meeste van bejaarden. Vroeger was alles beter. Toen hingen jongeren niet in de wijk, toen werd er geen afval op straat gegooid of rommel gemaakt. Toen ruimde we dat gewoon op en werkte iedereen hard. Het gaat alleen maar achteruit in dit land. Dit doorbreekt een kernwaarde van de moderne samenleving: het ideaal van vooruitgang. De constatering dat de huidige tijd beter is dan wat er was. Dat we door technologische innovatie en culturele vernieuwing rijker, vrijer en gelukkiger worden. En het zekere vertrouwen dat de toekomst beter zal zijn dan vandaag. Dat is de kern van het verlichtingsideaal. Onze moderne cultuur is gestoeld op innovatie en emancipatie opdat de volgende generatie vrijer zal zijn dan de vorige. Dat zijn de drijvende krachten van onze cultuur: een vertrouwen in vooruitgang en verlangen naar vernieuwing. Het adagium "Sterft gij oude vormen en gedachten." dat is de kern van onze verlichte samenleving.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Het videospel als cultuurverval

Sommige zijn zelfs draagbaar en in felle kleuren (Foto: Flickr/Eason Hsu)

“De mensheid ontwikkelt zich, of gaat vooruit, zolang haar ‘spelen’ structureel simpeler, maar functioneel complexer worden. Wat dat betreft is een structureel complex, maar functioneel simpel televisietoestel een vorm van totale decadentie.”

De mediafilosoof en cultuurpessimist Vilem Flusser bedenkt een redenering, waarom technologische vooruitgang met culturele decadentie gepaard moet gaan. Het ultieme voorbeeld, voor hem, van een spel dat structureel simpel maar functioneel complex is, is het schaakspel. Iedereen kan met een zakmes en een blok hout z’n eigen schaakspel maken, en de zetten kun je uitleggen aan een kleuter van vier. Maar om het spel optimaal te beheersen, en het op een werkelijk hoog niveau te kunnen spelen, is een zeer hoge intellectuele capaciteit vereist. De parallel kan doorgetrokken worden. Het schaakspel heeft nog zes verschillende stukken. Er zijn aficionados die menen dat het damspel, met slechts een stuk, in zijn implicaties complexer en eleganter is dan schaak. Dit is controversieel, maar dat het go-spel, ook met slechts een stuk, op het hoogste niveau moeilijker is dan schaak wordt vrij algemeen aangenomen.

Toen Flusser stierf stonden computerspelletjes nog in de kinderschoenen, dus komt hij met een vergelijking met televisie. Maar het moderne computerspel is misschien een beter voorbeeld. De technologie die er bij een modern computerspel komt kijken is ontzagwekkend. Het geheugen van een gemiddelde Playstation is veel groter dan dat van de computers waarmee ooit mensen op de maan gezet zijn. Maar het hanteren van een videospel is eenvoudig. Het gaat om een paar knoppen, en voor veel spelletjes, met name shoot ‘em ups, is het wild op die knoppen rammen vaak effectiever dan het gebruik van enige vorm van reflectie of intelligentie. Een schaker die in een soort van blinde roes pionnen naar voren schuift wordt snel afgeserveerd. Een videogamer komt op die manier vaak nog een heel eind. Een beperkte hoeveelheid programmeurs, technische specialisten, zijn misschien buitengewoon begaafd, maar voor de gemiddelde speler ligt de verdomming op de loer. Consoles zijn de ondergang van de beschaving ‘in a box’.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.