Gastbijdrage Jan Willem van de Groep
Over de non-lineariteit van zowel CO2-emissie doelen als CO2-budgetten
Het einddoel kennen we allemaal, nul CO2-emissie per 2050. Voor veel politici lijkt dat een doel welke lineair behaald moet gaan worden met 2030 slechts als tussendoel. Sterker nog. Velen denken dat we nog volop tijd hebben om te oefenen, kleine stappen te zetten en aan het einde te versnellen. De discussie over het al dan niet toepassen van kerncentrales is er zo één. Lineaire verlaging van de CO2-emissie is echter niet de manier waarop we antwoord kunnen geven op deel 2 van de klimaatdoelstellingen van Parijs. Daar is namelijk ook afgesproken dat we opwarming van de aarde beperken op een waarde tussen 1,5 en 2,0 graden met een streven zo dicht mogelijk bij de 1,5 graden te eindigen in 2050 (tekst klimaatakkoord: “ruim onder de 2 graden”). Laten we daar eens op inzoomen.
CO2-budgetten wereldwijd
Het CO2-budget is de hoeveelheid CO2 die nog uitgestoten kan worden tot 2050 om binnen de doelstelling van 1,5 tot 2,0 graden te blijven. Een flink aantal wetenschappers hebben daar met verschillende modellen aan gerekend. Het IPCC heeft uit al die publicaties een gemene deler gehaald (link) en met allerhande voorzichtigheden de zekerheid bepaald wat het meest aannemelijke getal is voor een 1,5 en 2,0 graden budget.
This assessment suggests a remaining budget of about 420 GtCO2 for a two-thirds chance of limiting warming to 1.5°C, and of about 580 GtCO2 for an even chance (medium confidence). The remaining carbon budget is defined here as cumulative CO2 emissions from the start of 2018 until the time of net zero global emissions for global warming defined as a change in global near-surface air temperatures.
Met dat budget kun je rekenen.
Het getal van 420 GtCO2 dateert al weer van 2018 en daalt uiteraard jaarlijks omdat we er fors boven zitten. Het is nu al weer 2021 maar omdat het getal 420 herkenbaar is en de getallen nooit exact zijn hanteer ik in onderstaande berekening nog maar even die 420 GtCO2.
Vertaling naar Nederland
Voor de vertaling naar Nederland heeft PBL in 2016 een artikel gepubliceerd (link) waarmee het budget met een percentage is te vertalen naar de Nederlandse situatie. PBL neemt in die publicatie het 2 graden doel. Ik reken in dit artikel met het 1,5 graden doel. De afspraak is immers dat we dichter bij 1,5 willen eindigen dan bij 2,0. PBL rekent met een percentage van 0,21 van het globale carbon budget met daaroverheen nog een correctiefactor voor de huidige uitstoot positie ten opzichte van andere landen van ca. 1,5. Dat betekent een carbonbudget van 1.323 Mt de komende 29 jaar.
Niets daalt lineair
Het beschikbare budget kan in principe lineair uitgezet worden in de tijd (de groene lijn in onderstaande figuur). Voorwaarde is wel dat we dan ieder jaar de beoogde doelen halen om binnen dat budget te blijven. Lukt dat niet dan moet het niet gerealiseerde doel afgetrokken worden van het budget. Dat betekent dus het budget niet lineair daalt en we dus steeds verder weglopen van de doelen. Uiteindelijk zijn de doelen dan domweg niet meer te halen en moet het jaar 2050 domweg schuiven met hogere temperatuurstijgingen tot gevolg. Dat wil zeggen dat 2030 maar niet zomaar een tussendoel is.
De daadwerkelijke uitstoot is nu ongeveer het dubbele van het budget dat we dit jaar zouden mogen uitstoten (het beginpunt van de oranje lijn in het plaatje hieronder).
Welnu, om in 2050 op nul uit te komen en binnen het beschikbare CO2-budget te blijven kan er geen lineaire lijn getrokken worden van 2021 naar 2050. We zullen eerst een tijdje onder het beschikbare budget moeten duiken om alle uitstoot die we nog jaarlijks boven budget uitstoten te compenseren. Dat betekent heel concreet dat we in 2040 al praktisch op nul moeten zitten en dat we in 2030 al 75% reductie moeten hebben behaald.
Uiteraard zijn deze getallen onderhevig aan allerhande discussies inclusief de vraag of je nou uit moet gaan van 1,5 of 2,0 graden. Het doet echter weinig af aan de essentie van de discussie. Neem je het dubbele budget (2,0 graden) dan wordt het punt van 75% emissiebesparing bereikt in 2037.
[caption id="attachment_327300" align="aligncenter" width="491"] Fig 2 – Ruimte om nog even door te gaan op oude voet bij 2 graden doelstelling[/caption]
Waar de discussie dus over zou moeten gaan
De discussie over de energietransitie spitst zich in politieke debatten en daarbuiten erg toe op de transitie van de elektriciteitsvoorziening. Die vormt op dit moment ‘slechts’ 23% van de CO2-emissie en daalt met de huidige plannen (die allemaal in gang zijn gezet en goed op planning liggen) naar 11% met een daling van 70% in 2030 ten opzichte van 2019. De cijfers van PBL zijn wat optimistisch doordat elektrificatie van mobiliteit en warmte sneller zou kunnen gaan dan verwacht maar al met al ligt elektriciteit op koers. Alle andere sectoren zijn problematischer. De doelen van de gebouwde omgeving lijken zeker niet gehaald te gaan worden binnen de huidige aanpak, de landbouw draagt nauwelijks bij en de industrie stribbelt lekker mee maar toont weinig initiatief om echt grote stappen te zetten. Zeker niet de stappen die hierboven worden geschetst. Ik vermoed dat mobiliteit zal verassen binnen nu en 9 jaar maar CO2-emissie maatregelen zijn in die sector wel het makkelijkst te realiseren. Kortom de discussie over kerncentrales zijn goed voor de polemieken maar voegen niks toe aan de stappen die echt gezet moeten worden om binnen klimaatbudgetten te blijven. Die dingen staan er nou eenmaal niet eerder dan 2035 (als we geluk hebben) en zullen dan vooral dienen om de status quo te dienen doordat oude zonneparken en windmolens weer langzaam het veld gaan ruimen en we graag willen stoppen met CCS (CO2 in de grond pompen).
De grote vragen
Wat gaan we doen in de gebouwde omgeving om de doelen alsnog te halen?
Hoe versnellen we het verlagen van de CO2-emissie in de industrie (Europees)?
Kunnen er maatregelen bedacht worden om meer te doen binnen mobiliteit?
Wat gaat de landbouw nou eigenlijk doen en kunnen de maatregelen tegen stikstof gecombineerd worden met een forse CO2-reductie?
Weten hoe politieke partijen dit denken te gaan doen? Kijk bij de nieuwe duurzame stemwijzers of een van de vele andere stemwijzers die we verzameld hebben.
Dit is een gastbijdrage van Jan Willem van de Groep, met toestemming overgenomen van zijn weblog. Jan Willem van de Groep schrijft over innovatie, bouwindustrie, future technology, duurzaamheid, transitie en aanverwante maatschappelijke thema’s. Hij was onder andere Founder van Factory Zero, Bedenker en initiator van Stroomversnelling, Grondlegger van Energiesprong, Manager bij woningcorporaties, Werkzaam bij een bouwer.
