Deze gastbijdrage is van Axel Arnbak van Bits of Freedom. Het stuk is ook op de site van BOF te lezen. Stilaan openbaart zich de impact van deze massale controlemaatregel op de privacy en vrijheid op het internet. Deens onderzoek laat zien dat iedere burger door de bewaarplicht circa 225 keer per dag wordt gemonitord. Iedere zes minuten wordt vastgelegd met wie iemand belde, hoe lang, waar hij was. Inkomende en uitgaande e-mailtjes, sms’jes en mms-berichten vallen eveneens onder de bewaarplicht. ‘Wie zijn de anonieme bronnen van die kritische journalist?’, ‘was u op kerstavond van 17:01:12 tot 17:34:51 bij uw psycholoog?’ Door dataretentie ligt het antwoord op dit soort vragen voor het oprapen in de databanken van telefonie- en internetproviders.
[qvdd]
We zien zeker het nut van de bewaarplicht telecomgegevens. Punt.
Punt! Het staat er echt. Het was de reactie van het Ministerie van Justitie nadat Rejo Zenger en Bits of Freedom een WOB-verzoek hadden gedaan en waaruit volgens hen blijkt dat (digitaal) aftappen van en meekijken met burgers totaal ineffectief en vaak onnodig is bij het bestrijden van misdaad in het algemeen.
Punt. Het nieuwe overheidsargument.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Bijna geen enkele isp heeft de beveiliging van data voor de bewaarplicht op orde. Ook datavernietiging “moet nog geregeld worden”. De minister vindt de problemen “niet onoverkomelijk”. Dat schreef Webwereld deze week naar aanleiding van een audit van de Bewaarplicht in Nederland.
De maatregel, die service providers verplicht om alle verkeersgegevens van internetters en bellers te bewaren, ligt al maanden onder vuur. Verschillende Constitutionele Hoven in Europa oordeelden dat de Bewaarplicht onconstitutioneel is. Ook de nieuwe verantwoordelijke Eurocommissaris, Vivian Reding, heeft zich inmiddels tegen de Bewaarplicht uitgesproken.
Minister Hirsch Ballin blijft echter vrolijk op het ingeslagen pad doorgaan. Daarom vandaag een kleine reconstructie over hoe die Bewaarplicht totstand is gekomen. Oordeel maar zelf over het nut.
Eind 2005 staan het Europees Parlement en de Raad van Ministers voor een ‘historische beslissing’ over de bewaarplicht voor telecommunicatie- en internetaanbieders, zeggen de Europese privacytoezichthouders, verenigd in WP29. ,,Bewaring van verkeersgegevens raakt aan het onschendbare, fundamentele recht op vertrouwelijke communicatie. Er moet een urgente noodzaak bestaan om dat recht in te perken. Aanbieders van openbare communicatiediensten worden verplicht om voor opsporingsdoeleinden miljarden gegevens van het communicatieverkeer te bewaren, wat zonder precedent is”, aldus de privacytoezichthouders in oktober 2005 als reactie op de laatste voorstellen van de Europese Commissie.
Sinds vorig jaar moeten alle aanbieders van telecomdiensten (telefoon, internet) alle verkeersgegevens anderhalf jaar bewaren. Wie met wie heeft gebeld en wie met wie heeft gemaild, simpel gezegd. Die bewaarplicht, opgelegd door de EU, is niet zonder slag of stoot door de Eerste Kamer gekomen. Het scheelde maar weinig of het wetsontwerp was gestrand. De regering kon uiteindelijk nog de steun van de VVD en het CDA krijgen met de belofte dat de termijn zou worden gereduceerd tot het minimum volgens de EU-richtlijn, zes maanden. En er zou worden uitgezocht of de bewaarplicht voor met name de kleinere bedrijven niet te bezwaarlijk en te kostbaar is.
Deze week schreef de minister van Economische Zaken, Maria van der Hoeven, mede namens haar collega Ernst Hirsch Ballin, aan de Eerste Kamer dat het allemaal wel in orde zou komen. Ten eerste heeft de regering zoals beloofd een wetswijziging voorgesteld aan de Tweede Kamer voor de reductie van de bewaartermijn. En er is een nulmeting gedaan naar de invoering van de wet.
Wat blijkt?
1. Er zijn geen onoverkomelijke bezwaren geconstateerd bij de internetaanbieders, zegt de minister. Maar….veel bedrijven voldoen nog niet aan de eisen omdat de specificaties onduidelijk zijn. En de kleine aanbieders zijn nog steeds erg onzeker over de kosten.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Deze bijdrage is gebaseerd op de scriptie “Alles onder controle?”, waarvoor Axel Arnbak op 10 september j.l. de Internet Scriptieprijs 2009 won. In de scriptie worden een aantal alternatieven geboden om de inbreuk op de grondrechten te beperken, alsmede aanbevelingen gedaan voor vervolgonderzoek. Axel zet zich vanaf maandag a.s. fulltime in voor digitale burgerrechten bij Bits of Freedom, waar hij verantwoordelijk wordt voor het dossier Privacy & Communicatie.
Even leek het erop dat de Eerste Kamer, onze “chambre de réflection”, bij zinnen was gekomen. Maar toen op 6 en 7 juli j.l. puntje bij paaltje kwam, verleidde de Minister van Justitie met een reeks concessies coalitiegenoot ChristenUnie om alsnog om vóór de wet te stemmen en verbaasde CDA-senator Franken, tot dan toe fel tegenstander van de bewaarplicht, vriend en vijand met zijn “standpunt, waarin politieke opportuniteit zwaarder weegt dan wetenschappelijke rationaliteit”. Aldus de Leidse hoogleraar Informatierecht.
En zo kwam het dat per 1 september de Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens van kracht is geworden. Een eerder op Sargasso bekritiseerde maatregel, waarvan nut, noodzaak en grondwettelijke toelaatbaarheid al uitgebreid ter discussie stonden. Maar in dat debat bleef één cruciaal onderwerp onderbelicht: de onjuiste scheiding tussen de opslag van telecomgegevens en de opvraging daarvan door OM en politie (‘de opsporingsdiensten’). Dit kunstmatige onderscheid miskent de onafscheidelijke samenhang tussen die twee, en verhevigt de schending van ons grondrecht op privacy. Juist daarom is het goed verdedigbaar dat de Eerste Kamer een ongrondwettelijke wet heeft aangenomen.
Miskenning samenhang opslag en opvraging
De nieuwe wet verplicht ISPs en telecombedrijven om bepaalde categorieën verkeers- en locatiegegevens (samen ’telecommunicatiegegevens’) op te slaan, zodat deze voortaan gegarandeerd beschikbaar zijn voor opvraging door opsporingsdiensten. Die mogelijkheid hadden de opsporingsdiensten voorheen nog niet. Tot 1 september moesten ze het doen met strikte regels over verwijdering, dan wel anonimisering van dergelijke gegevens, in plaats van de opslag daarvan. De bewaarplicht is dus ingesteld voor de opsporingsdiensten, en daarom een strafprocesrechtelijke maatregel.
De verplichte opslag kan niet los worden gezien van de al bestaande bevoegdheid van opsporingsdiensten om allerlei soorten gegevens, waaronder telecommunicatiegegevens, op te vragen op grond van het Wetboek van Strafvordering. De criteria voor opvraging zijn soepel, en in vergelijking met het Duitse strafprocesrecht erg laag: zo is tussenkomst van de rechter-commissaris geen vereiste, is deze opsporingsmethode niet het laatst mogelijke middel in het onderzoek en zijn de delicten waarvoor opvraging is toegelaten nauwelijks afgebakend. Bovendien is het kwaad al geschiedt als de vraag of opvraging rechtmatig was bij de rechter voorligt, aangezien het inzicht in telecommunicatiegegevens dan al heeft geleidt tot een bepaalde richting in het opsporingsonderzoek. Deze lage toegangsdrempels werden de afgelopen jaren zelfs significant verruimd, met name in de Wet vorderen gegevens telecommunicatie uit 2004.
Tijdens de parlementaire behandeling heeft de Minister het bestaan van deze samenhang steevast ontkend, en daarenboven duidelijk gesteld dat een heroverweging van de criteria voor opvraging voor hem onbespreekbaar was. De aandacht van beide Kamers ebde stilaan weg, maar de gevolgen zijn drastisch: meer categorieën gegevens van alle telecomgebruikers worden niet alleen opgeslagen, maar ook voor langere tijd beschikbaar gemaakt voor opsporingsdiensten, die deze kunnen opvragen onder voorwaarden die zijn geformuleerd in wetten die jaren geleden waren aangenomen.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.