Geschiedvervalsing

Vorige week woensdag was het precies vijftig jaar geleden dat Martin Luther King als onderdeel van de March on Washington for Jobs and Freedom zijn beroemde 'I Have a Dream'- toespraak hield. Rechtse auteurs en columnisten in de VS waren er als de kippen bij om de erfenis van King als de hunne te claimen. Het feit dat 'communist' en peacenik King tijdens zijn leven vooral met zelfbenoemde conservatieven te maken had via opgehitste politiehonden en billy clubs wordt daarbij gemakshalve vergeten – of simpelweg genegeerd. De geschiedenis is er immers niet om van te leren (of zelfs maar om zo accuraat mogelijk weer te geven), maar om alsnog het morele gelijk aan je zijde te krijgen. En dus staat het conservatieven vrij om achteraf te bepalen welke van Kings standpunten tot zijn 'ware' erfenis behoren, aldus een commentaar in het gezaghebbende conservatieve tijdschrift National Review:

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 09-11-2022
Foto: Nieuws uit Amsterdam (cc)

Mein Kampf en de PVV

, door

OPINIE - Uit pure journalistieke interesse Mein Kampf toch eens gelezen. Het blijkt een ronduit fascinerend boek.

Ik was benieuwd of er enige grond schuilt in de vaak gehoorde stelling dat met de opkomst van de PVV ‘jaren-dertig-toestanden dreigen’. Vooraf drong de parallel zich ook aan mij tamelijk dwingend op: Duitsland in de jaren dertig, Nederland anno 2012. Crisis, populist, zondebok. Lees ‘moslim’ waar ‘Jood’ staat en de contouren van de ‘treinen naar het Oosten’ tekenen zich als vanzelfsprekend al weer af.

Na lezing kan ik zeggen: de parallel is onzinnig. Wie de 850 soms taaie pagina’s (in de Nederlandse vertaling) tot zich heeft genomen, zal iets dergelijks nooit meer durven of kunnen beweren. Wilders is géén Hitler-in-de-dop, zoveel wordt wel duidelijk. Alleen al om die reden zou het onbegrijpelijke verbod op het verhandelen van Mein Kampf onmiddellijk opgeheven moeten worden.

Welke schimmige macht is het toch die ons verbiedt dit boek vrijelijk te lezen? Mijn zoektocht begon met gesprekjes op fluistertoon bij Amsterdamse boekenstalletjes, handelaren die me onder de toonbank en tegen een fors bedrag – vanaf 75 euro – ‘wel aan een exemplaar konden helpen’. Via Twitter trof ik een collega-journalist die de Nederlandse vertaling ooit in België had gekocht, waar het boek gewoon in de handel is, en ik mocht de pil wel lenen. Overigens is de integrale tekst gewoon te downloaden, via Wikipedia, Radio-Islam.org of Stormfront.org, maar 850 pagina’s lezen vanaf een computerscherm…

Ja, lezen van Mein Kampf is ook in boekvorm een hele klus, reken op zo’n dertig uur studie. En ja, sommige hoofdstukken of passages zijn vrijwel ondoordringbaar. Paginalange politiek-historische uiteenzettingen over het Duitse politieke landschap van rond de Eerste Wereldoorlog: geen spannende lectuur. Wie wil nu lezen over centralisme versus unitarisme in de Weimar-republiek? Daarnaast bombastische lappen tekst à la ‘The World According to Adolf Hitler’: ook niet altijd even boeiend. Al zijn de gedachtekronkels soms weer ronduit vermakelijk in hun onnavolgbaarheid: zo wijdt Hitler een heel hoofdstuk aan de ‘strijd tegen de syfilis als primaire taak’.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Richard Overy en het Derde Rijk

, door

Op 14 mei 2011 besprak ik hier de kroniek van het Derde Rijk van de Britse historicus Richard Overy. Nu weet ik redelijk veel van de Tweede Wereldoorlog en ik vond het niet zo spannend. Ik las weinig nieuws, weinig prikkelends, maar zag wel een mooi boek over een bekende materie.

Dan kun je denken dat de professor wat uit vorm is, of dat het boek een fout concept was, of dat je zelf wat knorrig was in je oordeel. Ik besloot, omdat geen der verklaringen viel uit te sluiten, mijn aarzelingen aan de professor te presenteren. Via de uitgever (de Bezige Bij) lukte dat.

Ik vroeg: ‘ De Kroniek van het Derde Rijk’ is een groots werkstuk, in de Nederlandse vertaling leest het als een trein en het is prachtig uitgegeven. Maar toen ik het uit had, voelde ik me toch wat teleurgesteld. Misschien komt het door mijn bekendheid met de loop der gebeurtenissen. De feiten blijven immers gelijk, maar onze uitleg en waardering ervan verandert. U schreef voor de jonge generatie, zo meldt ons het titelblad. Maar waarom? Wat ontbreekt er in andere verhalen over de oorlog of Hitler?

Overy zegt:  “De redenen waarom U het boek een beetje onbevredigend vindt zijn gemakkelijk te beantwoorden. Ik kreeg de opdracht om een strakke kroniek te schrijven, een verhaal over wat er gebeurd is. Dat is niet mijn gebruikelijke manier van geschiedschrijven, maar het voordeel leek me dat het een volledige en informatieve vertelling over de periode zou opleveren, met alle gegevens die studenten, scholieren, etc. nodig zouden hebben. Onderweg komen wel elementen van verklaring aan de orde, maar dit is geen argumenterend maar een informerend boek. (Ik moet wel zeggen dat de claim dat ik schrijf voor de jongere generatie niet van mij afkomstig is!)

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Kroniek van het Derde Rijk

, door

In 2010 schreef Richard Overy zijn voorwoord bij deze, nu vertaalde oorlogskroniek, uitgegeven door de Bezige Bij. Het is monumentaal boek van 408 pagina’s over de twaalf jaar dat Hitler Europa in brand wist te steken. De tekst leest als een trein, de illustraties zijn nieuw, soms bijzonder, de uitvoering  en druk fraai.

Nu is het wel zo dat de zolders kraken met boeken van deze aard, dus de vraag waarom deze nieuwe kroniek van een veel beschreven geschiedenis? Dat is nog niet zo gemakkelijk te beantwoorden.

De geschiedenis is altijd “onvoltooid”,  zo leerde ons Jan Romein: elke tijd moet zijn eigen relatie tot het verleden vinden en beschrijven. Dat is met de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog al vaak beproefd. Overy vindt het opmerkelijk dat de gruwelen zijn bedreven door een volk dat de laatste 65 jaar uit Europa’s modelburgers lijkt te bestaan. Dat is waar: in de ‘Historikerstreit’ is hierover veel gediscussieerd. De centrale stelling van Goldhagen in “Hitler’s willing executioners” wijkt hier van weer sterk af.

Overy is ook getroffen door de politieke prestatie van Hitler: hij kwam aan de macht met steun van ongeveer een derde deel van het electoraat. Waarom verwierf hij daarna de steun van miljoenen, terwijl toch spoedig evident werd hoe weinig hij met de rechtsorde op had? Waar gehakt wordt vallen spaanders, zei Göring ooit, maar dat was een schamel excuus. De magische invloed van de onbeschaafde en weinig interessante figuur van Hitler is evenmin afdoende als verklaring.  De vraag “Hoe kon dit gebeuren” is nog steeds geldig en krijgt geen volledig antwoord in dit boek, zegt Overy.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Waan van de dag

De joodse buurjongen van Adolf Hitler

, door

Edgar Feuchtwanger woonde naast Adolf Hitler aan de Prinzregentenplatz in München. Hitler’s huishouden confisceerde alle melkflessen van de melkboer zodat de 5-jarige Edgar zonder zat. Later vluchtte hij succesvol met zijn ouders naar Engeland.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Toen, nu en het morele gelijk

, door

Ik heb het niet zo op met dat hele Godwingebeuren, eerlijk gezegd. Ik word er langzaamaan een beetje moe van – en dan is 4 mei pas over een dikke week… Wat me tegenstaat is niet eens de tenenkrommende stompzinnigheid van de vergelijking, of de morele hypocrisie van de Godwinsirene die vervolgens onvermijdelijk afgaat, maar eerst en vooral de mate waarin beide ‘kampen’ voor eigen parochie preken: men spreekt publiekelijk schande, verkneukelt zich aan beide zijden om het eigen gelijk, en bekommert zich niet om wat de ander wél probeert te zeggen. Het is niet eens een parodie op maatschappelijk debat. Het is een democratisch falen. Falen, want een democratie werkt – zeker in Nederland – alleen als je bereid bent te luisteren naar wat andersdenkenden vinden. En luisteren, dat doen er momenteel toch verdomd weinig.

Natuurlijk is het bizar om, zoals Michael Blok doet Wilders op basis van een zelfbedacht lijstje van ‘criteria’ met Adolf Hitler te vergelijken. De criteria zijn vooral heel suggestief, en over menig kruisje in de tabel kan men nog wel een uur of wat soebatten. Vanwaar bovendien de fixatie op Hitler? Waar zijn Stalin, Mussolini, Mao en Franco, om maar een paar willekeurige voorbeelden te noemen? Als Hitler relevant is, zijn zij dat evenzeer. Maar dat is nou net het hele punt: historisch gezien is niet de vergelijking met zeventig jaar geleden primair relevant, maar de vergelijking met Europese politici die in onze tijd, en in onze wereld een rol spelen of speelden. Denk aan Jean Marie Le Pen. Jörg Haider. Umberto Bossi. Silvio Berlusconi, wellicht. Pim Fortuyn – zeker. Filip DeWinter. Pia Kjaersgaard….

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Vorige Volgende