Stemgedrag gemeenteraadsleden

Een beetje betrokken burger wil een weloverwogen keuze maken bij de verkiezingen. Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn stemwijzers en nieuws over politieke partijen volop te vinden. Zelfs het stemgedrag van politieke partijen in Eerste en Tweede Kamer is niet zo heel moeilijk te vinden.

Met de gemeenteraadsverkiezingen in zicht (14, 15 en 16 maart) kan een nieuwsgierige kiezer de website van zijn/haar gemeente napluizen, op zoek naar de prestaties van de raadsleden. Ook onderzoekers en journalisten zullen de komende tijd gemeentelijke websites raadplegen.

Probeert u het ook eens. Kies willekeurig een tiental gemeenten en probeer het stemgedrag van de raadsleden eens te vinden. Grote kans dat u na drie tot vier gemeenten het bijltje er al bij neer gooit. Hoe komt dat?

Een onderzoek van acht jaar geleden bracht aan het licht  dat het vinden van raadsinformatie tijdrovend is. Vooral omdat in veel gevallen de gemeentelijke websites weinig gebruiksvriendelijk bleken.

Bij de helft van het aantal (77) onderzochte gemeenten kost het minimaal 5 klikken voordat een bezoeker bij de raadsinformatie terechtkomt.

De onderzoekers constateerden dat er geen eenduidige benamingen voor notulen of verslagen van de raadsvergaderingen werden gehanteerd.  Bij de ene gemeente waren de stukken voor de gemeenteraadsvergaderingen verborgen onder ‘Politieke dag’, een andere gemeente had het onder gebracht bij ‘Politieke Maandag’. Weer een ander vond ‘Politieke Markt’ wel een aardige verzamelplaats voor agenda’s en notulen.

Het ontbrak aan een open, gestructureerde machine-leesbare standaard waarmee raadsinformatie gebruikersvriendelijk werd aangeboden.

Slechts 13 van de 77 onderzochte gemeenten hebben een open data portaal maar raadsinformatie is daar geen onderdeel van.

Het stemgedrag van raadsleden was nog lastiger te vinden. Bij slechts één gemeente waren de stemuitslagen per raadslid te zien. Bij 25% van de onderzochte gemeenten waren de stemmingen in de raad niet terug te vinden. Bij elf gemeenten waren de stemverhoudingen alleen terug te vinden in de besluitenlijsten. Bij zestien andere gemeenten moesten de notulen er op nageslagen worden.

De stemuitslagen woeden op verschillen manieren weergegeven. Sommige gemeenten gaven alleen de verhouding voor en tegen aan. Andere gemeenten lieten de stemverhoudingen per partij zien. In  meeste gevallen was die informatie uitsluitend te vinden in de notulen of de besluitenlijsten.

Het onderzoek leidde tot Kamervragen. De toenmalige minister van Binnenlandse Zaken was niet van plan in de autonomie van de gemeente te treden  en verklaarde zich niet bereid “om een landelijk model op te zetten voor het verstrekken van toegankelijke en gebruiksvriendelijke informatie over de gemeenteraad, waaronder ten minste het verstrekken van notulen van raadsvergaderingen, besluitenlijsten van de raad en het stemgedrag van raadsleden.”

Wij dachten dat onderzoek opnieuw te doen. Hoe open en toegankelijk zijn gemeentelijke websites als je wilt weten 1) In hoeveel stappen (klikken) ben je bij welke politieke partijen en raadsleden er in de raad zitten? 2) Is te zien hoe raadsleden stemmen? 3) Zijn raadsagenda’s en verslagen (notulen) makkelijk vindbaar?

Na 22 websites bezocht te hebben werd al snel duidelijk dat het nog steeds een tijdrovend klusje is bij diverse onderdelen van de raadsinformatie te komen. Welke partijen en welke mensen er in de gemeenteraad zitten blijkt bij de 22 gemeenten vlot vindbaar (gemiddeld 2 klikken).

Maar voor het stemgedrag van de raadsleden stemmen en de raadsagenda’s en verslagen (notulen) waren gemiddeld vijf tot meer stappen nodig. Bij 17 van de 22 gemeenten is zo’n zoektocht ook erg gebruiksonvriendelijk ingericht.

In 2014  had alleen Tytsjerksteradiel als enige gemeente in het onderzoek van destijds een aparte toepassing om stemuitslagen per raadslid te zien.
Klik hier op ‘Wie is wie’ en klik daar op ‘raadsleden’. Klik vervolgens op een foto van een raadslid.

Inmiddels zijn dat er veel meer. De gemeente Amsterdam stapte in 2017 over op zo’n systeem.
Klik hier op ‘raadsinformatie’.  Klik dan op ‘De raad’, klik op foto van een raadslid en klik op “Wilt u zien wat ik heb gestemd?”

Wat opvalt is dat gemeenten die eenzelfde raadsinformatiesysteem (software) gebruiken, blijkbaar verschillende features hebben afgenomen. Zo troffen we een aantal gemeenten die dezelfde software gebruiken als  Amsterdam en Tytsjerksteradiel, maar niet het stemgedrag van de raadsleden presenteren.

Wie het stemgedrag van partijen en/of individuele raadsleden op onderwerpen wil vinden, zal daar meer dan een dagtaak aan hebben. Dat is overigens bij Eerste en Tweede Kamer ook zo.

De burger die in een gemeente woont waar de raadsinformatie overzichtelijk en gebruiksvriendelijk op de website staat, kunnen de beloftevolle propaganda van verkiezingsprogramma’s naast zich neerleggen. Zijn/haar keuze is redelijk makkelijk te bepalen op de politieke prestaties van de afgelopen vier jaar.

Hoe zit dat in uw gemeente? In hoeveel stappen (klikken) bent  u bij
1 – welke politieke partijen en raadsleden zitten er in de raad
2 – Het stemgedrag van de raadsleden
3 – De notulen van raadsvergaderingen