OPINIE - Staatsgeweld is een blinde vlek bij academici, politici, journalisten en middenklassers die de status quo niet hoeven uit te dagen, en die ook niet zwart zijn. Zij weten niet tot welk geweld de staat overgaat als zij uitgedaagd wordt, ook in Nederland, schrijft David Hollanders.
De staat bezit het geweldsmonopolie en dus eindigt elk werkelijk politiek moment met geweld. Afgelopen zaterdag werden in het Van Gogh museum kunstenaars gearresteerd die protesteerden tegen sponsoring van het museum door Shell. In Spijkenisse werden begin 2017 demonstrerende feministen gearresteerd. Vreedzame anti-zwarte Piet demonstranten werden in 2016 te Rotterdam afgetuigd door politieagenten. Maagdenhuis-bevrijders werden in 2015 door stillen opgepakt en een week lang gevangen gezet. Een demonstrante werd tijdens de koningskroning in 2012 opgepakt. Soms wacht de staat overigens niet tot het politieke moment zich materialiseert. In 1997 werden aan de vooravond van de Eurotop te Amsterdam honderden mensen opgepakt die zouden kunnen demonstreren. Wie het zwaard opneemt tegen de staat – of ook maar zou kunnen opnemen – zal door het zwaard omkomen.
Iedere politicoloog weet dat het definiërende kenmerk van de staat het monopolie op geweld is. Wie staat zegt, zegt geweld. En wie geweld bestudeert, kan niet heen om de staat als grootgebruiker daarvan. De reële gevolgen van dat in tekstboeken vermelde geweldsmonopolie worden – behalve door mensen die omwille van hun zwarte lichaam door de politie worden vernederd in een praktijk die eufemistisch etnisch profileren genoemd wordt – door de middenklasser niet ondervonden. Tot het moment dan dat die middenklasser de staat of de status quo – en de staat is natuurlijk altijd hoeder van de status quo – uitdaagt. Dan volgt geweld.
En het is dat staatsgeweld dat een blinde vlek vormt bij academici, politici en journalisten die de status quo niet hoeven uit te dagen, en ook niet zwart zijn. Zij weten niet tot welk geweld de staat overgaat als zij uitgedaagd wordt. Het verschil tussen niet weten en niet willen weten is daarbij klein, maar ook een klein verschil is een verschil.
Alleen verontwaardiging over Amerikaanse politiemoorden
Er zijn minstens vijf afweermechanismen waarmee we vol kunnen houden dat de staat vredelievend is en dat niet politiek verzet nooit uit elkaar geslagen wordt. Ten eerste leidt politiegeweld tegen burgers alleen tot verontwaardiging als het in het buitenland plaats vindt. In Nederland overlijden met enige regelmaat arrestanten, al dan niet na in een nekklem te zijn genomen. Onze verontwaardiging evenwel reserveren wij exclusief voor Amerikaanse politiemoorden. De Nederlandse politie -onze politie- kan niet werkelijk gewelddadig zijn en evenmin werkelijk racistisch.
We geloven het alleen als het op camera staat
Ten tweede reageren wij slechts dan op geweldmeldingen als het op camera staat. Door de Amsterdamse politie opgepakte studenten stelden geslagen te zijn. Dat staat evenwel niet op camera en dus is het inderdaad het woord van de staat tegen dat van studenten. Wie geloven wij dan? Wie willen wij dan geloven? En wie kunnen wij dan geloven? Dan geloven wij de staat, althans kranten nemen de versie van de politie over en politici doen er het zwijgen toe.
De door de Rotterdamse politie uitgedeelde kaakslagen tegen zwarte demonstranten vielen echter niet te ontkennen. Zij staan op internet. Er is een filmpje met daarop een vanwege de staat neerdalende regen van kaakslagen op het weerloze gezicht van een door witte agenten vastgehouden zwart lichaam. De slavernij is voorbij, maar de staat leeft en het geweldsmonopolie met haar. En dus volgden er Kamervragen die iedereen inmiddels al weer vergeten is. Er waren wat artikelen waarin journalisten vragen opwierpen, ook dat. En daarmee wordt het derde afweermechanisme relevant.
Ook een afweer: een uitzondering op de regel
Wat we niet ontkennen kunnen, classificeren we als uitzondering op de regel. Zie daar het derde mechanisme. De vredelievende staat als regel, waarop de inrekening van studenten, feministen, kunstenaars en zwarten uitzonderingen vormen, betreurenswaardige uitzonderingen weliswaar, maar ook dat zijn uitzonderingen.
Dat zijn het natuurlijk niet. Ook te Dordrecht in 2011 werd onder andere Quincy Gario gewelddadig opgepakt. En ook te Gouda in 2015 werden zwarte burgers gewelddadig opgepakt. Sindsdien vervolgt het Openbaar Ministerie Kno‘Ledge Cesare, die op camerabeelden genekklemd wordt door de politie, maar volgens diezelfde politie tijdens de nek-klem een agent zou hebben geknepen. Plaatsvindend in elk ander land zouden we de vervolging staatsintimidatie noemen, maar het vindt niet in een ander land plaats, en dus hebben wij terug te vallen op een vierde mechanisme.
‘Het is democratisch gelegitimeerd’
Het vierde mechanisme is de stelling dat de staat niet alleen het geweldsmonopolie bezit, maar het legitieme geweldsmonopolie. De staat is door ons democratisch gelegitimeerd om geweld te gebruiken. Het geweld is democratisch gezegend, wat de kaakslagen wellicht niet minder pijnlijk maakt maar wel legitiem. Daar zou wellicht wat voor te zeggen zijn indien politieke partijen namens ons effectief toezicht houden op geweldsuitoefening.
Dat is natuurlijk niet zo. Burgemeesters gaan over het geweldsapparaat, niet de wethouders, laat staan de gemeenteraad. En de gretigheid waarmee de Amsterdamse en Rotterdamse burgemeesters het namens hen ingezette geweld verdedigden was niet van antidemocratische sentimenten vrij. De geheime dienst bleek daarbij de gangen van anti-Zwarte Piet demonstranten te volgen – net zoals de geheime dienst vroeger de gangen van Soekarno, Hatta en Anton de Kom volgde -, zonder dat het parlement hier weet van heeft. Het parlement heeft het evengoed te doen met de informatie dat het Ministerie van Justitie hen verschaft en zoals wij weten is dat ministerie niet in zijn eerste leugentje gestikt. Soms vertrekt een minister als de leugen te opzichtig wordt, te duidelijk, te on-Nederlands. Soms keft nog een Kamerlid, maar de politiestaat trekt verder en academici en journalisten trekken met haar mee.
Laatste redmiddel: het wordt beter
Wie toch de ogen niet wil sluiten wil, kan als ultimum remedium terugvallen op het laatste, vijfde mechanisme. Ja, de staat is ook in Nederland gewelddadig, ja, dat is structureel en ja, dat is illegitiem, maar het wordt beter. Vroeger was het immers slechter. En het is waar. Niet in deze eeuw werden Soekarno en Hatta in Boven-Digoel geïnterneerd. Inderdaad herinnert enkel de Coen-tunnel nog aan het door de VOC uitroeien van bewoners van het eiland Banda. Inderdaad kan niemand zich nog heugen dat Curaçaoër Tula gekruisigd werd, al komt dat ook door het op dit punt selectieve staatsonderwijs. En de overlevenden van de slachting van Rawagede zijn inderdaad inmiddels bejaard – en er zijn dan toch maar mooi overlevenden, die nu bovendien een schadevergoeding krijgen, weliswaar na jaren traineren door de staat. En is het tegenwoordig niet ondenkbaar dat Domela Nieuwenhuis gevangen gezet zou worden?
Allicht. Net zoals het in 1991 ondenkbaar was dat het de Nederlandse politie zou zijn geweest die Rodney King in elkaar had geslagen. En net zoals het in datzelfde 1991 ondenkbaar was dat Nederlandse journalisten, politici en wetenschappers naar de punt van hun schoen zouden turen als camerabeelden zouden tonen dat de Nederlandse politie een zwarte burger aftuigt. In de VS was er in 1991 dan toch in elk geval nog verontwaardiging.
David Hollanders is docent aan de Tilburg School of Economics and Management.
Dit stuk verscheen eerder op Sociale Vraagstukken.
Reacties (21)
Het is de taak van de staat om onschuldige burgers tegen geweld van andere burgers te beschermen en de wet te handhaven, desnoods door zelf gepast geweld tegen te gaan. De rechtmatigheid van dat geweld kan dan altijd weer getoetst worden door de rechtsmacht. Daarnaast kan het volk via de democratie ook nog een oordeel vellen over het handelen van de staat, de staat dat zijn wij allen.
Sommige van de bovenstaande demonstranten zijn helemaal niet zo vredelievend als bovenstaand wordt voorgedaan. De zwarte piet demonstranten waren diverse malen diverse malen vriendelijk verzocht te vertrekken en naar de aan hun toegewezen plek te gaan. Betogers en groepen kinderen gaan niet samen en vormt een hoog veiligheidsrisico, je kan als het mis gaat geen ME charge uit gaan voeren op een kinderfeest zonder en gigantisch drama te veroorzaken, volstrek logisch dat besloten is deze groepen strikt uit elkaar te houden. Ze zijn overigens helemaal niet afgetuigd, er is hooguit een beetje getrokken en geduwd, dat is nu eenmaal onvermijdelijk als een woedende menigte door een blokkade probeert te breken. Bij de afgelopen Feyenoord huldiging zullen er ongetwijfeld ook supporters blauwe plekken hebben opgelopen, dat heeft niets met huidskleur of politieke mening te maken, enkel met hun gedrag.
@1: jaja, niks aan de hand dus……
@1: Heb je een onderbouwing over jouw stelling dat die demonstranten niet vredelievend waren?
@3: nee, dat heeft hij niet. Net zoals al die andere talloze keren dat hij iets beweert maar nooit met enige onderbouwing komt of uberhaupt ingaat op kritiek.
Heeft ook te maken met het zo beperkte recht te demonstreren in Nederland. Ondanks dat de wet alleen zegt dat je burgemeester en wethouders moet informeren, wordt dat door de gemeente als een soort vergunningaanvraag behandeld, en zetten ze je gewoon neer op een weiland in de middle-of-nowhere (in den haag het malieveld waar je met 10.000 mensen nog weinig lijkt) waar geen bewindspersoon er notie van hoeft te nemen en geen burger er last van heeft i.p.v. op het plein in het midden van de stad naast het stadhuis/het binnenhof.
Dat is natuurlijk geen effectieve demonstratie, maar als je iets anders wilt is dat gelijk een excuus om te knuppelen.
Gek joh, het is net alsof middenklassers geen zin hebben in je demonstratie.
Wiens brood men eet,..Een docent dient de staat en behoort geen persoonlijke mening te geven.
Of er iemand terecht of onterecht klappen heeft gehad is aan zijn baas.
@7: I see what you did there. Natuurlijk mag je een persoonlijke mening geven.
Er wordt veel de weinig gekeken naar de middenklasse zelf. Wat vinden zij belangrijk?
De staat heeft het geweldsmonopolie. Wat mij betreft mag er nog wel een tandje bij.
Ik heb het idee dat terroristen dodelijker zijn
@9: “Wat mij betreft mag er nog wel een tandje bij.”
Het had me verbaasd als je niet voor meer fascisme was geweest.
“Ik heb het idee dat terroristen dodelijker zijn”
Ik zie de relevantie van die opmerking niet in het kader van politiegeweld tegen demonstranten. Verder vraag ik me af of je je idee cijfermatig kan onderbouwen. Ik heb eerder het idee dat zowel in Nederland als wereldwijd meer doden vallen door staatsgesanctioneerd geweld dan door terroristen.
@9 Je realiseert je dat er in Nederland maar één dode is gevallen door terrorisme sinds 1990?
@9:
Inderdaad, als je toch ziet wat leraren, agenten en hulpdiensten moeten ondergaan…. Vaak onder het mom van protesteren of protest aantekenen tegen…. (vul maar in). Dan mag er wat mij betreft wat harder aangegeven worden wat de grens is. Hooligans neerknuppelen is altijd plus 10 natuurlijk. Laten we nog maar wat situaties dooronder scharen. Het staatsmonopolie op geweld is er voor een reden: orde, veiligheid en vrijheid. Het is een legitimeert gezag waarvoor respect opgebracht dient te worden. Soms doet een ferme tik wonderen!
@12: totdat je ergens loopt en er een groep hooligans op je afkomt. Je draait je om en rent weg, recht in de handen van de politie. Die twijfelen niet lang en geven je een “ferme tik”. Henk de Waal komt zwaargewond in het ziekenhuis. De rechtszaak jaren later zorgen er voor dat De Waal op kosten van de staat in een hotel komt. Een hotel waar je zonder toestemming uitkomt…
@13:
Henkie rent naar de politie voor hulp, met z’n armen omhoog elk bevel opvolgend. Verder, de kans op een bliksemschicht op je koppie is groter waarschijnlijk. Maar goed, aan alles zit risico verbonden. Ook aan de huidige situatie. Maar je hebt een punt, tegen pech kun je niet op.
De middenklasse wordt ook buitensporig getroffen door demonstraties, bijvoorbeeld als er ruzie gezocht wordt, de stenen uit de straten getrokken, fikkies van autobanden gestookt, huisraad naar beneden vliegt en de auto’s bekrast of erger. Dat zijn namelijk hun straten, hun huizen en hun auto’s. En ik ben er bij voldoende aanwezig geweest om te weten: als het links is die demonstreert, dan gebeurt dit.
Daar komt nog bij dat er twee andere categorieën demonstraties zijn, die soortgelijke effecten hebben maar niet een soortgelijke insteek, waardoor allicht, bij de handhavende instanties, een soort one-size-fits-all benadering ontstaat: die van het kaliber Turken-vs-Koerden (altijd leuk, ik woon in een stad waar dat met enige regelmaat gebeurt, ja) en die van het type we-hebben-weer-een-voetbalwedstrijd-gewonnen-of-verloren-maakt-eigenlijk-niet-uit (hetgeen in mijn stad nou juist weer niet zo vaak gebeurt zeuszijdank).
@15:
en daarmee weet je dat de reactie niet serieus te nemen is
De middenklasse voelt zich eerder gesteund door de politie en het gezag dan door demonstraties.
Wat doen de demonstranten eigenlijk voor de middenklasse?
Iemand die in sociologisch verband de term “middenklasse” bezigt rekent zichzelf vast niet tot de “onderklasse”.
Links demonsteert niet meer, van Greenpeace mag je thuisblijven als je je aflaat maar hebt gestort, wij doen het actievoeren voor u.
Zelfde truukje als de roomse Kerk.
Voor een tientje speuren wij de dader op ( zielig zeehondje ), voor een tientje vragen we om moeilijkheden voor U , ik blijf thuis maar steun Greenpeace. zie de posters in het geheugen van Nederland.
Voor de rest Oost Amsterdam onder de hazelaars, er wandelen mensen met twitters en instagrams.
Waar Lenin en Marx ooit een voetstuk hadden staan,
en iedereen werkte, hamers en sikkels.
Terwijl nu in ganzenpas de zwarte piet wordt verwisseld.
50 jaar socialisme, er is in die tijd veel bereikt..
Maar wat is nou die heilstaat als er muren omheen staan
Als je bang bent en voorzichtig met je mening moet omgaan
Zeg mij wat is die waard als iemand die afwijkt voor gs fascist wordt verklaard?
Goed, je mag demonstreren maar met je twitter reet tegen de muur
en alleen als je geld hebt is mening van vrijheid niet duur.
Over het Europese gordijn vliegt de elite, omdat er kruimels liggens op het Malieveld maar soms ook hele broden op het Tiananmenplein.
Maar de elite wordt niet doodgeschoten , ook niet teruggefloten.
Afijn ik ga dansen eten zuipen gokken want de neonreclames lokken.
Hahaha Hema kent haar klassiekers ;)
Staatsmonopolie op geweld snap ik. Maar wie kan ik aanspreken op de geweldsinstructies? En wat houdt die dan in? En je bedreigd voelen, hoe zie je dat? Of verzet. Hoe voorkom je geweld dan? Soms vermoed ik dat politieagenten totaal ongeschikt zijn voor hun vak, daar zij vaak geen enkele geestelijke weerbaarheid schijnen bezitten en graag escalatie aangrijpen om heerlijk er op los te kunnen slaan en te schieten (en te wurgen). Gevaarlijke gekken vindt je vooral bij de politie.
Tip: kijk vrijdag naar: https://zembla.vara.nl/dossier/uitzending/zes-kogels-voor-cyprian-vrijdag-26-mei