De Spaanse premier Pedro Sanchez had gehoopt deze week op z’n minst voor even verlost te zijn van alle spanningen die de Catalaanse separatisten het land al jaren bezorgen. Hij had buiten de Spaanse rechters gerekend. Vlak voordat het Spaanse parlement de moeizaam tot stand gekomen en zeer omstreden amnestiewet zou gaan aannemen kondigden twee rechters aan dat hun zaken tegen de seperatisten hoe dan ook gewoon doorgaan. Junts, de partij van Carlos Puigdemont, besloot daarop tegen de wet te stemmen, die toen alsnog werd verworpen. Een parlementaire commissie moet nu proberen een oplossing te vinden.
Voor premier Sanchez van de socialistische PSOE betekent de tegenstem van Junts een grote nederlaag. Zijn regering hing op steun van de Catalaanse separatisten. De amnestiewet, waartegen in Spanje massaal is gedemonstreerd onder aanvoering van de conservatieve Partido Popular (PP), was bedoeld als wisselgeld voor steun van de Catalanen aan een nieuwe regering-Sanchez. Na de verkiezingen van deze zomer was de PP weliswaar de grootste geworden, maar de partij slaagde er niet in een regering te vormen. In november kreeg Sanchez wel de benodigde meerderheid voor een tweede termijn dankzij de steun van de Catalaanse seperatisten die amnestie werd beloofd. Tegenstanders hekelden de hypocrisie van Sanchez die zich in het verleden ook tegen amnestie had uitgesproken. Zijn draai zou uitsluitend ingegeven zijn door zijn opportunisme om hoe dan ook aan de macht te kunnen blijven. Opiniepeilingen lieten zien dat 70% van de Spanjaarden tegen amnestie waren. Zelfs Sanchez’ eigen aanhang was in meerderheid tegen de wet.
‘Russische inmenging’
Dat Puigdemont’s partij de amnestiewet nu alsnog torpedeerde heeft alles te maken met de opstelling van de Spaanse rechterlijke macht. Twee rechters lieten twee dagen voor de stemming weten dat vervolging van de separatisten nog steeds niet is uitgesloten, bericht de NRC. Zo verlengde rechter Joaquín Aguirre, die onderzoek doet naar Russische inmenging in het Catalaanse onafhankelijkheidsproces, zijn onderzoek met nog eens zes maanden. Het verhaal gaat dat Puigdemont contact zou hebben gehad met een Rus, die geld en militaire hulp hebben aangeboden. Als Catalonië dan onafhankelijk zou zijn geworden, wilde Rusland in ruil dat de regio een cryptoparadijs zou worden. Ook mocht Catalonië geen kritiek meer leveren op Moskou. Justitie kon de Rus tot nu toe niet vinden, maar een anonieme melding zou de officier van Justitie nu nieuwe aanknopingspunten hebben gegeven, aldus Aguirre. In een tweede zaak zet rechter García-Castellon volgens de laatste berichten zijn onderzoek voort naar relaties tussen Puigdemont en de radicale actiegroep Tsunami Democràtic. In het parlement verklaarde de woordvoerder van Junts na deze berichten dat de wet een goede eerste stap is maar toch nog onvoldoende bescherming biedt voor degenen die tot nu toe in aanmerking kwamen voor vervolging.
Premier Sanchez vermoedt boze opzet. Hij vindt de recente besluiten van de twee rechters geen toeval en denkt dat de PP er achter zit in een poging om zijn regering te laten struikelen. De onafhankelijkheid van de rechtspraak is al langer in het geding. PSOE en PP slagen er niet in een oplossing te vinden voor een definitief bestuur van de Spaanse Raad voor de Rechtspraak die over de gehele organisatie systeem gaat. EU-Commissaris Didier Reynders is te hulp geroepen voor een bemiddelingspoging om de onderhandelingen tussen de partijen daarover vlot te trekken. Dat is er sinds deze week niet makkelijker op geworden.
Een nieuw referendum?
Secretaris-generaal Turrull van Junts waarschuwde Sanchez dat de partij de steun aan de regering zou kunnen intrekken. De overeenkomst die in november is gesloten over de amnestie houdt volgens hem in dat geen van de separatisten nog vervolging zou hoeven te vrezen. Na de verontrustende berichten van de twee rechters had Junts nog een laatste poging gedaan om de wet op enkele punten te wijzigen, maar de PSOE kon daarmee niet akkoord gaan. Dat gaat nu ook niet meer gebeuren volgens de minister van Justitie Félix Bolaños. De Spaanse grondwet is de rode lijn, zei hij, en sommige voorstellen van Junts waren daarmee niet in overeenstemming.
Pere Aragonès, de Catalaanse regeringsleider riep alle partijen op verantwoordelijkheid te nemen voor een spoedig akkoord over de amnestiewet. Aragonès is de voorman van de ERC, de linkse seperatistische partij die Sanchez steunt en deze week wel voor de amnestiewet stemde, Hij hoopt nog steeds dat Sanchez ooit akkoord al gaan met een nieuw referendum over de onafhankelijkheid van Catalonië. Het ziet er voorlopig niet naar uit dat de centrale regering op korte termijn akkoord mee zal gaan. Voor het laatste, door de centrale regering verboden, referendum op 1 oktober 2017 kwam 42% ondanks het gewelddadig optreden van de Spaanse politie naar de stembus. Op basis van de uitslag van 90% vóór onafhankelijkheid riep de separatistische regering eind oktober de onafhankelijke republiek uit. Madrid ontbond de regering en Puigdemont c.s. vluchtten naar het buitenland. Sindsdien is de stemming in Catalonië over de onafhankelijkheid sterk verdeeld. Een opiniepeiling wees vorig jaar uit dat de voorstanders van volledige onafhankelijkheid licht in de minderheid zijn. Een meerderheid is wel voor meer autonomie van de regio.
Reacties (6)
Dit stuk (en vooral de kop) suggereert dat die rechters zich voor een politiek karretje laten spannen. Of dat werkelijk zo is, hangt natuurlijk helemaal af van de kwaliteit van hun inhoudelijke, juridische argumentatie. Is die sluitend, komt er veel interpretatie aan te pas, of zitten er zelfs gaten in? Zonder informatie daarover weet ik eigenlijk nog niks.
De timing van de vage, moeilijk op waarheid te beoordelen publiciteit van Aguirre en Garcia-Castellon vlak voor de beslissende stemming kan toch moeilijk anders worden geduid dan als een politiek feit. Zelfs als ze het niet gewild zouden hebben is het dat toch geworden.
Natuurlijk heeft de timing invloed. Maar het zou toch ook kunnen dat ze heel gegronde kritiek hadden op die amnestiewet? Dat die wet geen garanties zou bieden dat separatisten niet meer vervolgd zouden worden?
En of het ‘vage, moeilijk op waarheid te beoordelen’ publiciteit is kan ik onmogelijk beoordelen. Dat was nou net mijn punt in #1.
Hou in de gaten dat in Spanje rechters politiek benoemd worden. Er zitten nu op veel sleutelfuncties uitgesproken PP-rechters, die niet voor het karretje gespannen worden, maar er gewoon in zitten. De hele veroordeling van de Catalaanse politici rust al op politieke uitspraken (het is geen toeval dat Puigdemont door België, Italië noch Duitsland is uitgeleverd aan Spanje, ondanks Europese arrestatiebevelen).
Dat het niet helemaal lekker zit wil ik best geloven. Maar ik vraag me wel af hoeveel ruimte die rechters hebben om echt politiek te bedrijven. Ik kan me niet voorstellen dat de toestand al zo uit de hand is gelopen dat ze simpelweg aankondigen een democratisch aangenomen wet helemaal te negeren. Het lijkt me dat ze daarmee zouden vragen om ontslag op staande voet. En volgens mij hebben ze in Spanje ook zoiets als een Openbaar Ministerie dat beslist over vervolging, waarna een onafhankelijke rechter de zaak in behandeling neemt. Zonder aanklacht zou een rechter niet zomaar iemand kunnen veroordelen, lijkt me. Hoeveel manoeuvreerruimte is er dan voor die rechters?
Het is ook wel typisch dat uitgerekend de partij van Puigdemont zijn steun voor die wet heeft ingetrokken. Blijkbaar hebben zij nu de indruk dat die wet ze onvoldoende beschermt. Je zou dus kunnen zeggen dat ze de waarschuwing daarvoor van die rechters serieus nemen.
Ik heb de indruk dat het een stuk ingewikkelder in elkaar zit dan ‘rechters die een wet frustreren’.
https://www.nrc.nl/nieuws/2022/12/21/wat-is-er-in-spanje-aan-de-hand-tien-vragen-over-de-constitutionele-crisis-a4152241
De discussie loopt al jaren. Zeg maar sinds 1975. Daarvoor was er sowieso geen onafhankelijke rechtspraak.