ONDERZOEK - Zelfbedrog lijkt iets te zijn wat mensen per definitie zelf doen. Jij zelf bedriegt jezelf. Maar wie beter kijkt ziet dat het een sterk sociaal verankerd fenomeen is. Technologie en vooral sociale media spelen een cruciale rol in ons zelfbedrog, schrijft Roy Dings op Sociale Vraagstukken.
Wetenschappers karakteriseren zelfbedrog doorgaans in termen van ‘gemotiveerde irrationaliteit’. Dit houdt in dat iemand die zichzelf bedriegt een motivatie heeft om op een irrationele manier met informatie om te gaan (vgl. Mele 2001). Simpel gezegd: iemand die zichzelf bedriegt ziet wat hij wil zien, leest wat hij wil lezen en hoort wat hij wil horen.
Veel wetenschappers hebben hierdoor de neiging om zelfbedrog te bestuderen als individueel verschijnsel. Immers, als zelfbedrog te maken heeft met een verstoorde informatieverwerking, dan moeten we onderzoek doen naar de cognitieve mechanismen die een dergelijke verstoring mogelijk maken.
Maar zelfbedrog is tevens een sociaal fenomeen: er zijn ook sociale mechanismen die bijdragen aan ons zelfbedrog (zie bijvoorbeeld Dings 2017).
Jezelf voor de gek houden
De traditionele benadering van zelfbedrog erkent dat wat andere mensen doen en zeggen (of juist niet doen of nalaten te zeggen), informatie is die we kunnen gebruiken om onszelf voor de gek te houden. Als ik vier mensen vraag om commentaar te leveren op mijn artikel, en drie daarvan zijn vrij negatief, dan bedrieg ik mezelf wanneer ik bovengemiddelde waarde hecht aan die éne positieve reactie, bijvoorbeeld door mezelf wijs te maken dat de drie critici slecht gelezen hebben.
Je hebt zelf invloed op wat anderen zeggen
Wat echter door veel onderzoekers lijkt te worden vergeten is dat wij zelf invloed hebben op wat mensen doen en zeggen. Ik kan bijvoorbeeld kritische collega’s vermijden wanneer ik feedback nodig heb, en collegae van wie ik weet dat ze doorgaans positief zijn opzoeken.
Strategieën van sociaal zelfbedrog: zorg voor likeminded mensen om je heen
Er zijn grofweg twee ‘strategieën’ van sociaal zelfbedrog te onderscheiden: in de eerste variant omring je jezelf met mensen die likeminded zijn. Op die manier houd je informatie die botst met jouw eigen denkbeelden op afstand. Je wilt gelijk krijgen, ook als je geen gelijk hebt, en daarom zoek je mensen op die je gelijk geven (Hart et al. 2009).
De tweede strategie gaat nog een stap verder. Hierbij maak je anderen likeminded. Dit kun je doen door bepaalde informatie, die jou bijvoorbeeld in een kwaad daglicht plaatst, achter te houden, of simpelweg door anderen te misleiden of bedriegen. Zelfbedrog is in dit geval zoiets als het niet vertellen aan je baas dat het rapport dat je zojuist hebt gepresenteerd door vijf mensen is opgesteld, maar vervolgens wel het compliment dat je krijgt zien als bevestiging van jouw capaciteiten.
Alleen de ‘beste’ vakantiefoto’s komen op Facebook en Instagram
Om de rol van sociale media en technologie binnen sociaal zelfbedrog te illustreren, een fictief voorbeeld over vakantiekiekjes anno 2017:
Robin en Sacha zijn op vakantie in Rome. Robin poseert bij het Colosseum en Sacha maakt een foto. Wat er vervolgens gebeurt, is weinig verrassend: Robin loopt naar Sacha, bekijkt de gemaakte foto op het scherm, en zegt: ‘Nee, opnieuw’. Er wordt opnieuw geposeerd en opnieuw een foto gemaakt, tot het moment dat deze wél aan de eisen voldoet.
Eenmaal terug op de hotelkamer worden de foto’s van die dag bekeken. Alle ‘mislukte’ foto’s worden gewist, waarmee onprettige informatie niet alleen ontoegankelijk wordt gemaakt, maar letterlijk wordt verwijderd. Bij thuiskomst in Nederland vindt er nogmaals een selectie plaats van de ‘beste’ vakantiekiekjes. Lees: de foto’s die het beste weergeven wat voor Robin de ideale vakantie is. De geselecteerde foto’s krijgen een fotoshop-filtertje eroverheen en worden daarna op Facebook en Instagram geplaatst. Geheel in lijn der verwachting wordt Robin overspoeld met complimentjes van, wellicht enigszins jaloerse, vrienden en vriendinnen.
De werkelijkheid mooier maken met fotoshoppen
Dit voorbeeld maakt twee dingen duidelijk. Ten eerste dat technologie, zoals digitale fotografie en Photoshop, een belangrijk instrument is om de werkelijkheid net even iets mooier te maken dan hij werkelijk is. Het stelt ons in staat om informatie die strijdig is met ons beeld van hoe we de wereld graag zouden zien, of afstand te houden. In extremere vorm leiden sociale media tot een ‘informatiebubbel’: algoritmen zorgen ervoor dat we alleen informatie tot ons nemen die ons wereldbeeld bevestigt, kortom, die prettig is.
Positieve, maar niet realistische, feedback krijgen van vrienden
Ten tweede laat het voorbeeld zien dat sociale media een extra laag in ons zelfbedrog aanbrengen, doordat ze ons in staat stellen om nóg meer ‘goede’, dat wil zeggen prettige, informatie binnen te krijgen. Niet alleen bedriegt Robin zichzelf door lelijke foto’s te verwijderen, door een rooskleurig beeld van zichzelf te schetsen op sociale media krijgt ze opnieuw een lading positieve, maar niet geheel realistische, feedback via vrienden en vriendinnen.
We komen zo in een ratrace terecht
Nu kunt u denken: so what? Laat die mensen toch. Sterker nog, er is ook onderzoek dat suggereert dat een kleine dosis zelfbedrog onze mentale gezondheid bevordert (vgl. Taylor 1989).
Toch is het belangrijk dat we stilstaan bij sociaal zelfbedrog en er meer onderzoek naar doen. De kern van sociaal zelfbedrog is dat we onszelf net iets beter, mooier en intelligenter presenteren dan we daadwerkelijk zijn. Als we de enige zouden zijn die dat doen, was dat alleen maar fijn: de hele dag complimentjes krijgen geeft een boost voor je eigenwaarde. Maar als iedereen zichzelf presenteert als ‘beter dan gemiddeld’, dan leggen we de lat telkens hoger voor elkaar. We komen terecht in een opwaartse spiraal, een ratrace, waarbij we steeds verder verwijderd raken van de realiteit.
Immers, als al je Facebookvrienden foto’s plaatsen van hun wereldreizen, dan kun jij niet aankomen met een paar vakantiekiekjes uit Noordwijk. En als ik via LinkedIn of ResearchGate het ene na het andere succesverhaal te horen krijg, dan valt mijn eigen carrière nogal tegen, waardoor het risico op een burn-out stijgt.
Kortom, er is een maatschappelijke discussie nodig over de sociale gevolgen van zelfbedrog. De enige manier waarop wetenschap hieraan kan bijdragen is door zelfbedrog niet te conceptualiseren als een individueel maar ook als sociaal fenomeen.
Roy Dings werkt als promovendus aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
Dit artikel verscheen eerder op Sociale Vraagstukken.
Reacties (31)
Heel leuk stukje. Dat zet me aan het denken.
Komt ‘ie:
1. De wetenschappelijke methode kan worden gedefiniëerd als ‘de kunst om jezelf en anderen niet voor de gek te houden’.
2. De UNESCO betuigt naar aanleiding van de World Conference on Science in 1999 dat wetenschap goed is voor vrede en vooruitgang voor de mensheid.
Hieruit zou je kunnen afleiden dat zelf- (individueel) en ‘ander’-(sociaal) zelfbedrog dus niet goed zijn voor vrede en vooruitgang voor de mensheid.
Je zou het ook nog op een andere manier basaal kunnen benaderen en je afvragen ‘waarvoor dient bedrog’? Bedrog geeft ‘instant gratification’ met mogelijke nadelige gevolgen op de lange termijn. Bedrog is niets anders dan gebrek aan lange-termijn-visie tonen ten behoeve van ‘instant happiness’. Dat kan variëren van het onschuldige antwoord op een simpele vraag: “Maar waarom mag dat niet, pappa?”, “Omdat ik dat zeg.” om je vege lijf te redden als je even geen tijd hebt voor opvoedkunde, tot het wat criminelere ‘snelle geld’ dat je kunt verdienen bij een zaakje waarbij anderen financiëel benadeeld gaan worden. Alle vormen van bedrog lijken in dat opzicht dus simpelweg slecht op de lange termijn—voor individuen en groepen.
Zelfbedrog kan een uitstekend middel zijn om jezelf te beschermen. Een flinke selfie-filter waarbij je poriën weggemasseerd worden op Instagram is misschien goed voor je zelfvertrouwen. Totdat iemand anders een foto van je neemt en je confronteert met alle oneffenheden in je gezicht en de naakte waarheid zich voor je openbaart.
Een concrete onderzoeksopzet zou kunnen zijn: wat is het effect van get gebruik van selfiefilters op de prevalentie van zelfmoorden (om ter illustratie de mogelijke gevolgen maar even in het extreme door te voeren)? Of een studie die verbanden zoekt met de diepgaandheid van vriendschappen (ouderwetse vriendschappen met minder zelfbedrog versus oppervlakkige friend lists met zelfbedrog van jewelste) enerzijds en (a)sociaal gedrag (negeren van beleefdheidsregels, anderen benadelen, crimineel gedrag) anderzijds.
En natuurlijk, zoals het een wetenschapper betaamt, durven accepteren dat de resultaten wel eens heel anders kunnen uitpakken: dat sociale media en zelfbedrog netto een zegen kunnen zijn voor de maatschappij. En misschien komen we nog eens tot de conclusie dat er geen echte of ware identiteit bestaan, alleen maar ‘nep’-identiteiten, ons aangemeten door onszelf en anderen door sociale interactie, waarbij bedrog een grote rol heeft gespeeld. Misschien is dat de enige manier en bestaat er geen objectieve weg zonder leugens die onze identiteit vormt. (Misschien is dat al zo. Ik ben een ongelofelijke n00b als het aankomt op sociologie.)
Inderdaad, heel leuk stukje, inclusief reactie #1 trouwens, dank.
Ik ken helemaal niemand die zijn vakantiefoto’s fotoshopped om de werkelijkheid mooier te maken. De horizon wordt wel eens recht gezet en overbelichting en beetje bijgesteld, maar dat is meer omdat de meeste geen getalenteerde fotografen zijn en mobieltjes nu eenmaal geen spiegelreflex kwaliteit leveren. Meestal is het andersom, een weids panoramisch uitzicht of een fantastisch evenement zijn geweldig als je er staat maar komen doorgaans waardeloos over op de foto. Niet zo gek dat je dan niet ook nog eens de meest mislukte foto op social media zet.
Daarnaast heb ik zat vakantiefoto’s gezien met slecht weer, vies eten, lekke banden etc., ook uit Noordwijk. Het zegt misschien meer over je vriendenkring, dan over een sociaal fenomeen. Echte vrienden vinden het net zo leuk dat je regenfoto’s uit Noordwijk laat zien als zonnige uit Timboektoe. Ik denk dat het “Het gras is altijd groener bij de buren” complex hier het achterliggende sociale fenomeen is.
@1: Bedankt voor je reactie. Wat betreft de voorstellen die je doet: ik denk dat de link tussen selfiefilters en zelfmoord een versimpelde realiteit veronderstelt. Wel is er veel onderzoek naar de relatie tussen selfie-gedrag en variabelen die sterk samenhangen met zelfmoord (denk aan lage zelfwaardering of negatieve emoties). Verder wordt er veel onderzoek gedaan naar zogenoemde online identiteiten en offline identiteiten, en de wijze waarop die samenhangen in één individu (bijv: offline ben ik verlegen, terwijl ik online bulk van het zelfvertrouwen, hoe kan dat?).
Verder wilde ik benadrukken dat ik niet als zodanig ‘voor of tegen’ zelfbedrog ben. Onderzoek binnen de psychologie heeft laten zien dat (individueel) zelfbedrog zowel voor als nadelen kan hebben. Het punt dat ik wil maken is dat er op het niveau van sociaal zelfbedrog waarschijnlijk iets soortgelijks plaats kan vinden, en dat het met name zaak is de negatieve gevolgen in kaart te brengen.
@3: Je hebt helemaal gelijk dat dit voor een groot deel een sociaal fenomeen is. Maar ik vermoed dat als je zegt dat het in jouw vriendenkring niet voorkomt, dat dat eerder uitzondering dan regel is. Bovendien treedt dit fenomeen niet alleen op bij vakantiekiekjes maar bij veel meer zaken. Ik werk bijvoorbeeld op een universiteit, waar zelden iemand zegt “Dat weet ik niet”, ook al is het statistisch onwaarschijnlijk dat mensen zoveel kennis bezitten. Meer waarschijnlijk is dat ze het niet weten, maar die informatie niet delen, en er in plaats daarvan gewoon overheen te praten. Gevolg hier is wederom dat er een onrealistische norm ontstaat van ‘hoe veel je moet weten’.
@3:
Ik ken ze ook niet, maar volgens Google zijn ze er wel.
@5 Ik werk ook op een universiteit en “dat weet ik niet” is één van meest gebezigde uitspraken in mijn werkomgeving. Helemaal bovenaan, samen met bv. “wat een onzin!” en “zullen we wat koffie halen?”
Bij dit stukje dacht ik inderdaad: laat ze toch. Wat kan het mij schelen als een ander vrijwillig een of andere ratrace in gaat? Wat is dat toch dat mensen steeds maar elkaar de maat willen nemen? De beschreven verschijnselen kom ik in mijn eigen leven nauwelijks tegen. Ik ben niet geïnteresseerd in de foto’ s van Robin en Sacha. Mijn sociale omgeving valt mij ook nauwelijks lastig met dergelijke onbenulligheden. Het is wat @3 zegt, het zegt wat over je vriendenkring. Mijn vrienden weten dat ze geen indruk maken met foto’ s, al dan niet gefotoshopt. En aangezien dat wederzijds is, val ik ze ook niet lastig met foto’s. (ik maak ze niet eens)
En hier zakt mijn broek nog verder af. Een burn out? Echt? In wat voor wereld leeft Roy Dings? Gelukkig niet in de mijne.
@8: Als het goed is leef ik gewoon in dezelfde wereld als u. Hooguit met een andere sociale omgeving. De hypothese die ik naar voren schuif in dit artikel is gebaseerd op wetenschappelijke bevindingen, en het is dan ook niet voor niets dat ik meer reacties krijg van mensen die zich hierin herkennen, dan van mensen die zich er niets bij voor kunnen stellen.
Er is niet één type social-media gebruiker. Om maar een voorbeeld te geven: Een utilitarist alles liken om iets te winnen, en de vakantiefotos enkel als een middel zien om vlot z’n vriendenkring bij te houden. De inhoud en hoe-perfect-de-fotos-wel-niet-zijn zal ‘m bijzonder weinig interesseren. Een hedonist zal daarentegen vol overgave een geweldige bubbel creëren die volledig aansluit op zijn eigen wereld.
@8: Roy Dings klinkt als iemand die blijkbaar gemakkelijk onder de indruk raakt. Ikzelf heb geen Facebook, dus ik stoor mij niet aan vakantiefoto’s van vrienden en kennissen die al dan niet bewerkt zijn.
En dan is er nog de klikvazal, die met duizenden collega’s een karig loontje ontvangt voor de allergrootste vorm van bedrog: het opwaarderen van zaken die ‘van nature’ helemaal niet zo gewaardeerd worden in de grootste economische bubbel allertijden.
@9
U leeft niet in dezelfde wereld als ik. In technische zin wel, maar in beschouwende zin niet. De door u genoemde zaken spelen niet bij mij en in mijn sociale omgeving. Kennelijk is er in uw omgeving veel statusdrang. Dat maakt dat we beiden in een verschillende beschouwing leven. Het woord ‘wetenschap’ kan niet van toepassing zijn als er meerdere beschouwingen mogelijk zijn. Dan projecteert u uw wereldbeeld in een standaard.
Neem het gebruik van het woord ‘u’, dat doe ik normaliter niet. Maar tegen u wel, als reactie op uw gebruik van het woord. Zo schept u bedoeld of onbedoeld een sociale afstand. Zo creëert ieder mens zijn eigen sociale wereld/omgeving. Maar dat maakt nog niet dat u uw sociale wereld tot maat kan verheffen. Of u doet het wel en velen herkennen zich er niet in. Uiteraard melden degenen die zich er in herkennen zich bij u.
@11
Ik heb wel FB, maar alleen om te kijken wat rechtsextremisten en ander gespuis uit spoken. Als sociale omgeving negeer ik het.
En je raadt het al, mijn sociale omgeving zit ook niet zo (of in geringe mate) op FB, een enkel familielid uitgezonderd.
Oftewel, een politicus.
@13: Mijn onderzoek gaat niet over mijn eigen sociale omgeving. Ik gebruik bijvoorbeeld ook geen Facebook.
Waar mijn onderzoek wel over gaat zijn wetenschappelijke bevindingen die aantonen dat in een groot deel van sociale contexten in de westerse wereld, mensen elkaar misleiden met als gevolg totstandkoming van onrealistische normen waaraan voldaan moet worden. Eén voorbeeld daarvan zijn sociale media, maar er zijn tal van andere voorbeelden.
Het kan heel goed zijn dat u zich hierin niet herkent, omdat uw sociale context verschilt, maar dat betekent niet dat het voor andere mensen wel een probleem kan zijn.
Misschien herkennen veel mensen hier op Sargasso zich niet in de bevindingen vanwege de leeftijd. Veel tieners, twintigers en zelfs dertigers zullen dit juist wel herkennen, denk ik.
Het heeft nogal veel raakvlak met eetstoornissen die sommige tieners hebben omdat ze zich spiegelen aan (gefotoshopte) modellen. Mensen beoordelen zichzelf nu eenmaal door zich met anderen te vergelijken. Beetje jammer dat dit stuk door cynische kl#@%tzakken hierboven wordt afgekraakt omdat ze (zeggen) zichzelf er niet in herkennen.
@16
U mist mijn punt volledig. Het gaat niet specifiek over Facebook. Wat het punt is, is dat ieders sociale omgeving altijd een afspiegeling is van de persoon zelf. Dat is altijd al zo geweest en zal altijd zo blijven. Cynische kl#@%tzakken zullen een sociale omgeving van andere cynische kl#@%tzakken om zich heen verzamelen. En zo zichzelf gespiegeld zien. Opscheppers (in de zin van mensen die zich groter voor doen als dat zij zijn) zullen ook zo’ n sociale omgeving om zich heen verzamelen.
Weinig nieuws onder de zon. U pikt er één facet uit en hangt dat aan de sociale, virtuele omgeving.
En voor zo ver dat een probleem is voor mensen, doen zij zichzelf dat aan. Het kernprobleem is een groot ego.
@17
Ongetwijfeld. Twintigers zijn nog bezig hun sociale omgeving vorm te geven. Maar zij dienen dat zelf te ontdekken. Niemand die hen verplicht om zich op sociale media te begeven. Wie gek is op een fake wereldje zal er eerder blijven hangen. Dat selecteert zichzelf uit.
Ik wil me ook aansluiten bij @2 voor wat betreft de complimenten aan 0 en reactie#1. Ik vind het een heel evenwichtig stuk met voors- en tegens, en een onderwerp dat heel erg relevant is.
Het extreme zelfbedrog is momenteel in opkomst bij leidende machtshebbers (Trump!) en een slaafs volk als het gaat over politiek, en leidt ons op een weg die de wereld 100 jaar geleden al heeft gelopen, met nogal fatale gevolgen.
Nieuw is dat we te maken hebben met sociale media die zowel het zelfbedrog kunnen vergoten en verergeren, maar ook kunnen bijdragen aan het bestrijden er van. Ik neem daarbij dit stuk en de discussie (@0, let niet te veel op een paar huistrollen hier en daar) ook als een vorm van sociale media.
Het helpt mij in ieder geval mijn gedachte te scherpen over een boeiend en heel belangrijk fenomeen. Hartelijk dank.
Waar mijn onderzoek wel over gaat zijn wetenschappelijke bevindingen die aantonen dat in een groot deel van sociale contexten in de westerse wereld, mensen elkaar misleiden met als gevolg totstandkoming van onrealistische normen waaraan voldaan moet worden.
Applausje voor jezelf, je bent de duizendste die deze ontdekking heeft gedaan! Zuckerberg y looooser!
Miljoenen zijn in gedachten U voorgegaan op dit duister onbetreden pad maar het niet lukte dit wetenschappenlijk aan te tonen.
Ik zal je voordragen voor de Nobelprijs gezien je enorme bijdrage aan de sociale wetenschap en de maatschappij.
Succes bij het vinden van een baan. Trendy but hmm.6 minnetje.
@lutine, mijn vriendenclub zijn hele sociale aardige lieve mensen die helegaar niet op mij lijken.
Je omgeven door kameraden met een gemeenschappelijke religie passie/ideologie is boring conservatief en voegt niets toe.
Je leert er geen zak van en kijk naar de starheid van bepaalde “mensen”.
Rechstsextremisme en ander gespuis in de gaten houden via FB is zo’n vooringenomen Noord Koreaans voorbeeld.
Dat is afluisteren ,maar niet luisteren.
Oostindisch doof, oh de Telegraaf komt mijn huis niet in,GS is vies etc etc.is allemaal fake news.blllrrrpf.
@22
Wil je dan zeggen dat je een asociale rotzak bent?
Ik heb het niet over een gemeenschappelijke religie passie/ideologie. Hoewel die ook elkaar opzoeken. Hier gaat het om sociaal gehandicapten, die het nodig hebben om hun status via allerlei methodes op te waarderen. Tegenwoordig staan social media daarbij ten dienst. Maar het verschijnsel zelf is al eeuwenoud. Dat zelfbedrog heb ik al tientallen jaren terug opgemerkt. En derhalve zijn dat soort lieden nooit in mijn sociale kring opgenomen.
Sub2
Zoek er niet te veel achter. Ik kijk alleen naar de profielen van bv Pegida. Je kan niet op FB lezen als je geen account hebt. Ik doe graag onderzoek uit eigen waarneming ipv iedereen maar op zijn blauwe ogen te geloven.
Sluit me aan bij @1, @2, @ 18 en @21.
@8: Typisch voorbeeld om je “eigen wereld” als maat der dingen te nemen, sterker nog als zijnde de werkelijkheid van allen.
@19: Etaleer telkens toch niet zo nadrukkelijk dat je er niets van wenst te begrijpen (en on topic te discussieren).
@24: Typisch voorbeeld om je “eigen wereld” als maat der dingen te nemen, sterker nog als zijnde de werkelijkheid van allen.
Dat is juist wat hij expliciet niet doet.
@25
Jij begrijpt het. Waar we het hier over hebben is een stukje zelfkennis. Maar daar ontbreekt het bij velen aan op Sargasso. Zodat je hier ook het verschijnsel krijg dat je je dient te conformeren aan de groepsdruk. Anders reacties zoals @24 e.a.
Het moge duidelijk zijn dat ik mij zelf niet herken in dat soort lieden.
Als er iets afstandelijk is en niet sociaal is het wel social media (hoe je hent wend of keert, je communiceert niet met een persoon, maar met een apparaat. Praten met een ander, DAT is sociaal gedrag).
Dus waarom is iedereen zo verbaast dat alles nep is op social media. Het geheel is al een contradictie. Een schijnwerd.
Nee,men omschrijft mij in het algemeen als zijnde een moeilijk persoon die zichzelf overschat en door anderen onderschat wordt.
Ik zie dat als een compliment, hun als opbouwende kritiek.
Kwak jij het maar in je DSMV wasmachientje,flikker er een tabletje in,cal 911,dierenambulance of de GGZ.
Noem mij een Nederlander of iemand op Sargasso zonder sociale handicaps.
Iemand die semi-anoniem pegiba facebook tokkies naleest ,tja ga treintjes sparen of probeer level 42 op Candy Crush te halen.
Het is hier pvd. net een gesloten afdeling voor autistische priesters met gucci tasjes vol useless knowledge die uit pure wanhoop dan maar een boek schrijven die door de rest van de afdeling gekocht wordt, jippie groepsbespreking. Arrrhbbl.
Neem aan dat dat van die blauwe ogen sarcasme is?
Vergeet dat fotoshoppen, dat is totaal onbelangrijk en begint al met beslissen waarvan je een foto neemt. Nooit zie je foto’s van die oerlelijke New Yorkse woonwijken waar je doorheen moet om van JFK naar Manhattan te komen.
Veel ernstiger is het als men alléén Fox News kijkt.
Of als men zichzelf beperkt tot een paar (alt)websites en FB-pages waar alleen gelijkgestemden komen en waar men zwelgt in steeds verdergaande fantasieën over 9/11 en de vaccinaties van Big Pharma. Want tegenspraak krijgen ze daar niet of wordt geblocked.
Op Sargasso zul je ze nauwelijks vinden want daar worden ze met feiten en logica en meningen om de oren geslagen en daar kunnen ze slecht tegen.
Dit stukje heeft me weer verder aan het denken gezet, waarbij ik onderschrijf dat groter besef van zelfbedrog en bias nodig is. Ik voel veel voor een soort data gedreven technocratische samenleving, waarbij veel besloten wordt op basis van data (IoT sensoren en zulks). Ook technologie heeft een bias. Programmeren we dan zelfbedrog in onze algoritmes?
zelfbedrog is het gevolg van groepsdruk, die wij overigens overal ervaren. op het werk, prive, verjaardagen en zelfs bij het winkelen.