Overzicht

serie

Zomergasten 2024

Foto: daisy.images (cc)
Foto: daisy.images (cc)

Tussen chaos en geluk | Zomergasten met Pierre Bokma

, door

RECENSIE - Het werk van een Zomergasten-recensent is in wezen eenvoudig. Hij kijkt drie uur naar de uitzending. Neemt een kop koffie. Schrijf op wat hij gezien heeft. En plakt er een oordeel op. Hij doet z’n best zich nederig op te stellen. Vooral niet denken dat zijn stuk belangrijker is dan de uitzending die hij beschrijft. Diep van binnen weet hij ook wel dat de slechtste aflevering van Zomergasten (met Frans de Waal bijvoorbeeld) van meer belang is dan zijn beste kritiek. Hij probeert wel echt recht te doen aan de uitzending. En aan de persoon die zich daar onherroepelijk blootgeeft. 

In tegenstelling tot de gast en de presentator, die in drie uur live televisie welhaast gedoemd zijn tot kwetsbaarheid, riskeert de recensent niets. Tenzij hij iets nieuws ontdekt. Iets wat hij niet eerder heeft gezien en waarvan hij de wereld het belang wil laten doordringen. Die wereld is namelijk vaak onrechtvaardig hard tegenover het nieuwe. Het nieuwe heeft vrienden nodig. De recensent moet deze vriend zijn.

De vraag is of wij in de laatste Zomergasten van 2024, waarin presentator Hanneke Groenteman zomergast Pierre Bokma interviewde, iets waarlijk nieuws hebben ontdekt. Welnu, zonder de pretentie te willen hebben hiermee iets belangrijks te zeggen: nee. Maar deze recensent heeft wel met veel plezier gekeken.  

Foto: daisy.images (cc)

Zomergasten 2024 | Pierre Bokma 200ste Zomergast

, door

Let op! Dit is niet de recensie. De recensie van Max Molovich vindt u hier.

In de laatste Zomergasten van dit seizoen heeft de VPRO als 200ste zomergast acteur Pierre Bokma aan tafel. Aan Hanneke Groenteman de eer hem aan de praat te houden.

Tweehonderd zomergasten en Pierre Bokma is de veertiende acteur die aanschuift. Hij moet dan drie beroepen boven zich laten: auteurs (44), wetenschappers (29) en politici (20). De top-10 zomergasten beroepen ziet er zo uit:

Voor wie elite bashen als hobby heeft, geeft dit lijstje natuurlijk genoeg aanleiding te roeptoeteren dat VPRO’s Zomergasten niet voor ‘de gewone man’ is. De rest van de gastenlijst zal de elite-basher niet tot nadere nuancering brengen:

Los van dat alles: wie heeft u tot nu toe gemist in de lijst van illustere Zomergasten?

Maar vanavond gaat het dus om Pierre Bokma, die bijna alles al heeft gedaan. Shakespeareklassiekers, hedendaagse tragedies, komedies, op toneel, in films, in televisieseries.

Sinds 2013 – 2019 is hij verbonden aan  het Duitse ‘Schauspielhaus Bochum’, waar over twee dagen  ‘Lange dagreis naar de nacht’ van Eugene O’Neill de Bochumse première beleeft. Pierre Bokma speelt de vader van een Amerikaans gezin dat een behoorlijk beladen bagage meetorst. Een dag uit het leven van een gezinsdrama, dat in Nederland in 2013 al eens door Toneelgroep Amsterdam is gespeeld.

Foto: daisy.images (cc)

Zelfbevrijding, reisvibrators en genocide | Recensie Zomergasten Liesbeth Zegveld

, door

Nu heb ik toch aardig wat Zomergasten gezien in mijn leven. Maar de wending die deze aflevering met mensenrechtenadvocate Liesbeth Zegveld nam, zag ik niet aankomen. ‘Ik ben meer dan alleen maar recht’, had ze gezegd aan het begin van de avond. Dat bleek.

Naar aanleiding van het allereerste fragment, het lied Tonight uit Westside Story, konden we al meteen opmaken dat we hier met een hoogst originele vrouw te maken hadden. We zien de twee gangs zich al zingend en dansend verheugen op de strijd die ze die avond gaan leveren. Zegveld biecht op zichzelf wel in een van de gangs te zien zitten. Dat hoor je toch niet vaak, een mensenrechtenadvocaat die fantaseert in een bende plaats te nemen. Is het een verkapte uitnodiging aan presentator Margriet van der Linden om de confrontatie niet te schuwen? ‘Ik hou van strijd’, zegt ze.  

Lopende en afgesloten zaken
Liesbeth Zegsveld is het soort zomergast dat haar fragmenten heeft gekozen als biografische haakjes waaraan ze haar levensverhaal kan ophangen. Er zijn de juridische zaken waaraan ze heeft gewerkt. Een fragment van Lopende Zaken over de val van Srebrenica bijvoorbeeld, de zaak die haar carrière een vliegende start gaf. Volgens Zegveld is het verhaal nog steeds dat Dutchbat passief was. Zij bepleit echter dat Dutchbat, door niemand te redden, ook niet toen het gevaar geweken was, nalatig is geweest en zo actief heeft bijgedragen aan de massamoord.

Foto: daisy.images (cc)

Zomergasten 2024 met Liesbeth Zegveld

, door

RECENSIE - Let op: dit is niet de recensie, die vindt u hier.

“De commandant der strijdkrachten Dick Berlijn, kreeg de vraag hoeveel Taliban-strijders het Nederlandse leger had gedood, en hij antwoordde; Dat is geen criterium dat wij relevant vinden. Nu die ook toegeeft dat het vaak moeilijk is om vast te stellen of iemand Taliban of burger is, betekent dat, dat ook [het aantal] burgerslachtoffers geen criterium is, dat het Nederlandse leger relevant vindt. […] We weten niet welke prijs die burger betaalt voor de oorlog”.

Dit citaat komt uit de Vredeslezing 2013 van mensenrechtenadvocaat prof. dr. Liesbeth Zegveld, vanavond te gast in VPRO’s Zomergasten. Zij pleit hier voor slachtofferregistratie in oorlogssituaties. Ik heb nergens kunnen vinden of dat inmiddels staande praktijk is voor het Nederlandse leger. Dat maakt het een van de weinige zaken waarin ze niet succesvol is geweest. Haar allereerste zaak als advocaat was de aanklacht tegen de Nederlandse staat namens nabestaanden van de slachtoffers van Srebrenica. Je moet maar durven! Haar laatste wapenfeit is de succesvolle zaak tegen – alweer – de Nederlandse staat om de levering van F-35 onderdelen aan Israël te stoppen.

Ze wijdt zich al 24 jaar met hart en ziel aan een buitengewoon ingewikkeld onderwerp. ‘De soevereiniteit van staten, wat als een groot goed wordt gezien, staat haaks op het handhaven van mensenrechten.’ Wat haar betreft moet het perspectief vanuit de mens altijd het zwaarste wegen. Hoewel het soms ook lastig is om vanuit het Westen te bepalen wat universele mensenrechten zijn. Maar, zegt ze, het zijn niet de burgers maar politieke regimes die mensenrechten schenden. ‘Dit gebeurt vanuit opportunisme, geloof of cultuur en niet vanuit het denken vanuit recht.’ Tegelijk erkent ze dat het opleggen van onze waarden en normen al snel een “koloniaal tintje” heeft.

Foto: daisy.images (cc)

Recensie Zomergasten 2024 met Garrie van Pinxteren

, door

RECENSIE - Je zal maar een buitenlandse queer-vrouw zijn in China. Groot, blond, rebels en uiterst nieuwsgierig. En dat 40 jaar volhouden. Ik buig mijn hoofd in diep respect. Ik heb 4 kantjes vol getypt over deze Zomergasten-avond, omdat ik geen detail wilde missen. Ik zal proberen me te beperken tot de hoofdlijnen.

Janine opent de avond met een zin uit het laatste boek van Garrie van Pinxteren (Verplicht gelukkig) die haar is bijgebleven: [het land] waar vrijwel alle zuurstof uit is verdwenen. Hoe zorgt zij ervoor dat ze daar zelf niet stikt?

Garrie vertelt dat ze eigenlijk pas sinds de corona-periode snapt hoe het voor de Chinezen is, toen ze zelf te maken kreeg met verstikkende regels en verboden. Daarvoor was ze vooral toeschouwer. Omdat je als buitenlandse toch al niet binnen de norm valt, heb je meer vrijheid om buiten de gebaande paden te treden. Een thema dat als een rode draad door de avond loopt. Is ze niet bang dat de Chinese ambassade vanavond meekijkt? Dat zal waarschijnlijk wel zo zijn, maar Garrie is niet van plan daar rekening mee te houden. Dat doet ze in China wel; als ze iets gevoeligs wil bespreken legt ze haar telefoon weg, laat soms zelfs de kraan lopen en voert het gesprek fluisterend.

Foto: daisy.images (cc)

Zomergasten 2024 met Garrie van Pinxteren

, door

(Let op; dit is niet de recensie, die vind je hier)

Hoe ziet Nederland er uit in 2040? Daar heeft China-kenner Garrie van Pinxteren, VPRO’s zomergast van vanavond, wel een idee van.

Wij zijn dan veel meer afhankelijk van China dan China van ons. Chinese bedrijven zijn onmisbaar geworden voor onze economie en bemoeien zich steeds meer met de manier waarop onze samenleving is georganiseerd. Maar we kunnen het ons als Nederland gewoonweg niet veroorloven om China weg te jagen. Een gevoel van onvrijheid en angst is de maatschappij binnengeslopen. Onze burgers hebben hun laatste restje interesse in de politiek verloren.

Dat doemscenario beschreef Van Pinxteren in 2012, in een column voor Amnesty International. Een fictief verhaaltje waarin ze als oud-minister van Buitenlandse Zaken in kabinet Rutte II, in 2040 terugblikt op wat er misging in de relatie Nederland – China.

Garrie van Pinxteren is sinoloog en China-correspondent voor NOS Nieuws en NRC. Ze is docent journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen en docent China Studies aan de universiteit Leiden. Ze heeft in China gestudeerd en gewoond.

De waarschuwing die uitging van haar column uit 2012, vinden we tot op vandaag de dag terug in haar interviews,  gesprekken aan televisietafels en in (onder andere) columns voor De Groene. Zo wijst Van Pinxteren er op dat Xi Jinping (president van de Volksrepubliek China) onze manier van leven fundamenteel verwerpt. Hij streeft “naar een wereldorde die een alternatief vormt voor de oude, vooral westerse orde. Die nieuwe wereldorde biedt ruim plaats aan autocraten (…) Het is een duistere wereld.”(De Groene, 21 februari 2024).

Foto: daisy.images (cc)

Vuur, verve en vasthoudendheid: Recensie Zomergasten met Sakir Khader

, door

RECENSIE - Ik moet bekennen dat ik nog nooit van Sakir Khader had gehoord, terwijl hij al jaren werkzaam is als journalist, fotograaf en documentairemaker en die zich met name richt op verhalen van vluchtelingen; een onderwerp dat mij behoorlijk aan het hart gaat. Daarom heb ik me toch maar een beetje ingelezen op deze bijzondere man.

Al snel stuitte ik op de mini-docu “De ogen van Aleppo” over de Syrische jonge mannen die middenin de oorlog voor fotomateriaal zorgden, nadat het voor Westerse journalisten te gevaarlijk werd. Binnen 5 minuten zat ik met tranen in mijn ogen vanwege de afschuwelijke beelden en het verhaal van de jongens.

Nou, dat wordt nog wat vanavond, dacht ik toen. En ook; het lijkt me beter om vanavond maar gewoon te gaan kijken, voor ik hier een heel stuk neerpen over zijn Wikipedia-pagina.

De toon werd direct gezet met Sakirs opmerking dat hij niet weet of hij er over een paar jaar nog is, met het tempo waarmee zijn collega’s worden afgemaakt. Het thema van zijn werk is “De relatie tussen leven en dood”. Hij bevindt zich dan ook vaak in levensgevaarlijke situaties, maar neemt dat risico omdat hij belangrijke verhalen wil vertellen. Wel vindt hij het moeilijk om afscheid te nemen, vooral omdat hij de achterblijvers niet bezorgd wil maken. En natuurlijk wordt hij ook best moedeloos, biechtte hij op na het tonen van een fragment uit Terugkeer naar Homs, waarin een jonge rebel een graf delft voor zijn vriend terwijl de bommen en kogels om zijn oren vliegen. Als die totaal verdwaasd aangeeft dat hij niet meer kán, ziet Sakir zichzelf daar soms wel in terug.

Foto: daisy.images (cc)

Zomergasten 2024 met Sakir Khader

, door

Let op: Dit is niet de recensie, die vindt u hier

Vanavond in VPRO’s Zomergasten de documentair fotograaf en filmmaker Sakir Khader.  De VPRO schrijft:

Sakir Khader maakt stijlvol, cinematografisch werk en rauwe, intieme beelden van conflictgebieden. Vaak in zwart-wit en altijd recht uit het hart. Hij won er de Zilveren Camera 2023 mee. Ook internationaal gooien de beelden die hij maakt hoge ogen. Zo veel zelfs dat hij deze maand unaniem ingestemd werd in het wereldberoemde fotoagentschap Magnum.

Magnum Photos is de internationale coöperatieve vereniging van fotografen. Om volwaardig lid van de coöperatie te worden, moet een fotograaf een vier jaar durend traject doorlopen. Eerst wordt een fotograaf voor twee jaar als genomineerde toegelaten. Op de jaarlijkse bijeenkomst van Magnum (juni 2024) werd Sakir Khader als genomineerde geaccepteerd. Over twee jaar kan hij tot geassocieerde gepromoveerd worden, om na nog eens twee jaar volwaardig lid van het gezelschap te worden.

Alle erkenning  is volkomen terecht. Zijn foto’s en films zijn zonder meer indrukwekkend. Volgende maand is zijn werk te zien op het Breda Photo Festival (13 september tot en met 3 november).

Sakir Khader wordt regelmatig belemmerd in zijn werk omdat hij, om nog steeds niet opgehelderde redenen,  op een terroristenlijst van de FBI staat (zie o.a. Villamedia, de Volkskrant,  en Follow the Money). Dat betekent soms uiterst vervelende ondervragingen bij paspoortcontroles, soms zelfs een weigering tot een land te worden toegelaten.

Foto: daisy.images (cc)

Een avond vol mededogen | Zomergasten met Sana Valiulina

, door

COLUMN, RECENSIE - ‘Deze avond is een klein beetje afscheid van Rusland’, zei Sana Valiulina aan het einde van de tweede aflevering van Zomergasten. Het was geen eenvoudig afscheid. Het deed duidelijk pijn. Hier en daar waren de herinneringen bitterzoet. En gloorden er sprankjes hoop. Maar over het geheel genomen zweefde de avond op een wolk van sublieme melancholie en een diep doorleefd mededogen met al die mensen die daar ‘zwijgend fatalistisch zitten te wezen’ in het land waarvan ze afscheid nam. 

Anders dan Peter van Ingen vorige week was zomergastheer Jelle Brandt Corstius de rust zelve en gaf hij zijn gast alle ruimte om haar verhaal te doen. Toen hij Valiulina vroeg naar het verhaal van haar moeder, waarschuwde ze dat het wel even kon duren. ‘Dat hou ik wel in de gaten’, zei hij. Om haar vervolgens het hele verhaal te laten vertellen.

Existentiële wind
Gelukkig maar, want dat verhaal verdiende ook alle ruimte. Net als het verhaal van haar vader. Haar moeder zwierf als zestienjarige oorlogswees door een Sovjet-Unie in oorlog en kwam, met dank aan de Duitse honger naar worst en schnapps, uiteindelijk in Estland terecht. Haar vader werd krijgsgevangen genomen door de Duitsers. Liep over naar de Amerikanen. Werd na de oorlog door Churchill uitgeleverd aan Stalin die z’n ‘verdwaalde schaapjes’ terug wilde. En kwam zo in een Russisch strafkamp terecht, want krijgsgevangenen waren verraders. Jaren later ging de dochter terug naar de plek waar haar vader gevangen had gezeten. JBC laat haar een stukje voorlezen over deze plek waar nu miljoenen berken groeien. Er blies ‘een existentiële wind die alle zelfbewustzijn wegwaait.’

Foto: daisy.images (cc)

Zomergasten 2024 met Sana Valiulina

, door

Let op: dit is niet de recensie. Sargasso’s recensie vindt u hier.

De mens in een bezeten wereld, als een slinger schommelend tussen goed en kwaad

Dat wordt de rode draad van VPRO’s Zomergasten van vanavond met Sana Valiulina. Bekend van haar boeken ‘Het kruis’ (2001 –  over het leven en de seksuele vrijheid in een Moskouse studentenflat), ‘Kinderen van Brezjnev’ (2014 – over liefde en verraad tegen de achtergrond van het economische en geestelijke verval van de Sovjet-Unie) en ‘Winterse buien of Ben ik wel geïntegreerd genoeg?’ (2016 – een bespiegeling van Nederland na hier 25 jaar gewoond  en gewerkt te hebben).

De mens, schommelend tussen goed en kwaad, fascineert haar. Op haar Zomergastenavond wil ze het woord geven “aan mensen die met mij deze fascinatie delen en die daar een artistieke vorm aan geven, ieder op zijn manier. Want ik ben ervan overtuigd dat we alleen door de kunst onszelf en elkaar echt kunnen zien en begrijpen.”

Sana Valiulina, geboren in Estland, woont en werkt  nu 35 jaar in Nederland.  In haar werk komt het Estlandse verleden aan bod in de vragen over het leven van haar ouders en over haar studententijd in Rusland. Ik ben benieuwd welke kunst ze laat zien waardoor we “onszelf en elkaar echt kunnen zien en begrijpen”. Kunst uit Estland? Russische kunst?

Foto: daisy.images (cc)

Recensie Zomergasten met Eric van der Burg

, door

COLUMN, RECENSIE - Vlak voordat Zomergasten begon, maakte Joe Biden per Tweet bekend dat hij zich terugtrok als presidentskandidaat. Volgens zomergast Eric van der Burg zou het niet veel uitmaken. De Republikeinen stonden immers met een landslide voor, dat konden de Democraten nooit meer inhalen. Alsof de komende drie maanden niet meer dan genoeg tijd biedt voor Trump om zijn eigen glazen in te gooien. En alsof de partij van Eric van der Burg niet zelf aan den lijve heeft ondervonden dat binnen twee weken kansen 180 graden kunnen keren. 

De uitzending was kortom nog maar twee minuten aan de gang of ik twijfelde al aan het politieke inzicht van Eric van der Burg. Terwijl hij in de politiek zit. Tot voor kort als staatsecretaris van Justitie en Veiligheid met als portefeuille Asiel en Migratie, om precies te zijn. Gelukkig zou het geen politieke uitzending worden, beloofde Peter van Ingen, de o.g. der Zomergastenpresentatoren, die voor één keer terug op zijn honk was omdat Adriaan van Dis aan zijn gezondheid moest denken.

Toen Peter van Ingen nog de vaste Zomergastenpresentator was, vond ik het nooit echt prettig om naar hem te kijken. Geregeld bekroop mij een gevoel van plaatsvervangende schaamte. Door zijn wat onhandige interviewstijl kreeg hij het soms zelfs voor elkaar om ruzie te krijgen. Met Ischa Meijer bijvoorbeeld, die de uitzending min of meer overnam. En met de Zuid-Afrikaanse cineast Ian Kerkhof, omdat Peter van Ingen een fragment porno noemde terwijl het volgens Ian Kerkhof grote kunst was.