Vaste Gasten Archives - Pagina 29 van 91

Net als je even inkakt, prikken onze Vaste Gasten je weer wakker met hun scherpe pen.

Geen bal op tv | Tonio & Pieter

29 september 2016 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Niets zo intiem als de dood. De keren dat ik mij in één ruimte bevond met een overledene, kreeg ik een schok van ontroering. Meer dan een omhulsel, zag ik een leven dat stilstand was gekomen en voorgoed voorbij was. Het besef dat dit het dan was. Onomkeerbaar. Al die drukte, al die zorgen, die vreugde en dat verdriet van dat ene, unieke leven is tot stilstand gekomen. Een ontroering in de letterlijke betekenis van het woord.

Met de dood moet je voorzichtig omspringen, vond ik altijd. Gisteren waren A.F.Th. van der Heijden en zijn vrouw te gast bij De Wereld Draait Door in verband met de première van Tonio, de film gebaseerd op het gelijknamige boek over de dood van hun zoon. Ik heb de film nog niet gezien en het boek nooit gelezen. Ik vermoed omdat het mij te intiem is. Of omdat het me teveel aan de kwetsbaarheid van mijn eigen kinderen herinnert.

Ik heb ook altijd gemengde gevoelens gehad bij het portret van Tonio op de cover. Uit welke gevoelens die gemengde gevoelens precies bestonden, weet ik niet. Ik denk dat ik me niet zo goed kon voorstellen om het portret van je eigen kind een rol te laten spelen in het verkoopsucces van een boek dat gaat over zijn dood.

Foto: daisy.images (cc)

Replicaties en respect

28 september 2016 , 15:46 , door Joël van der Weele

COLUMN - Het rommelt in de sociale psychologie. Recente replicatieprojecten laten zien dat een deel van het onderzoek in het vakgebied niet repliceerbaar is. De consequenties daarvan beginnen langzaam door te dringen binnen de gevestigde orde, zoals twee spraakmakende gebeurtenissen deze week lieten zien.

De eerste opschudding werd veroorzaakt door Susan Fiske, een vooraanstaand psycholoog aan Princeton University en redacteur van het toptijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences. In een essay haalt ze fel uit naar online criticasters op wetenschappelijke publicaties in haar vakgebied. Ze hekelt de agressieve toon die op sociale media wordt aangeslagen, en verwerpt het “methodologisch terrorisme” van de critici. Vooraanstaande wetenschapsbloggers zoals Andrew Gelman en Uri Simonsohn waren uiteraard niet te spreken over Fiske’s aanval. In een bedachtzaam antwoord benadrukt Simonsohn dat een respectvolle toon belangrijker is dan het medium waarin de kritiek wordt gepubliceerd.

Fiske gaat mijn inziens voorbij aan het feit dat online commentatoren een diverse groep zijn. Er zijn natuurlijk impulsieve schreeuwers op sociale media, maar die worden door weinig mensen serieus genomen. De nerds die in hun vrije tijd teststatistieken narekenen zijn daarentegen een aanwinst voor de professie, en verdienen hun aandacht. Een constructieve en respectvolle toon van beide kanten helpt om die twee soorten kritiek van elkaar te onderscheiden, een ongedifferentieerde terminologie van “methodologische terrorisme” doet juist het tegenovergestelde.

Foto: daisy.images (cc)

Hulspas weet het | Het onaanvaardbare brein

27 september 2016 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - Burgers houden van versleten discussies. Onderwerpen waarover alles al gezegd is. Die klinken vertrouwd, en je kunt allemaal meedoen want je kunt met een gerust hart allerlei frasen herhalen die al die voorgaande keren ook redelijk slim klonken. Zo discussieerden we de afgelopen week weer heftig over een aantal maffe voedingsadviezen. Verder was er natuurlijk het nieuwe boek van Dick ‘wij zijn ons brein’ Swaab. Het ligt hier naast me. Ik ga er niet aan beginnen.

Zijn wij ons brein? Ja uiteraard. Het is het brein dat denkt, duh. Dáár gebeurt het. Dick heeft volkomen gelijk. Maar kunnen we ons denken verklaren met behulp van ons brein, met behulp van neuronen, stoffen, neurochemie? Dick zegt van wel. Want het gebeurt immers dáár. Maar in feite is dat een fundamenteel andere vraag. De hele discussie bestaat bij de gratie van het feit dat wij die twee vragen door elkaar halen. Want zoals het antwoord op de eerste vraag een resounding yes moet zijn, zo is het antwoord op de tweede vraag een categorisch nee. Uit een scheikundige formule komt nooit een gedachte. Beide fenomenen (de chemie en de gedachte) zijn nauw met elkaar verbonden (neemt u maar eens een hijs van een joint), maar het een verkláren uit het ander is onmogelijk. Wat Dick ook belooft.

Foto: daisy.images (cc)

De Kroonboekenclub | Het Mekkaansche feest

26 september 2016 , 15:30 , door Marc van Oostendorp

COLUMN - Of de beroemde geleerde Christiaan Snouck Hurgronje (1857-1936) wel een ware erflater van de Nederlandse beschaving mag heten, dat kun je je afvragen. Snouck bestudeerde de islam namelijk niet alleen maar om er hysterisch over te gillen, maar om hem te begrijpen, om er zo diep mogelijk in door te dringen en op zeker moment liet hij zich zelfs besnijden en bekeerde hij zich tot dat geloof. Desalniettemin werd hij benoemd tot professor en zelfs rector magnificus in Leiden. (Laat de PVV, de VNL en het Forum voor Democratie maar niet horen! De islamisering van Nederland is al veel eerder ingezet dan wij zouden willen!)

Beroemd werd Snouck vooral door zijn prachtige boek Mekka. Hierin bracht hij verslag uit van zijn bezoek aan Mekka en zijn pogingen om deel te mogen nemen aan de Hadj. Dat boek is voor zover ik kan nagaan helaas alleen in Engelse vertaling in de handel, en wat nog erger is: ook niet gratis te verkrijgen. Wel heeft de Kroonboekenclub, waarin we iedere week een gratis boek bespreken, deze week Snoucks proefschrift Het Mekkaansche feest (1880) in de aanbieding.

Een versleten kleed

snou004mekk01_01_tpg In dat proefschrift gaat Snouck vooral na wat de pre-islamitische oorsprongen van de Hadj zou kunnen zijn. Daarover is bijzonder weinig bekend – of zo was het in ieder geval in Snoucks tijd, ik kan niet beoordelen hoe het nu zit. Zoals ik ook niet zou durven proberen in te schatten hoe achterhaald Snoucks werk inmiddels is. Maar in ieder geval probeert hij met ijzeren geduld en door zo logisch mogelijk na te denken over ieder bouwsteentje in het feest iets te achterhalen van wat voor geloof en wat voor tradities de Arabieren gehad moeten hebben voordat Mohammed langs kwam en alles op zijn kop zette.

Foto: daisy.images (cc)

Verloren Oudheid | Dur-Sharrukin

23 september 2016 , 15:30 , door Daan Nijssen

COLUMN - In maart 2015 blies IS de ruïnes van de stad Dur-Sharrukin op. Deze stad, gelegen nabij het moderne Khorsabad, is uniek onder de Assyrische steden. Waar de meeste Assyrische steden duizenden jaren oud waren toen het Nieuw-Assyrische Rijk opkwam, is Dur-Sharrukin pas in 717-706 v. Chr. gesticht en wel door één persoon: Sargon II (Akkadisch: Sharrukin). Sargon II was een ambitieuze koning die de veroveringen van zijn voorgangers probeerde te consolideren, maar ook een nieuwe start wilde maken. Hij gaf de opdracht tot de bouw van een nieuwe hoofdstad, die gelijk de meest indrukwekkende stad ter wereld moest worden.

Sargons staatsgreep
Sargon II kwam naar alle waarschijnlijkheid door een staatsgreep aan de macht. Zijn voorganger Salmanasser V (727-722 v. Chr.) had zich naar verluid impopulair gemaakt door zware belastingen en dwangarbeid op te leggen, al moet worden opgemerkt dat zo ongeveer elke afgezette Mesopotamische koning hiervan werd beschuldigd. De werkelijke reden dat Sargon besloot de macht te grijpen was waarschijnlijk dat Salmanasser de indrukwekkende veroveringen van zijn vader Tiglath-Pileser III (744-727 v. Chr.) niet kon evenaren en Sargon zichzelf als een betere generaal beschouwde. Naar eigen zeggen was Sargon een jongere broer van Salmaneser, maar dit kan slechts een manier zijn geweest om zichzelf te legitimeren.

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | Droomland Nederland

22 september 2016 , 15:30 , door Max Molovich

“Het zal de VVD niet gebeuren dat de sharia hier wordt ingevoerd”, zei Halbe Zijlstra tijdens de algemene politieke beschouwingen. Zoals u weet staan er momenteel hordes Erdogan- en IS-strijders aan de sloten van onze tot voor kort zo gezellige rechtstaat te morrelen. Nog even en wij moeten allemaal vijfmaal daags richting Mekka bukken, onze dochters sluieren en onze overspelige vrouwen stenigen. Dus thank God for the VVD!

Als u Zomergasten met Mark Rutte had gezien, dan wist u het natuurlijk al: de VVD gaat zijn pijlen richten op het deel van het PVV-electoraat dat zich zorgen maakt over de toekomst van ons roomblanke culturele erfgoed, maar begrijpt dat de snode plannetjes van Wilders onuitvoerbaar zijn. Geert Wilders ondertussen heeft alle schroom van zich afgeworpen en wil de moslim zijn moskee en koran desnoods met politiegeweld afpakken. “Dat heet dictatuur”, zei Zijlstra. “Dat heet vrijheid”, zei Wilders. Maar los van dat essentiële stukje beleidsvoering, is ook bij de VVD de teneur: als je je meer Turk dan Nederlander voelt, dan pleur je maar op.

Afgelopen zondag was de tweede aflevering van Droomland Amerika. Het ging dit keer over rijke Chinezen die gigantische villa’s laten bouwen in Arcadia, een suburb van Los Angeles. Aan het eind van de aflevering waren we getuigen van een inburgeringsceremonie. Een kleine 7000 man kreeg het Amerikaanse staatsburgerschap. In de toespraak die volgde op de eed, zei een vrouwenstem dat de loyaliteit van de nieuwe staatburgers vanaf deze dag bij de Verenigde Staten lag, home of the brave, land of the free. “Maar”, zei ze, “Amerika vraagt niet om uw culturele erfgoed en het land en volk waar u vandaan komt te vergeten. U heeft het recht om dat erfgoed en die cultuur met trots over te dragen aan uw kinderen.” U mag gerust weten dat ik hier tranen van in mijn ogen kreeg. Nu staan mijn traanklieren tegenwoordig al open als ik een hertje door het ochtendgloren zie dartelen, maar toch.

Foto: daisy.images (cc)

Hulspas weet het | Damesliefde

20 september 2016 , 15:30 , door Marcel Hulspas

COLUMN - ‘Je lijkt wel een feminist.’ Ik sloeg een beetje achterover van die reactie. En vooral van de lichte verbazing die ik erin hoorde. Aanleiding was een recensie van mijn hand in De Volkskrant van De oorlog tegen vrouwen, van de Britse documentairemaakster Sue Lloyd-Roberts. Het boek is een vlammende aanklacht tegen al het onrecht dat vrouwen wordt aangedaan, van besnijdenis en vrouwenhandel tot uithuwelijken en groepsverkrachting (waarbij het slachtoffer de schuld krijgt).

Ik schreef er een vurig stuk over, met als centrale vraag: hoe zijn mannen daartoe toch in staat? Hoe kan een groep mannen (niet zo lang geleden, in India) een meisje oppikken met een busje, haar gruwelijk verkrachten, verminken, en dan voor dood achterlaten aan de kant van de weg? Lloyd-Roberts besteedt daar geen aandacht aan. Het gaat haar om de aanklacht.

Maar waarom gebeurt dit al sinds de grijze oudheid, in vrijwel alle culturen? Wat bezielt de man? En dan is er die reactie ‘je lijkt wel een feminist’. Alsof je een vrouw moet zijn, geïnteresseerd moet zijn in vrouwenrechten, om hierover verontwaardigd te raken. Zó diep zit blijkbaar het wij versus zij.

Lloyd-Roberts boek heeft de ondertitel: En de moed om terug te vechten. Ze wil uiteraard graag aandacht besteden aan vrouwen die weigeren om zich bij de mannelijke overheersing neer te leggen. De voorbeelden zijn schaars. Niet alleen bij Homo sapiens, ook in de dierenwereld.

Foto: daisy.images (cc)

De Kroonboekenclub | Gedichten van De Schoolmeester

19 september 2016 , 15:30 , door Marc van Oostendorp

COLUMN - De Kroonboekenclub is zoals jullie inmiddels weten toch al het frivole hoekje van Sargasso. Hier geen mismoedige klachten over het einde der beschaving vanwege de leugens van extreem rechts of linkjes naar rapporten die minstens tien centimeter dik zijn voor iedere centigraad dat de temperatuur de afgelopen maand boven het gemiddelde lag. Hier lezen we gratis boeken voor ons plezier.

Maar deze week maken we het wel heel bont: we nemen de Gedichten van De Schoolmeester ter digitalen hand.

Wees niet bang, lezers van Sargasso! We hebben hier heus te maken met een baken in onze literaire cultuur. “Nog geen eeuw geleden”, schreef de Amsterdamse hoogleraar Marita Mathijsen nog geen twintig jaar geleden in haar naschrift bij de Gedichten van De Schoolmeester, “leerde men op Nederlandse scholen de gedichten van De Schoolmeester van buiten.” Ook meldde ze dat de verzamelde werken van Gerrit van der Linden, de man die zich nauwelijks verstopte achter het pseudoniem, in het begin van de twintigste eeuw “zelfs cadeau werd gedaan bij repen chocolade.”

Anarchistisch

9207_g_66_1-1 Inmiddels hoef je er zelfs geen chocola meer voor te kopen: een internetaansluiting volstaat om de gedichten te downloaden van deze wonderlijke losbol – de man die naar Engeland vluchtte nadat hij in Leiden, waar hij studeerde, torenhoge schulden had gemaakt én bovendien de vrouw van een hoogleraar had bezwangerd. Hij werd in zijn nieuwe vaderland inderdaad schoolmeester en bleef er absurde gedichten schrijven, die zijn vriend Jacob van Lennep na zijn dood zou samenbrengen en publiceren.

Foto: daisy.images (cc)

Verloren Oudheid | Het Mesopotamische koningsideaal

16 september 2016 , 15:30 , door Daan Nijssen

COLUMN - Wanneer de gerechtigheid opzij geschoven is, wat zijn koninkrijken anders dan grote roversbenden? En wat is een roversbende anders dan zo’n koninkrijk in het klein?

Augustinus, De Civitate Dei IV, 4

Dit citaat van Augustinus illustreert mooi de paradox van een geweldsmonopolie: om te voorkomen dat mensen elkaar geweld aandoen is een staatsapparaat nodig dat het recht heeft om – indien nodig – met geweld op te treden tegen geweldplegers. Dit roept echter de vraag op waar een staat dit recht op baseert. Een staat die naar willekeur handelt verschilt inderdaad weinig van een grote roversbende.

Priesterkoning (ensi) van Uruk.
Pergamonmuseum, Berlijn.

Soemerische oorsprong van het koningschap
De oude Soemeriërs waren zich al bewust van dit probleem. In het vierde millennium voor Christus kwamen daar de eerste steden op. Nu tienduizenden mensen bij elkaar leefden – de stad Uruk had ruim 40.000 inwoners – was er behoefte aan één man die als een goede herder de boel bij elkaar kon houden. Deze herder vond men in de ensi (hogepriester), die bemiddelde tussen het volk en de beschermgod van de stad. Omdat hij een speciaal lijntje had met de goden, had hij het mandaat om belastingen te eisen en recht te spreken. Alleen het aanvoeren van de legers liet hij over aan een lugal (grote man).

Met de voortdurende dreiging van oorlog nam in het derde millennium voor Christus de macht van de lugals toe. Na verloop van tijd gingen zij ook de ceremoniële en gerechtelijke taken van de ensi overnemen. In het derde millennium was de stad Nippoer – een religieus centrum dat door alle Soemeriërs werd gerespecteerd – erg belangrijk. De lugal die over Nippoer heerste en de tempel van de god Enlil beschermde werd beschouwd als de enige ware afgezant van de goden, die ‘het koningschap’ bezat. ‘Het koningschap’ wordt in de Soemerische koningslijst omschreven als een geschenk van de goden dat uit de hemel was neergedaald en dat maar door één persoon tegelijk kon worden bezeten.

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | Sint Trump

15 september 2016 , 15:30 , door Max Molovich

Donald Trump stond voor in een poll van CNN. En dat terwijl hij ineens onbegrijpelijke dingen deed. Zoals in Mexico een speech houden waarin de Mexicanen een veer in de reet stak en zei dat de kosten voor die muur voor later een zorg zijn. Waarna hij naar Arizona vloog om diezelfde avond een speech te houden waarin hij juist weer van leer trok tegen die verkrachtende bende sombrerodragers. Bij de Presidential Podcast (samenwerking VPRO en NRC) begrepen presentator Chris Kleijne en NRC-correspondent Guus Valk er geen reet meer van. Hoe kan het dat zijn kiezers zulke tegenstrijdigheden van ‘m pikken?

Nu, dat zal ik eens vertellen: Donald Trump hoeft helemaal geen eenduidig verhaal te hebben. Die tegenstrijdigheden interesseren zijn achterban niet. Het werkt nog eerder juist bij aan het beeld dat ze van ‘m hebben. De hele aantrekkingskracht van Donald Trump is dat hij zegt wat er in ‘m op komt. Daarmee ben je vandaag de dag geloofwaardiger als politicus, dan wanneer je antwoorden geeft die je vijftien keer met je communicatieteam hebt geoefend. Zijn kiezers begrijpen best dat hij in Mexico iets anders zegt dan in Arizona.

Trump is de liefdesbaby van Pim Fortuyn en Jaap uit de Gouden Kooi. Hij heeft ‘ik zeg wat ik denk’ een hele nieuwe dimensie gegeven. Er zit geen enkele filtering tussen mond en hersens. En het mooie is: Trump zegt niet alleen wat Trump denkt, Trump zegt ook wat zijn kiezers denken maar nooit mochten zeggen. Ongefilterd.

Foto: daisy.images (cc)

Hulspas weet het | Als de aarde eindelijk stil is

13 september 2016 , 15:30 , door Marcel Hulspas

Aardbevingen voorspellen, dat gaat helaas niet. Maar er is hoop. Misschien weten we binnenkort wanneer het afgelopen zal zijn met die rampen. Het enige dat we daarvoor moeten weten is wanneer de inwendige aarde eindelijk eens uitgedoofd zal zijn. En een internationaal team van geofysici wil dat nu gaan meten.

De aarde is heet. Met elke kilometer die je dieper graaft, stijgt de temperatuur een graad of dertig. Op drie kilometer diepte (en wat is nou drie kilometer?) werken mijnwerkers al in de kokende hitte. Die energie in de aarde is deels een restant uit de tijd dat de aarde geformeerd werd (voor de liefhebbers: potentiële energie werd toen thermische energie), maar belangrijker is dat zich in de aarde een volstrekt rommelig geconstrueerde kerncentrale bevindt met een vermogen van rond de dertig terawatt. (Dat is tien tot de macht twaalf watt, 15 miljoen keer de centrale van Borssele.) Die centrale draait op het natuurlijk verval van uranium en plutonium. En die energie zorgt ervoor dat vulkanen kunnen knallen en continenten kunnen verschuiven. Zo ontstaan troggen en bergen, zeeën en kloven, vulkanen en hete bronnen – en aardbevingen.

Hoe lang gaat dat nog duren? Hoe groot is die voorraad nucleaire brandstof? Dat kun je niet een-twee-drie uit de energiestroom afleiden, daarvoor is de aarde een té chaotische klomp. Daarvan bestaan alleen maar wilde schattingen. Maar de afgelopen week maakten wetenschappers bekend (in Scientific Reports) dat ze nu eens een serieuze poging gaan wagen om de nucleaire voorraad te meten. Dat willen ze doen met behulp van vijf meetstations, verspreid over de aarde, die op zoek gaan naar antineutrino’s. Bij zo’n detector moet u denken aan een flatgebouw volledig gevuld met waterstof, op een paar honderd meter diepte in de aarde. (Dat laatste is nodig om allerlei verstorende kosmische straling te ontlopen.) In die enorme tank waterstofgas worden detectoren opgehangen die het miniemste lichtflitsje kunnen registreren. Wanneer er nu vanuit de aardse diepte een antineutrino naar boven komt, en toevallig door de tank schiet, en héél toevallig de kern van een waterstofatoompje raakt – dan krijg je een flitsje. En dan weten de onderzoekers: daar diep in de aarde is één uraniumkern uit elkaar gevallen.

Foto: daisy.images (cc)

De Kroonboekenclub | Anna Blaman, Eenzaam avontuur

12 september 2016 , 15:30 , door Marc van Oostendorp

COLUMN - Er zijn mensen die beweren dat je meer over de mens kunt leren van een goed boek dan van de sociale wetenschap. Nu allerlei zogeheten bevindingen van de o zo empirische psychologische wetenschap op niets blijken te berusten – onlangs bleek weer dat het toch niet bewezen is dat mensen zich vrolijker gaan voelen als ze hun lippen in de stand van een glimlach dwingen – kun je je waarschijnlijk inderdaad beter tot boeken wenden. Je leert meer van het soort eenzaam_avontuur_w131_h210 literatuur dat het er géén geheim van maakt dat het dingen verzint en dat de menselijke geest nu eenmaal minder geneigd is tot repliceerbaar gedrag dan een waterstofatoom.

Deze week wendt De kroonboekenclub zich daarom tot een van de rijkste psychologische romans die er ooit in het Nederlands geschreven is: Eenzaam avontuur (1948) van Anna Blaman.

Dat boek staat bekend om de verkeerde dingen. De lesbische vrouwen die erin voorkomen, en in het algemeen de aandacht voor (vrouwelijke) seksualiteit. Dat zijn natuurlijk ook wel ingrediënten in de roman, maar er valt vooral op hoe gewoon er over die dingen gedaan wordt. Homoseksualiteit maakt de mens bijvoorbeeld wel eenzaam, maar de hetero’s zijn er in dit boek nu niet bepaald veel vrolijker af. Iedereen heeft het moeilijk in Eenzaam avontuur.

Vorige Volgende